Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 4

[Rennecherus, Herman]

RENNECHERUS (Herman), Rennicherus, Renecherus, Reynecherus, Reyncherus, Rennechius, Renneker, is volgens verschillende schrijvers aanduiding van twee 16e-eeuwsche theologen, waarvan de eene dan professor te Leiden zou zijn geweest en de andere predikant in Groningen, Leeuwarden en Oostfriesland. M.i. is voor deze onderscheiding geen reden, maar zien alle gegevens omtrent Herman Rennecherus op een en denzelfden persoon. Zooals blijken zal wordt zijn levensgeschiedenis en karakter niet slecht getypeerd door de van hem vertelde anecdote, dat Arminius tot hem gezegd zou hebben: Habes, Rennechere, Mercurium in pedibus! waarop hij slagvaardig zou hebben geantwoord: Et tu, Armini, Diabolum in capite! (Jöcher, Gelehrtenlexicon in voce Rennecherus).

1550 geb., volgens Rotermund te Tecklenburg, maar waarschijnlijker te Osnabrück in Westfalen, ontving hij eerst onderwijs te Dusseldorp. 11 Juli 1567 liet hij zich als student te Heidelberg inschrijven. Een mooi eind nam zijn academische loopbaan niet. Vooreerst schreef hij een zeer stekelig pamflet tegen professor Xylander. En vervolgens - toen hij daarvoor tot opsluiting in den academie-kerker was veroordeeld - gaf hij zijn woord om daarin te blijven, maar ging niettemin toch op de vlucht. Een en ander gaf den Senaat aanleiding hem 19 April 1570 voor vijf jaar van de universiteit te verwijderen. Aan het einde van die, vijf jaar werd hij echter, in plaats van weer student, hoogleeraar. April 1575 verzocht de Prins de regeering van Leiden om hem als zoodanig aan te stellen en 17 Juli d.a.v. ontving hij inderdaad

[p. 1139]

een benoeming. Voor een traktement van 400 gulden zou hij hebreeuwsch hebben te doceeren; daarbij heeft hij echter ook nog dogmatiek en dialectiek gegeven. Toen hij daar te Leiden zijn heidelbergsche traditie voortzette, zich - zooals de stukken melden - tegenover zijn hospita als een fielt gedroeg en dagelijks met schuytboeven en dronkaards omging, was 't - ofschoon zijn colleges bij zijn studenten hoog stonden aangeschreven, waarom het me ook niet goed mogelijk lijkt dat hij, zooals G.D.J. Schotel, Een studentenoproer (Leiden 1867) 18 beweert, ‘der sprake ongeleert’ was - spoedig met dat professoraat gedaan. Reeds 1 Maart 1576 werd hij met ingang van 1 Juli d.a.v. ontslagen. Aanvankelijk ging dat ontslag echter niet door. Misschien dat Rennecherus beterschap heeft beloofd en dat men het toen nog eens heeft aangezien. Maar op den duur bleek het toch niet te gaan. 9 Mei 1578 moest men hem ‘als ter oneere van der universiteyt zijnde’ definitief zijn congé geven. Daarop volgde dan de reis, die gewoonlijk op rekening van den predikant Rennicherus gesteld wordt, de reis naar Oostfriesland, Groningen en Leeuwarden. In die en in nog andere plaatsen en streken, in Licha, Osnabrück, Wittenberg, heeft hij in de eerstvolgende jaren toen vertoefd en predikantswerk gedaan. In 1580, tijdens het verraad van Rennenberg, bevond hij zich te Groningen. Van daar gevlucht viel hij - naar zijn eigen erkentenis - in Westfalen in handen der Roomschen en werd van de Reformatie afvallig. 10 Dec. 1581 deed hij daarover te Emden schuldbelijdenis. In hetzelfde jaar werd hij te Leer gemengd in een twist, die daar gerezen was tusschen Johannes Normaeus en de gemeente. April 1582 was hij te Leeuwarden. In 1584 was hij professor aan 't gymnasium te Bremen, maar in 1587 legde hij die betrekking neer. 17 Oct. 1588 kreeg hij van de Staten van Holland en Zeeland een gratificatie van 50 gulden voor het schrijven van een boekje tegen de dwalingen der roomsche kerk. 24 Aug. 1589 bevond hij zich, blijkens de opdracht van zijn Brevis.... pontificis Romani antichristi descriptio, te Herborn. Eenige jaren daarna vertrok hij weer naar de Paltz. 25 Aug. 1593 liet hij zich voor de tweede maal in het album academicum te Heidelberg inschrijven. Nog geen jaar later werd hem weer een professoraat in het hebreeuwsch, nu daar ter stede opgedragen. Maar nu bedierf het lage moreele peil waarop deze geleerde klaarblijkelijk beeft gestaan, ten derden male zijn carrière. 23 Jan. 1600 trof hem om meineed en valschheid en andere delicten, na een openlijke schuldbekentenis, voor alle studenten afgelegd, het vonnis dat hij voor tien jaren van de heidelbergsche academie werd losgemaakt; bij welk vonnis nog uitdrukkelijk werd vermeld dat hij eigenlijk zwaarder straf had verdiend, maar dat men medelijden had gehad met zijn ouderdom en armoede. Eenigen tijd later is hij, blijkens een brief van Tossanus aan Martinus Lydius, naar Friesland vertrokken. De wensch van dien briefschrijver, dat hij nu voortaan van betere gezindheid blijk zou geven en gematigd, bescheiden en oprecht met zijn collega's zou samenleven, schijnt daarbij wel in vervulling te zijn gegaan. Althans, van verschillende kanten zien we hem, als hij in 't vaderland is weergekeerd, medewerking en ondersteuning genieten. Toen hij in 1602 aan de particuliere synode der groningsche Kerken eenige geldelijke hulp kwam vragen, werd hem terstond een aanbeveling aan de gedeputeerden gegeven. Het volgend jaar besloten de Kerken van Drenthe hem aan de Kerk van Rolde aan te bevelen, dat die hem tot haar predikant zou beroepen. Hij

[p. 1140]

heeft daar het ambt echter niet bekleed. Veeleer ging hij naar Leiden, om daar te pogen opnieuw een universitaire plaats te verkrijgen. En dat is hem gelukt ook. 5 Nov. 1603 liet hij er zich inschrijven; den 10en daarop volgend werd hem toegestaan opnieuw hebreeuwsch te doceeren, den 19en hield hij zijn inaugureele oratie; slechts moest hij het privatim doen, om concurrentie met professor Coddaeus te vermijden. Maar met dat al moest hij het einde van zijn leven toch slijten in een ‘soberen staat’. Febr. 1605 werd hem deswege door de overheid een gift van 12 gulden toegezegd.

Een brief van Janus Douza aan hem staat afgedrukt in J. Douza, Poëmata (Lugd. Bat. 1609) 79; drie aan hem gerichte brieven van Joh. Molanus te Bremen bevinden zich nog in diens brievencollectie in de stadsbibliotheek te Bremen.

Verschillende werken zijn van Rennecherus bekend, n.l.: In I psalmum observationes et annotationes (Fran. 1588); Brevis quaedam et perspicua pontificis Romani antichristi descriptio (Herborn 1589); Assertio solida ac pia veritatis carnis Christi, cum ubiquitatis refutatione. Huic access..... de coena aphorismi (Hanau 1597), met opdracht aan de Staten van Westfriesland en Gelderland; Oratio in laudem Hebraeae linguae, 19 Nov. 1603 habitae (Lugd. Bat. 1603). Verder noemt Rotermund, Lexicon aller Gelehrten... in Bremen (Bremen 1818) register in voce: Aureae salutis catena de praedestinatione (Herborn 1589); Modesta disputatio de Electione; Oratio de agnitione Dei et lingua Hebraea (Wittenb. 1591); De maiestate nominis Messiae (1593); Scriptum didascalicum et apologeticum (1595; een verdediging der voorgenoemde Aurea salutis catena); Carmen in nuptias Comitis Ludovici Gualteri Nassovii; De aeterna electionis veritate (Hanau 1597); Expositio Cap. III Esaiae (Hanau 1597); Descriptio de regeneratione; Descriptio in Psalmum CXXIX (Basil. 1599); Explicatio literarum servilium Hebraicarum (Basil. 1599); De vero Antichristo (Herborn 1589); De nominis lapsi et corrupti regeneratione (Licha 1600).

Zie: P.C. Molhuysen, Bronnen tot de geschiedenis der leidsche universiteit I ('s Grav. 1913) register in voce; Reitsma en van Veen, Acta, VII, 43, VIII, 57; Toepke, Die Matrikel der Universität Heidelberg III, register in voce; E. Meiners, Oostvrieschlands kerkelijke Geschiedenisse (Gron. 1739) II, 15; F.W. Cuno, Daniel Tossanus der Aeltere II (Amst. 1898) 172, 175; Resoluties der Staten van Holland en Zeeland op 17 Oct. 1588; G.D.J. Schotel, De Academie te Leiden (Haarlem 1875) register in voce; Kerkhistorisch Archief (1911) 82-84, 95; A.C. Duker, Gisbertus Voetius I (Leiden 1897) 78.

van Schelven