[Oomkens, Jan]
OOMKENS (Jan), Jz., boekverkooper, drukker en uitgever te Groningen, waar hij 18 Juli 1779 geb. werd en 19 Dec. 1844 overl. Na de lagere fransche en latijnsche scholen zijner woonplaats te hebben afgeloopen, werd hij in de zaak zijns vaders (ook Jan Oomkens) voor den boekhandel opgeleid. Niet alleen zijn vader, ook zijn schoonvader (Seerp Brandtsma) en diens vader en grootvader waren boekverkoopers van beroep geweest. In Jan. 1808 volgde Jan O. Jz. den vader in diens zaken op, waarvoor hij zich in betrekking stelde met tal van mannen van kennis, stand en aanzien in de stad en provincie zijner inwoning. Geen moeite werd door hem ontzien om het voorvaderlijk bedrijf in bloei te doen toenemen. In 1814 tot academiedrukker benoemd, werd hij ook de uitgever van de Jaarboeken der Groningsche hoogeschool. In 1818 richtte hij een plaatdrukkerij op, die in 1826 door een steendrukkerij werd vervangen, welke kunst vóór Oomkens in Groningen nog niet bestond. O. werd geroemd als een der eerste industriëelen in het Noorden van ons land, en toen koning Willem I in 1837 Groningen bezocht, werden ook de werkplaatsen van hem met een bezoek vereerd.
Ook als uitgever maakte hij naam. Op 't gebied van onderwijs en opvoeding gaf hij o.a de schoolboeken van Hendrik Wester uit (dl. III kol. 1410), van van Heyningen Bosch (I, 438), van Rijkens (II, 1250) en anderen, terwijl hij met D. du Mortier en zoon te Leiden en J. de Lange te Deventer de drukker en uitgever was van de niet minder belangrijke werkjes voor de jeugd der Maatsch. tot Nut van 't Algemeen. Op 't gebied van rechts- en staatswetenschappen bezorgde O. uitgaven van Driessen, Feith, van Geuns, Nienhuis, de Wal, en Boeles; op dat van geneesen natuurkunde van Bleekrode, Gleuns, Guyot, van Hall, Stratingh, Uilkens en Venema; op dat van geschiedenis en letteren van van Limburg Brouwer, Lulofs, Ypey en Spandaw; op dat van theologie van Clarisse, Corstius, Hofstede de Groot, Muntinghe, Thoden van Velzen, Muurling en Pareau, Tijdschriften door hem gesticht waren o.a. dat voor Waarheid in Liefde en dat voor onderwijzers; voorts de Almanak voor de Academie van Groningen, onder redactie van van Swinderen; de Almanak voor Advocaten; de Almanak ter bevordering van kennis en goeden smaak; de Gron. Volksalmanak; de Regeeringsalmanak van en voor de prov. Groningen; de Almanak tot nut en vergenoegen, later overgegaan in den Landhuishoudkundigen Almanak, beide geredigeerd door J. Uilkens. Bekende schoolkaarten door hem uitgegeven waren die van Jaeger, Puls, van Wijk Roelandtz.,
Zuidema e.a.
A.C. Kruseman noemt hem in zijn beneden aangehaalde Bouwstoffen een der eerste mannen van het vak, ‘die ieders aandacht trok door zijn bekwaamheid, zijn veerkracht, zijn zeldzaam handelstalent’. Ook buiten zijn dagelijksch bedrijf om betoonde Oomkens veel ijver en belangstelling. In 't bijzonder onderscheidde hij zich door zijn mildheid en hulpvaardigheid; zoo stichtte hij o.a. een ziekenfonds voor werklieden in het drukkersvak. Jaren lang was hij de voorzitter van het ‘boekverkoopers-college’ in de stad zijner in-
Auteursrecht onbekend