Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 4

[p. 823]

K.

[Kalkar, Hendrik Aeger van]

KALKAR (Hendrik Aeger van), geb. te Kalkar 1328, gest. 1408 te Keulen. Hij studeerde aan de universiteit van Parijs, waar hij den doctorsgraad in de theologie behaalde. Daarna werd hij kanunnik van St. Joris te Keulen, waar hij in de orde der Kartuizers trad en in 1365 zijne plechtige professie deed. Drie jaar later zien wij hem als prior te Arnhem, in het kort geleden opgerichte klooster Munnikhuizen, dat om zijn liefelijke ligging (het tegenwoordige Klarenbeek), aan een beekje, waarvan het water de vischvijvers der kloosterlingen vulde, wel een tweede ‘Grande Chartreuse’ scheen. Tijdens dit prioraat maakte Hendrik in 1370 kennis met Geert de Groote te Utrecht. De Groote verliet de wereld en trok zich te Munnikhuizen terug, waar hij drie jaar lang in afzondering aan eigen volmaaktheid arbeidde. Kalkar zal hem ongetwijfeld een veilige gids geweest zijn. De monniken hielden evenwel den talentvollen prediker niet binnen de kloostermuren terug; zij zagen, dat zijne roeping een andere was. Van Munnikhuizen uit werd de Groote als apostel van Nederland uitgezonden. Omstreeks dienzelfden tijd vertrok ook Kalkar uit Arnhem; hij werd rector te Rocrmond, waar het klooster nog slechts een paar jaar te voren was gesticht. In 1377 werd hij wederom tot prior gekozen, te Keulen ditmaal. Hier moet het geweest zijn, dat hij de eerste tijdingen vernam van de groote scheuring in de Kerk, door de keuze van Clemens VII te Fondi. Aanvankelijk schijnt Kalkar op de zijde der Clementijnen gestaan te hebben. Misschien dat zijn Fransche opvoeding en vriendschap met Gerson hiertoe bijdroeg. Later werd hij Urbanist. In 1384 zien wij hem als prior te Straatsburg, waar hij tot 1396 verbleef. Intusschen had hij aan zijn orde nog andere, niet minder gewichtige diensten bewezen, als visitator van zijn eigen provincie en van die van Picardië, Gallië, Neder-Duitschland en van Praag en Brünn. Zijn onvermoeibare ijver was hiermede evenwel niet voldaan. Hij vond tijd, te midden van drukke bezigheden, verschillende werken te schrijven: De ortu ac progressu Ordinis Cartusiensis (1398) een ordesgeschiedenis, van allergrootst gewicht voor onze kennis van het kloosterleven in de veertiende eeuw; Loquagium de Rhetorica, een handleiding voor toekomstige predikanten; Cantuagium de Musica, een leerboek voor den zang; De continentiis et distinctione scientiarum, een theorie der wetenschap; Epistulae variae ad varios; Sermones capitulares breves; Scala spiritualis exercitii per modum orationis, een methode van gebed; De holocausto quotidiano spiritualis exercitii, over de waarde van het dagelijksch gebed; Liber exhortationis ad Petrum quendam Cartusiae Confluentiae religiosum; Modus faciendi collationes

[p. 824]

more Cartusiano; Psalterium beatae Virginis' dat hem doet kennen als een vurig vereerder der H. Maagd en hem wel eens, ten onrechte, als den eersten beoefenaar van het rozenkransgebed heeft doen beschouwen. Zeker is, dat onder zijn invloed, de kartuizer leekebroeders dagelijks den geheelen rozenkrans moesten bidden. Het Psalterium is o.a. afgedrukt by Dreves, Analecta hymnica, XXXVI (1901), 5-6, en bij Kronenburg. Maria's heerlijkheid III, 424; middelnederl. tekst ald. III, 507. Of hij ook nog het Chronicon Majoris Cartusiae en Tractatulus proficere volentibus geschreven heeft, is niet zeker. Het Tractatulus werd herhaaldelijk uitgegeven, o.a. bij Hirsche, Prolegomena zu... der Imitatio Christi I (1873), 482-504. Na zooveel arbeid was de rust wèl verdiend. Hij smaakte deze dan ook in de afzondering te Keulen, waar hij ingetreden was; een vroom gebruik was het immers bij de strenge monniken, dat bun graf niet op een andere plaats zou zijn, dan waar zij het religieuze leven begonnen hadden.

Zie: Le Couteulx, Annales Ordinis Cartusiensis, I, lvii; II, 41, 451; III, 68, 315; IV, 425, 499; V, 307, 346, 548; VI, 3, 31, 54, 55, 135, 139, 169, 258, 261, 297, 447; VII, 3, 230, 563 (Monstrolii 1887-90); Raissius, Origines Cartusiarum Belgii 86 enz. (Duaci 1632); Moll, Kerkgesch. van Ned. II, ii, 119-21, 124, 165, 256 351, 577-78, 393, 400; de Vooys in Ned. Archief v. kerkgesch II (1903), 306-308.

Mulder