Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 4

[Ingenray, Johannes]

INGENRAY (Johannes), Ingenray ab Huls, van Hüls, zoon van Joh. Ingen Aldenray en van Margerita zo Broisteren, geb. op het Broisterenhof te Hüls bij Kempen omstreeks 1480, overleden als abt der Cisterciënserabdij van Oudekamp. 30 Maart 1563. Hij was 1510 in de orde getreden en bestuurde gedurende vele jaren de uithoven der abdij gelegen in het land van Nijmegen, en in den omtrek van Oudekamp.

[p. 797]

1523 werd hij secretaris of kapelaan van den abt en hij was schatmeester of bursarius, toen hij zelf tot abt gekozen en geïnstalleerd werd, 24 Febr. 1529. Als abt was hij een vriend en begunstiger der wetenschappen en kunsten. Hij verfraaide en vernieuwde de in verval geraakte abdijgebouwen, en kocht schoone paramenten en kerksieraden. Hij legde een verzameling schilderijen aan, waarvan nog enkele gevonden worden in de voormalige abdij, thans parochiekerk. Bijzonder begunstigde hij den schilder Jan van Kalkar. De meeste schilderijen dezer verzameling, waarmede men 1794 over den Rijn gevlucht was, werden na de opheffing der abdij 1802 te Amsterdam voor een spotprijs verkocht. Abt Joannes was ook zeer bevriend met den geleerden Karmelieter pater, Alexander Blanchart uit Utrecht, die zijn werkje Judicium Joannis Calvini de sanctorum reliquiis etc. (Col. Agr. 1551) aan abt Ingenray opdroeg. De bezittingen van de abdij werden door den abt vermeerderd door aankoop te Haren, Rijnberk, Duisburg, enz. Met de parochianen der aan Kamp behoorende parochie Haren kwam de abdij in botsing. De abt en het konvent onderwierpen zich aan de uitspraak van een scheidsgerecht, 2 Dec. 1542. De laatste jaren van het bestuur van den abt waren vervuld van zware moeilijkheden en bange zorgen. Door den dood van Karel van Egmond (1538) ontstond een bloedige oorlog met Keizer Karel V, die aanspraak op Gelder en Zutfen maakte. Kamp leed groote schade door plundering en oorlogslasten. Dan heerschte 1556 een vreeselijke duurte in Gelder, zoodat in de abdij gebrek geleden werd. Bovendien bracht de invoering der Hervorming veel verwarring. 1561 trad de pastoor van Repelen, parochie, waarin de abdij Kamp was gelegen, openlijk tot het Protestantisme over. Dit voorbeeld werd gevolgd door andere pastoors der omliggende plaatsen, die allen gesteund werden door graaf Herman van Meurs, nabuur der abdij, voorstander der hervorming, en heftig vervolger van priesters en kloosterlingen. Dit alles gebeurde niet zonder onrust te veroorzaken en sporen na te laten in de abdij. De rechten van den abt van Kamp op zijne dochterkloosters gelegen onder het gebied van keizer Karel werden zeer ingekort, doordat de Keizer zich het recht van benoeming aanmatigde in de abdijen en kloosters. De abt van Kamp onderwierp zich hieraan niet zonder verzet, zooals blijkt uit de instructie van uit Brussel gegeven voor een abdiskeuze te Leeuwenhorst. Er werd vooral op gewezen, dat de abt van Kamp niet beducht was om te ageeren tegen de inmenging van den staat. 1541 kwam abt Joannes van Kamp de abdiskeuze voorzitten in de abdij Mariëndaal bij Utrecht. Hij bevestigde de gekozene Ida van der Haer (III kol. 524) en installeerde haar zooals gewoonlijk volgens de voorschriften en gebruiken der orde van Citeaux. De keuze werd nietig verklaard door de Gouvernante, doch voor de commissarissen van de regeering werd de gekozen abdis opnieuw gekozen en met algemeene stemmen, zoodat zij ook door den Keizer benoemd werd. 1548 zat hij de keuze voor eener abdis van St. Servaas te Utrecht. Hij installeerde de abdis zooals gebruikelijk was, zonder in den brief van bevestiging (Fund. et Fata, 270-271) gewag te maken van het recht der regeering. Of ook hier de regeering ingegrepen heeft, is niet bekend. De gekozene Alfarda Rodenburg bleef abdis. Na haar dood 1555 werd het konvent bij bevelschrift van den Keizer geboden de priorinne, Beatrix van Nyenrode te kiezen. Aan deze werd echter opgelegd hare brieven van provisie aan haren overste, den abt van Kamp, te vragen. Sept. 1554 had de

[p. 798]

abt van Kamp Joannes ab Hüls, de door den Keizer benoemde abdis van Leeuwenhorst, Joanna van der Does, geïnstalleerd. Veel ongenoegen bezorgde hem de adellijke abdij ter Hunnepe bij Deventer. In deze abdij heerschte een geest van verzet en verwaarloozing van de voorschriften der orde, zoodat het Hof van Gelder hierover klachten indiende bij den abt van Kamp, Nov. 1548. De visitatie hierop door den abt gehouden hielp niets. De abt was genoodzaakt hulp en steun te zoeken bij den bisschop van Utrecht en den aartsbisschop van Keulen, doch de oneenigheid en het verzet der kloosterlingen, die gesteund werden door hare machtige familie, bleef voortduren. Ten laatste was hij genoodzaakt den stadhouder van Gelder om bijstand te vragen. Hij beproefde de tucht in de abdij te herstellen door twee nonnen te ontbieden uit de abdij te Roermond, de gezusters van Rossum, terwijl hij hoopte, dat een harer de abdis zou opvolgen. Doch een andere werd gekozen en de oneenigheid bleef voortduren, zoodat het den abt slechts gelukte eenige verbetering te brengen in den wantoestand. In de abdij te Roermond daarentegen, waar abt Ingenray 1560 de abdis Elisabeth de Flodrop had geïnstalleerd, heerschte een voorbeeldige regeltucht, zooals de abt van Citeaux bij zijn bezoek verklaarde. Hij vond er ‘abbatissam doctam et eruditam et aliquot moniales similes.’ Weinig is bekend over de bemoeiïngen van den abt in de aan hem ondergeschikte nederlandsche mannenkloosters. De prior van Marienkroon te Heusden werd gekozen 1540, voor den cellier van Kamp, omdat de abt niet persoonlijk kon verschijnen. 1542 bevestigde hij de keus van een prior van Sicrulo. 1546 was Joannes abt van Kamp tegenwoordig in Potklooster bij de keuze van den prior Joh. van Duin. 14 Februari 1563 hield hij nog een klooster-visitatie te Groot-Buurloo. De dag van zijn dood 30 Maart, alleen opgegeven door Montanus, schijnt niet bekend aan Jongelinus of de Kroniek. Zijn overlijden was een des te gevoeliger verlies, omdat zijn opvolger zich onwaardig gedroeg. Het portret van Joannes Ingenray komt voor op de luiken van een triptiek afkomstig van Kamp, thans in de kapel te Niederdonk (Büderich) en voorstellende St. Bernardus knielende voor de H. Maagd, geschilderd 1538 door een hollandschen meester. Zijn portret, bewaard te Kamp met de andere abtsportretten, werd 1833 geschonken aan Freiherr von der Leyen te Krefeld.

Zie: Jongelinus, Notitia abbatiarum O. Cist. (Col. Agr. 1640) II, 11; Dicks, Die Abtei Kamp am Niederrhein (Kempen 913) 425, 432-441; Archief Aartsb. Utrecht III, 389, 394; Bijdr. Vaderl. Gesch. en Oudheidk. n.r. I, 106-107; Versl. en meded. Overijss. Regt en Gesch. XXIV (1906) 1-17; G. Coeverincx, Analecta, II, 408; Hist. ep. Daventr. 153.

Fruytier