Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 4

[Burtin, François Xavier]

BURTIN (François Xavier), geneesheer en natuurkundige, geb. te Maastricht 15 Oct. 1743, overl. te Brussel 9 Aug. 1818, zoon van Louis Burtin, raadsheer van den prins-bisschop van Luik, en Martha Claessens. Hij begaf zich, na zijne humaniora te Maastricht, waarschijnlijk in het college der Jezuiëten, te hebben voltooid, naar de universiteit van Leuven, waar hij meer bizonder de leergangen van wijsbegeerte en geneeskunde volgde. In deze laatste faculteit behaalde hij zijne graden in 1767 en, doctor geworden, trad hij te Brussel in de praktijk, zonder aan zijne voorliefde voor de natuurwetenschappen te kort te doen. Om het onvoldoende der hulpmiddelen aan te vullen, meende hij zich ten taak te moeten stellen bizonder de syphilis te behandelen, welke zijne ambgenooten toen ter tijd schuwden. Dit was daarenboven wel een middel om bekend te worden, hij verwierf zich eene uitgebreide cliënteele en zijn roem steeg zoo hoog, dat de Gouverneur der Zuidelijke Nederlanden, Karel van Lotharingen, hem tot zijn cersten geneesheer benoemde. Ook onder andere opzichten werd zijne geleerdheid bekend, en toen Maria Theresia 16 Dec. 1772 de open brieven had geteekend, waarbij de Keizerlijke Academie der wetenschappen en letterkunde van Brussel werd opgericht, was Burtin een der eersten om een uitstekende plaats in dit geleerde lichaam in te nemen. De Mémoires van deze academie hebben veel dienst aan de wetenschap bewezen en Burtin werd door Keizer Joseph II aangewezen om de nuttige voortbrengselen der natuur op te sporen, die niet genoeg de aandacht hadden getrokken. Hij deed dit met zooveel kennis en goeden uitslag, dat hij tot raadsheer van het Generaal-Gouvernement werd benoemd en in 1784 de Academie hem tot eerelid benoemde, na zijne memorie over de inlandsche planten, die de buitenlandsche kunnen vervangen, te hebben bekroond. Zijn werk over de delfstoffen-beschrijving (Oryctographie) van Brussel in 1784 verschenen, versierd met talrijke gekleurde platen, wordt thans nog geraadpleegd. Door zijn zorg werd waarschijnlijk de kiem gelegd van het tegenwoordig Koninklijk museum, nl. het kabinet van prins Karel van Lotharingen. Burtin was in betrekking met de beroemdste personen van zijn tijd, Endlicher noemde in zijn Genera plantarum een soort van fossielen palmboom naar hem (Burtinia), en de beroemde Fransche paleontoloog de France den Strigocephalus Burtini. Hoewel hij zich niet met de politiek bezighield, verwekte zijne gehechtheid aan het huis

[p. 365]

Oostenrijk in die dagen, welke aan de Brabantsche revolutie voorafgingen, hem eene menigte schotschriften, zware beschuldigingen en caricaturen, Toen de regeering van Joseph II was omvergeworpen, verliet hij het vaderland en kwam eerst te Brussel terug in 't gevolg der Oostenrijksche legers. Joseph II schonk hem toen een rijk pensioen en hij kon zich uitsluitend wijden aan zijn neiging voor de schoone kunsten en wetenschappen en door reizen zijn smaak louteren en zijn oordeel versterken. Sinds 1785 doorkruiste hij de voornaamste landen van Europa, en om zich voor te bereiden tot het schrijven van zijn werk over de schoone kunsten, ging hij in 1806 opnieuw naar Duitschland om de voornaamste schilderijenmusea te bezoeken. Bij een dezer reizen, gedurende de tweede fransche bezetting, werd hij door eene saksische roofbende voor een franschen spion gehouden en zijn rijtuig geplunderd, waarbij zijn papieren verloren gingen. Naar Jena gebracht werd hij uit hun handen verlost door vorst van Hohenlohe, die hem kende.

Burtin was een man, die door zijn studie en reizen zich met de letterkunde van vele landen van Europa had bekend gemaakt en zelfs italiaansche verzen schreef in navolging van Ariosto. Zijn werk over de schoone kunsten was alleen reeds in staat om hem beroemd te maken. Zelf bezat hij een beroemd kabinet, waarop hij zeer trotsch was en wel zóó, dat zijne waardeering en liefde daarvoor de zwakke zijde van zijn geleerden en schranderen geest uitmaakten: de Feller verhaalt, dat hij den beroemden schilder David, die, naar het schijnt met recht, aan de echtheid van een schilderstuk van Rubens in dit kabinet twijfelde, eenvoudig aan de deur zette. Na zijn dood werden zijne schilderijen met inbegrip van dezen Rubens ver beneden zijne waardeering verkocht.

Hij schreef: Voyage minéralogique de Bruxelles par Wavre à Court-Saint-Etienne (Harlem 1781); Des bois fossiles découverts dans les différentes parties der Pays-Bas (Harlem 1781); Réflexions sur les progrès de la fabrique du fer et de l'acier dans la Grande-Bretagne (Londres 1783); Des végétaux indigènes qui peuvent remplacer les exotiques in Mém. couronnés par l' Académie de Brux. 1784; Oryctographie de Bruxelles, ou description des fossiles tant naturels qu'accidentels découverts jusqu'à ce jour dans les environs de cette ville (Brux. 1784); Voyage et observations minéralogiques depuis Bruxelles par Wavre jusqu'à Court-Saint-Etienne in Mémoires de l' Acad. de Brux. V, 1788); De Febribus (Louvain 1787); De la meilleure méthode d'extirper les polypes internes (Brux.); Mémoire sur les bois d' Allernes in Verhandelingen der Holl. Maatschappij der wetenschappen te Haarlem XXI; Réponse à la question de physique proposée par la Société de Teyler, sur les révolutions et l'âge du globe terrestre (Haarlem 1790; met Nederl. vert. Dit werk werd door Teyler's Genootschap bekroond); Réflexions sur le caractère qu'ont développé les Belges et particulièrement les Braban çons pendant l'occupation des Pays- Bas par les Français (Brux. 1793); De revolutione belgica carmen hexametrum et de revolutione gallica carmen distichon (1793); Traité théorique et pratique des connaissances nécessaircs à tout amateur de tableaux et à ceux qui veulent apprendre à juger, apprécier et conserver les productions de la peinture, suivi d'observations sur les collections publiques et particulières, et de la description des tableaux que possède en ce moments l'auteur (Brux. 1808. 2 dln. 8^o. Met platen en portret v.d. schrijver; 2^o. Ed. met portret. Luik 1846); Des causes de la rareté de bons peintres hollandais dans le genre historique (Har-

[p. 366]

lem 1809; in 't Nederl. vert.); Mémoire couronné par la Société Teylerienne sur l'inutilité des jachères et de l'agriculture du pays de Waes (Brux. 1809); Sur les peintres modernes des Pays-Bas (Brux. 1811).

Zie: Biographie nat. de Belgique III i.v.; de Feller, Biogr. univ.

Flament