Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 4

[Bagelaar, Jan Hendrik]

BAGELAAR (Jan Hendrik), zoon van Mr. Jan Otto en Maria Dorothea Arpeau, geboren 25 Maart 1770 te Eindhoven, gestorven in September 1827, zeeofficier van de Bataafsche Republiek en het koninkrijk Holland die in den tijd van het diepst verval van de zeemacht zich onderscheiden heeft. Na opgeleid te zijn op de Kweekschool voor de Zeevaart te Amsterdam werd hij in 1797 als cadet geplaatst op een der oorlogsschepen, die den ongelukkigen zeeslag bij Kamperduin op 11 October van dat jaar medemaakten, en als krijgsgevangene naar Engeland gevoerd. Na (vermoedelijk uitgewisseld) te zijn teruggekeerd, werd hij 12 Februari 1800 bevorderd tot luitenant ter zee en geplaatst als tweede officier op de brik de ‘Avanturier’ onder bevel van den kapitein ter zee Cowell, met welk schip hij in 1802 na den vrede van Amiens naar Inoië vertrok; hij bleef daar ten gevolge van het weder uitbreken van den oorlog met Engeland. In Indië maakte hij met dat schip een reis naar de Molukken en in vereeniging met een fransch escader een kruistocht in de Chineesche zee, daarna een tocht tot beteugeling der zeeroovers in de Karimon Djawa archipel. In 1805 werd hij bevorderd tot ordinair luitenant ter zee der 1ste klasse.

In Maart 1805 maakte hij na een langen tijd van werkeloosheid op de reede van Soerabaya, een kruistocht in de Molukken, waarna op de reede van Batavia teruggekeerd zijnde zijn schip met nog 3 andere oorlogsschepen en 26 koopvaarders op 27 Februari 1806 in brand werd gestoken om ze niet in handen te doen vallen van een overmachtig engelsch escader van 2 linieschepen, 5 fregatten en 1 brik. Ondanks zijn verzoek om naar het vaderland terug te gaan, bleef hij in Indië en werd op een der weinige schepen, die nog voor de verdediging van Java waren overgebleven, overgeplaatst, namelijk op de ‘Scipio’ welk schip om nemen door de Engelschen te voorkomen door stranding vernietigd werd. In Mei 1807 kreeg hij het bevel over een inlandsche galei de ‘Maria Wilhelmina’, bewapend

[p. 77]

met 5 stukken en een bemanning van 100 man, met welk schip hij een ontmoeting had met een engelsch fregat, zich op ondiep water aan de vervolging onttrok en daarna een op hem afgezonden zwaar gewapende barkas in den grond boorde.

In 1808 werd hij commandant van de ‘Beschutter’ van 16 stukken en 106 man, waarvan slechts 32 Europeanen, met welk schip hij kruiste op kapers en ten slotte een langen tijd op de reede van Batavia verbleef. In dien tijd sloot hij vriendschap met den luitenant-kolonel der genie, Johannes van den Bosch, den later zoo bekenden gouverneur-generaal en minister van koloniën, voor wien hij een tijd lang een landgoed administreerde. Zijn gezondheid was toen reeds zeer geschokt. In 1809 voerde hij het bevel over de korvet ‘de Javaan’ en maakte hij in den Oosthoek een engelsche brik prijs, waarvan hij aanzienlijke buitgelden ontving.

Op zijn verzoek ging hij om gezondheidsredenen met datzelfde schip, dat een kloek zeiler was, 4 Juni 1810 met een kostbare lading voor het gouvernement naar het vaderland terug. Zijn ziekte veroorzaakte, dat hij gedurende de geheele reis bedlegerig was, hetgeen niet belette, dat hij in de Golf van Biscaye tegen het vallen van den avond te midden van een engelsch escader verzeild zijnde, zijn schip op handige wijze aan de vervolging van de Engelschen onttrok en behouden te Bordeaux zonder loods binnenbracht. Hij liet namelijk een groot vat van een mast en een brandende lantaarn voorzien, doofde alle lichten op zijn bodem en liet het pseudo-schip drijven. De Engelschen vervolgden de lantaarn en hij ontkwam naar de Fransche kust waar hij in October 1810 binnenviel. De lading werd verkocht en was daar zeer welkom; het schip werd wegens de inlijving bij het keizerrijk onder fransche vlag gebracht. Zelf ging hij wegens zwakte over land door naar het vaderland, zijn eerste officier Geesteranus nam het bevel over. Hij smaakte de voldoening van keizer Napoleon een bijzondere tevredenheidsbetuiging te ontvangen. In het einde van dat jaar kwam hij te Eindhoven, waar zijn moeder woonde, terug.

Bij den opstand van 1813 te Delft vertoevende, was hij, hoewel gloeiende van liefde voor het vaderland, niet in staat aan de roepstem van het Marinebestuur te Rotterdam gevolg te geven.

In 1818 stond hij zijn ouden vriend van den Bosch bij de oprichting van de Maatschappelijk van Weldadigheid ter zijde, en liet voor de kolonie Frederiksoord een klok gieten.

Zie: Hand. en Gesch. Ind. Gen. IV, 389.

Boldingh