Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 3

[Vos, Isaac]

VOS (Isaac), of de Vos, was in 1641, en waarschijnlijk al vroeger, als tooneelspeler aan den amsterdamschen schouwburg verbonden, waar hij komische, maar ook andere rollen vervulde. Hij is, waarschijnlijk in 1651, ‘in 't Gasthuis gesturven’. Vos is ook als tooneeldichter opgetreden; hij schreef de Klucht van Loome Lammert (1642), herdrukt als Klucht van de Moffin (1650, 1657, 1662, 1681, 1744, z.j.) en de Klucht van de Moff (1644, 1649, 1663, 1669, 1676), die oorspronkelijk zijn. De treurspelen Gedwongen vrient (1646, 1649, 1661, 1662, 1678, 1704, 1743, z.j.) en De beklaagelycke dwangh (1648, 1655, 1661, 1662, 1669, 1677, 1694, 1707 (3 uitgaven), 1720, 1729, 1764, 1780), zijn vertaald naar El amigo por fuerza en La fuerza lastimosa van Lopede Vega. Dat vertalen geschiedde in dien tijd meermalen op deze wijze, dat b.v. een portugeesch Israëliet het spaansche drama in het nederlandsch overbracht en zijne prozavertaling aan een dichter ter hand stelde, om haar in rijm te brengen. Vos heeft dan ook alleen de berijming geleverd. Beide treurspelen van Vos zijn weer in het Duitsch vertaald. Het zinnespel Iemant en Niemant (1645, 1653, 1662, 1670, 1699, 1706, 1707, 1729) is eene bewerking van Eine schöne lustige Comoedia von Iemand und Niemand, die was opgenomen in de Englische Comedien und Tragedien (1620) en op hare beurt weer ontleend was aan een engelsch drama. Vos' zinnespel is onder denzelfden titel omgewerkt door J. Nomsz (1768, 1776). Aan denzelfden duitschen bundel ontleende Vos ook de Singende-klucht van Pekelharingh in de kist (1649, 1650, 1681, 1699, 1701, 1705, 1708, z.j.), die eveneens naar een engelsch zangspel bewerkt is. Zijne Klucht van Robbert Leverworst (1650 (2 uitgaven), 1661, 1699, 1725, 1729) toont overeenkomst met een engelsch stukje. Uit de vele herdrukken blijkt, dat de drama's van Vos bijzonder lang op het tooneel zijn gebleven.

Zie: J.A. Worp in Tijdschr. v. Nederl. Taalen Letterk. III (1883) 63-92, 223-226; dez., Geschiedenis van het drama en van het tooneel in Nederland, vgl. register; A.C. Loffelt in Nederl. Spectator 1870, 290, 291; J. Bolte, Die Singspiele der englischen Komödianten und ihrer Nachfolger in Deutschland, Holland u. Skandinavien (Hamburg und Leipzig, 1893) 50-72; Bolte-Seelmann, Niederdeutsche Schauspiele älterer Zeit (Norden u. Leipzig, 1895) 34, 35.

Worp