Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 3

[Bernard, François]

BERNARD (François), een uitgeweken Franschman, die hier te lande ijverig deel nam aan den Patriottenstrijd en zelf menig pamflet de pers deed verlaten. Van zijn lotgevallen is weinig bekend. Een tegenstander (Pamflet Knuttel, 20492, 30) noemt hem ‘Un étranger fugitif qui, pour se dérober aux poursuites de ses parens, s'est réfugié à Leyde, ou il vit du fruit de quelques leçons d'Arithmétique et de largesses Consistoriales.’ Volgens het volgende nummer zou hij een kind verwekt hebben bij de dochter van een van zijns vaders pachters en toen met haar naar Holland zijn gevlucht. Hij nam zijn intrek te Leiden, waar hij met les geven den kost verdiende en in de kringen der patriotten een welkome gast was. Dit kan ook blijken uit een handschriftelijke mededeeling van den Oranjegezinden dichter Le Francq van Berkhey (deze aanteekeningen zijn thans in het bezit van Dr. D.F. Scheurleer), die over hem schrijft als volgt: ‘.... zekere Jezuit F. Bernard, deze Schurk is bijzonder door de schepen van Roijen, van Halderen en Blok geprotecteert geweest, hij dicteerde in het fransch en zeker advocaat Blom, anders een goed man, vertaalde zijn stukken, dog hier in hielp hem doctor van Schelle en advokaat Steenwinkel; de Does was drukker.’ Dat ging eenige jaren voort tot de revolutie van 1787, toen hij een goed heenkomen zoeken moest en weer naar Parijs ging. Dat blijkt uit een pamflet (Knuttel 21744), op welks titel hij zich noemt: ‘un patriote hollandais, réfugié à Paris, témoin oculaire de la dite Révolution, et l'un des principaux proscrits, pour avoir soutenu et défendu la liberté des Belges-confédérés.’ Meestal schreef hij anonym, maar teekende ook wel in schrift of druk: B of B-d. Zijne pamfletten zijn de volgende: Antwoord van 't goede volk van Nederland aan den verborgen schrijver des Briefs, gevonden ... den 25 en 26 September 1781 (Pamfl. Knuttel 19869); Verslag gedaan aan den ... magistraat der stad Leyden, wegens een werkje, ten titel voerende: Consideratien van importantie enz. 1782 (Knuttel, 20061). Op het ex. der Kon. Bibl. is met potlood geschreven: ‘Door F. Bernard.’ Vrije gedachten van een burger over het verval van 't gemeene best der Vereenigde Nederlanden 1782

[p. 101]

(Knuttel, 20101); Memoire de Louis Comte de Byland (Utr. 1783) (Knuttel, 20375); De Memorie van Lodewijk, graave van Byland (Utr. 1783) (Knuttel, 20376); Aan ... Willem den Vyfden ... Wegens de party in den tegenwoordigen toestand van 't Gemeenebest te kiezen. (1783) (Twee drukken, Pamfl. Knuttel, 20489 en 20490); Avis respectueux et desintéressé à Guillaume V. Prince d'Orange. (1783. Fransche tekst van het voorgaande) (Pamfl. Knuttel, 20491); Précis historique de la révolution qui vient de s'opérer en Hollande, 1788 (Pamflet Knuttel 21744) en de vertaling Historiesch Verhaal van de omwending in Holland 1788 (Pamflet Knuttel 21746). Beide laatste stukken werden 16 Oct. 1788 en 10 Aug. 1789 te Amsterdam verboden.

In de Propositie van Leiden tot het doen van een onderzoek naar de oorzaken van de werkeloosheid der vloot, afgedrukt in Zaaken van Staat en Oorlog VI, 195-204 schrijft M.C.v. Hall in Het leven van J.H.v. Kinsbergen, 129 ‘Het voorstel... werd gezegd uit de pen van eenen inwoner van Leiden, een Franschman van geboorte, te zijn voortgekomen.’ Waarschijnlijk hebben wij ook hier aan F. Bernard te denken. Hij is nog de schrijver van De Batavier (Leyden 1787) een weekblad, dat op nr. 8 den naam des schrijvers mededeelde.

Knuttel