Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 2

[Bosch, Bernardus]

BOSCH (Bernardus), geb. te Deventer 4 Sept. 1746, gest. te Scheveningen 22 Nov. 1803. Achtereenvolgens was hij predikant te Spanbroek, Oudkarspel, Vollenhoven en Diemen. Als prediker had hij een grooten toeloop, zoodat het aantal zitplaatsen in de kerk te Diemen vermeerderd moest worden. Intusschen had hij zich als vurig patriot doen kennen, zoodat hij bij de komst der Pruisen in 1787 zijn standplaats verlaten moest en ontslag nam. Een aanbod om als hulpprediker te Neuwied bij den prins von Wied werkzaam te zijn werd door hem afgeslagen. In Mei 1790 werd hij te Poortvliet beroepen, maar wegens zijne politieke gevoelens daar als predikant niet toegelaten. In 1785 werd Bosch beroemd door de uitgave van zijn gedicht Eigenbaat, waarvan de eerste druk in enkele dagen uitverkocht was. Hij had het zonder zijn naam uitgegeven en nu verscheen in de couranten een oproeping aan den ongenoemden dichter om zich bekend te maken, daar een ‘patriottisch gezelschap’ te Amsterdam hem een gouden medaille ter waarde van veertig dukaten toegekend had. Bosch maakte zich nu bekend, maar bedankte voor de medaille. Intusschen wordt in de Beantwoording van vijf vragen (Pamfl. Knuttel n^o. 21124) beweerd, dat een dergelijk patriottisch gezelschap niet bestond. De geheele geschiedenis zou een truc van Bosch zijn.

Na zijn vertrek van Diemen heeft Bosch een zwervend leven geleid, terwijl hij door letterkundigen arbeid in zijn behoeften moest voorzien. Eerst vestigde hij zich te Amsterdam. Van daar verbannen ging hij naar Durgerdam en Buiksloot. Later vinden wij hem te Bergen op Zoom, waar hij een departement van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen oprichtte en een nieuwe uitgave van Vondel's gedichten op touw zette, welk werk echter niet voltooid is. Weer later woonde hij te Zaandam, waar hij in 1795 voorzitter der municipaliteit werd. Van hier vertrok hij opnieuw naar Amsterdam, waar hij secretaris van de algemeene wijkvergaderingen werd en waar hem in 1796 de waardigheid van representant van het Bataafsche volk opgedragen werd; twee jaar later verloor hij haar door den staatsgreep van 12 Juni 1798, welke hem de vrijheid kostte. Een paar maanden werd hij in het Huis ten Bosch gevangen gehouden. Daar hij tevergeefs moeite deed om als emeritus predikant pensioen te krijgen was hij enkel aangewezen op hetgeen zijn pen opbracht. In armoede is de man gestorven en door de zorg der haagsche vrijmetselaars in de Nieuwe Kerk begraven.

Bosch heeft heel wat geschreven; veelal gebruikte hij den dichtvorm om zijn denkbeelden kenbaar te maken. Te Leiden zijn in 1803 zijn Gedichten in drie deelen uitgegeven. Wanneer hij niet met zijn eigen naam teekende, gebruikte hij nog al eens een pseudoniem, zooals Vrijhart, maar ook Batavus. Vooral den laatsten naam gebruikte hij veel. Toch zij men voorzichtig niet alle door Batavus uitgegeven gedichten aan Bosch toe te kennen, want ook anderen gebruikten destijds dit pseudoniem. Zoo wordt aan Bosch toegekend een gedicht, onderteekend: Batavus, Nederland op het einde der achttiende eeuw (Pamflet Kn. n^o. 22222). Het is echter zoo goed als zeker, dat dit oranjegezinde dichtstuk niet van onzen patriot afkomstig is; men vindt het ook niet in zijn verzamelde gedichten.

Ook met journalistiek heeft Bosch zich onledig gehouden. Zoo heeft hij voor zijne rekening enkele der talrijke vervolgen uit den aanvang der negen-

[p. 218]

tiende eeuw van het anti-orangistische weekblaadje Janus, dat van 1747 tot 1787 verschenen was. Die door Bosch bezorgde vervolgen zijn Den Heer Janus Januszoon, De Burger Politieke Blixem en De Heer Politieke Blixem, alle verschenen tusschen 1800 en 1802.

Een volledige lijst zijner geschriften hier op te nemen is vrij wel overbodig na de lange lijst welke men vindt in den tweeden druk van Frederiks en van den Branden, Biographisch Woordenboek. Als aanvulling volgen hier eenige geschriften van Bosch, welke daar niet gevonden worden: Bij de plegtige overgave van het vaandel aan de Diemermeersche schutterij op den 26 van Wijnmaand 1785 (in 8^o.); Belijdenis van een patriot (Rott., (1787) in plano); Belijdenis van een aristocraat (of eigenwilligen) (Rott., (1787) in plano); Kerkelijke en politicque stukken over het beroep van Bernardus Bosch te Poortvliet (Bergen op den Zoom (1790) in 8^o.); Redevoering over het werk der godlijke voorzienigheid, in Neerlands gezegende staatsomwending zigtbaar (Amst. 1795 in 8^o.); Over de Constitutie, constitutioneele magten en regeringsvorm. Toepasselijk op en voor ons vaderland (Amst. 1795 in 8^o.). Wellicht is ook van hem: Aan den nooitvolpreesen burgervriend ... Isaac van Goudoever (gedicht uit 1787 in 8^o.). Hij vertaalde: Lessen aan een jongen prins door een oud staatsman over de tegenwoordige gesteldheid van Europa. Uit het Engelsch vertaald (Duinkerken 1793 in 8^o.). Het oorspronkelijke in 1790 verschenen is van David Williams en beleefde reeds in 1791 een zevenden druk.

Men zie over Bosch o.a.: Visscher en v. Langeraad, Het Protestantsche Vaderland i.v. en W.P. Sautijn Kluit, Janus, De Politieke Blixem, en beider gevolg in Ned. Spect. 1867, 347-52.

Knuttel