Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 2

[Behrns, Johannes Henricus]

BEHRNS (Johannes Henricus), inspecteur van het lager onderwijs in de prov. Friesland, geb. 5 Jan. 1803 te Enschede en overl. 5 Mrt. 1883 te Franeker. Zijn ouders waren van duitsche afkomst en behoorden tot de r. kath. Kerk; de zoon ging op lateren leeftijd tot de protestantsche over. Onbemiddeld, werd hij in zijn geboorteplaats voor 't onderwijs opgeleid, behaalde den 4den en den 3den rang, met aanteekeningen voor Duitsch, Fransch en Engelsch, en werd in 1821 door toedoen van den predikant en schoolopziener Floh tot hulponderwijzer aan de openbare school te Oldenzaal benoemd, waar hij weldra tevens les gaf in de wiskunde aan de latijnsche school. Middelerwijl behaalde hij den 2den rang en trad in 1827 in 't huwelijk met Hermina Stemvers, die hem vier kinderen schonk en in 1857 te Franeker overleed. In 1829 vertrok Behrns daarheen als lector aan het athenaeum. Hij legde zich hier toe op Grieksch, Latijn, Angelsaksisch, Friesch, noordsche talen en op de destijds door Bopp e.a. begonnen vergelijkende taalstudie. Ook het Italiaansch leerde hij nog op later leeftijd aan. In 1846 behaalde hij aan de gron. hoogeschool den graad van candidaat in de wis- en natuurkunde; zijn voornemen om in die faculteit te promoveeren heeft hij niet ten uitvoer kunnen brengen; zijn werkprogramma was daarvoor te veel omvattend, want naast mathesis en physica hield hij ook zijn taalstudie bij. Zeer genoot hij van den omgang met Eelco Verwijs, die van 1858 tot 1862 zijn collega aan het franeker gymnasium was; hij las o.a. met dezen geleerde Heyse's System der Sprachwissenschaft. Bij de opheffing van het athenaeum te Franeker in 1843 was de latijnsche school aldaar in een gymnasium veranderd en Behrns daaraan tot leeraar in de nieuwe talen en de wiskunde aangesteld; tevens was hij belast

[p. 117]

met de zorg voor de boekerij van 't oude athenaeum. In 1857, bij de invoering der nieuwe wet op 't L.O., werd Behrns tot inspecteur daarvan in Friesland benoemd. Middelerwijl was hij reeds vroeger als schoolopziener in het 9de en 8ste district van die provincie werkzaam geweest (sedert 1840), terwijl hij sedert 1843 tevens secretaris der Provinciale Commissie van onderwijs in Friesland was. In al die betrekkingen heeft Behrns voor het onderwijs en de onderwijzers veel goeds tot stand gebracht. Want hij was in de eerste plaats een practisch schoolman, doorkneed in alles wat het lager onderwijs betrof. Zoowel bij zijn schoolbezoek als bij 't afnemen der jaarlijksche akteexamens kwam dit duidelijk uit. Bij de onderwijzers is zijn naam in dankbare herinnering gebleven, vooral ook door de in 1853 door hem opgerichte weduwen- en weezenbeurs in Friesland, de eerste van dien aard in ons geheele land. Erkend wegens zijn veelzijdige verdiensten, werd B. achtereenvolgens lid van het Friesch genootsch. voor geschiedenis-, oudheid- en taalkunde, van de Maatsch. der Nederl. letterkunde enz. Bij het in werking treden van de wet op 't L.O. van 1878 trad hij als inspecteur af; hem werd toen een wachtgeld toegekend tot het volle bedrag zijner jaarwedde. Van Behrns' geschriften noemen wij: Hoogduitsche spraakleer, voornamelijk bewerkt naar de werken van J.C.A. Heyse (1832) en Waldemar de Overwinnaar, of Denemarken en de Denen in het glansrijkst tijdperk hunner geschiedenis, met mr. A. Telting door hem uit het Deensch vertaald (1839-40, 3 dln.). Voorts leverde hij bijdragen in de Vrije Fries, in A. de Jager's Taalk. Magazijn, in den Overijsselschen Almanak voor oudheid en letteren, in het door hem geredigeerde Jaarboekje voor Onderwijzers (1851-53) en bezorgde hij een uitgave van de Schoolverordeningen voor Vriesland (1847). Tevens gaf hij een Wettelijke regeling op het lager onderwijs, als praktisch handboek ingerigt enz. (1858).

Zie: Levensber. Letterk. 1884, 11.

Zuidema