Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 1

[Melvill van Carnbee, Pieter baron]

MELVILL VAN CARNBEE (Pieter baron), zoon van Isaäc August en jonkvr. Jacoba Wilhelmina Louisa de Salis, geb. te 's Gravenhage 20 Mei 1816, overl. 24 Oct. 1856 te Batavia. Hij was de kleinzoon van (viceadmiraal) Pieter Melvill, welbekend uit het zeegevecht van ‘den Briel’ en de ‘Castor’ met de Engelschen in Mei 1781.

Na op 15-jarigen leeftijd als adelborst op het Kon. Inst. te Medemblik geplaatst te zijn, waar hij als leerling van Pilaar uitmuntte, deed hij in 1835 als adelborst 1e kl. zijn eerste reis op Z.M. korvet ‘Boreas’ naar O.-I en was in 1837 daar met Prins Hendrik aan boord van de ‘Bellona’. Reeds toen maakte hij zich verdienstelijk voor de verbetering der zeekaarten bij de opname van straat Riouw, van welke kaart het eerst door de ‘Bellona’ op reis naar Bengalen is gebruik gemaakt. In 1838 in het vaderland teruggekeerd, volgde zijne benoeming tot luit. t. zee in 1839; in dit jaar keerde hij naar O.-I. terug, waar hij aan het Dep. van Marine bij het hydrografisch bureau werd geplaatst, waar wel vele hulpbronnen, zelfs uit den tijd der O.-I. Comp., voor de samenstelling van zeekaarten aanwezig waren, maar waarvan zoo weinig gebruik was gemaakt, dat men zich met minderwaardige engelsche kaarten behielp. Zijn eerste arbeid was de kaart van Java, die in 1844 met een daarbij behoorenden zeemansgids bij Wed. Hulst van Keulen te Amsterdam het licht zag. Tot het einde van 1844 bleef hij te Batavia werkzaam en voltooide een reeks van kaarten en zeemansgidsen, die ook de aandacht van vreemde regeeringen trokken. Tevens was hij medewerker aan het Tijdschrift van Ned.-Indië en schreef hierin stukken over den ned. predikant-sterrenkundige J.M. Mohr, die tijdens het bezoek van Cook in 1770 een eigen observatorium te Batavia bezat, dat met de europeesche van dien tijd wedijveren kon. In 1845 in het vaderland teruggekeerd schreef hij memoriën in het Tijdschrift toegewijd aan het Zeewezen van Pilaar en Obreen en richtte hij met Dr. P. von Siebold den Moniteur des Indes Orientales et Occidentales op, die drie jaargangen mocht beleven en

[p. 1324]

waarin een geheel stel keurige kaarten van al onze overzeesche bezittingen voorkomt. Maar zijn doel was vooral het bewerken en uitgeven van een algemeenen atlas van Ned.-Indië, die de verouderde kaart van Raffles moest vervangen. Hij werd daarin geholpen door Reinwardt, Junghuhn, Haskarl en Teysman, alsmede door de luits. t. zee C.W.M. van de Velde en H.D.A. Smits. Na zijn terugkeer naar O:-I. in 1850 als luit. t. zee 1e kl., adjudant van den vice-admiraal E.B. van den Bosch, werd bij van Haren Noman en Kolff te Batavia deze atlas uitgegeven, waarin ook de op last van Gouv.-Gen. de Eerens gemaakte residentie-kaarten verwerkt waren. De hoogleeraar Veth noemde dezen arbeid van Melvill een Herculeus labor (Gids 1855, II, 198). Die atlas is voortgezet door den luit.-kol. Versteeg, directeur van het Topogr. bureau te Batavia. Na den dood van adm. van den Bosch werd hij opnieuw belast met het depôt der zeekaarten en tevens benoemd tot secretaris van de commissie tot verbetering dier kaarten. Met den luit. t. zee Gregory had hij in 1843 zich bovendien verdienstelijk gemaakt door de lengte der in 1839 te Batavia opgerichte tijdbal te bepalen door middel van de waargenomen eclipsen van den 1en en 2en satelliet van Jupiter. De beschrijving hiervan komt voor in het Tijdschrift voor Ned.-Indië VII: 1 (1875) 397 en in den Mon. d. Ind. 1846/7, I, 9. Ook andere voorname punten op Java zijn door hem astronomisch bepaald en hij heeft zich bezig gehouden met de hoogtebepaling der bergen op dat eiland. Tevens maakte hij studie van de javaansche en chineesche kalenders voor den indischen almanak en deed hij een reis naar Britsch-Indië voor studies op verschillend gebied, o.a. ook op dat der magnetische waarnemingen. In 1853 werd hij op zijn verzoek eervol uit den ned. zeedienst ontslagen en ging hij over bij het indisch sedentaire zeewezen. In 1856 daarbij tot kapt.-luit. t. zee bevorderd zijnde, benoemde men hem tot directeur van het Marine-etablissement op Onrust, waar in dat jaar voor het eerst een droogdok in gebruik werd gesteld. Maar reeds spoedig deed hij de kwaadaardige koortsen op, waarvoor dit eiland berucht is en na een smartelijk lijden bezweek hij 24 Oct. 1856 te Batavia, waar een eenvoudig monument te zijner nagedachtenis is opgericht.

24 Febr. 1853 huwde hij met jonkvr. Louise Wilhelmina Geertruida Jacoba de Kock (dochter van den raad van Indië), die hij reeds 22 Sept. 1854 door den dood verloor.

Zijn portret is op steen geteekend door J.H. Hoffmeister naar Demoussy.

Zie: Hand. en Geschr. Ind. Genootschap 1857; J. Swart in Tijdschr. v.h. Zeewezen 1857, I, 142.

Mulert