Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 1

[Calcar, Eliza Carolina Ferdinanda van]

CALCAR (Eliza Carolina Ferdinanda van), geb. Schiotling, 19 Nov. 1822 te Amsterdam geb. en overl. 13 Juli 1904 te 's Gravenhage. Zij genoot een zorgvuldige opvoeding, was éénig kind, en bracht de dagen harer jeugd door te Barneveld op de Veluwe, waar hare ouders zich voor de gezondheid harer moeder metterwoon gevestigd hadden De vader was van noorsche, de moeder van poolsche afkomst, maar geen van beiden rijk. Zij ontving het gewone schoolonderwijs, doch geroot het meest ‘als moeder haar uit den bijbel of vader uit de vaderl. geschiedenis vertelde,’ of als zij luisteren mocht naar de verhalen die de ouders elkaar des avonds voorlazen uit Walter Scott. 10 jaar oud, keerde Elise met haar ouders naar Amsterdam terug, waar zij voor het onderwijs zou worden opgeleid. Op haar 16e jaar behaalde zij de akte van toelating tot secondante en weldra werd zij op een school geplaatst. Maar zij zocht iets beters en werd gouvernante, eerst in Gelderland, later in het Gooi, las veel, studeerde vlijtig en werd op haar 23e jaar te Amsterdam ‘geadmitteerd als schoolhouderes’. Van Lennep, Tollens, da Costa behoorden met Lavater, Stilling en Swedenborg tot de lievelingsschrijvers der jeugdige onderwij-

[p. 540]

zeres. 31 jaar oud, trad Elise Schiotling te Amsterdam in 't huwelijk met H.C. van Calcar (1825-1905), die kort te voren door aankoop eigenaar van een steenfabriek te Leur (N.-Brab.) was geworden. Doch de fabriek wilde niet bloeien, zoodat het als een uitkomst werd beschouwd, dat van Calcar in 1859 tot burgemeester van Sommelsdijk benoemd werd. In 1858 maakte Mevr. van Calcar kennis met Mevr. Bertha van Marenholtz, de duitsche ijveraarster voor de Fröbelschool, en stichtte te Leiden een opvoedingshuis voor meisjes, verbonden met een Fröbelklasse en een opleidingsschool voor bewaarschool-houderessen. Later werd die inrichting naar Wassenaar overgebracht, waar van Calcar in 1863 tot burgemeester was benoemd. De inrichting kon echter niet bestaan en werd in 1873 wegens onvoldoende ondersteuning opgehever.

Talrijk zijn de geschriften van Elise van Calcars hand. Wij noemen alleen: Hermine (1850, 2 dln.), haar eerste werk van beteekenis met een aanbeveling van Dr. Schotel; Blikken in 't rona, naar binnen en naar boven (1850); De behandeling van dienstbaren, bekroond en uitgeg. door de Mij. tot Nut v. 't Alg. (1852); Een star in den nacht. Schetsen uit het laatst der 15e eeuw (1853, 2 dln.); Tabitha; over armoede en weldadigheid (1856, 2 dln.); Dr. M. Luther, de Hervormer. Uit het duitsch (1856); De dertiende; een familieroman (1857, 3 dln.); De steen der wijzen. Een boek voor allen die gelukkig wenschen te worden en te blijven (1857); voorts Onze ontwikkeling, of de macht der eerste indrukken (1861); De hoop der toekomst. Maandblad aan de opvoeding der jeugd gewijd (1863-65); Wat is noodig? Eene vraag over vrouwelijke opvoeding (1864); Handleiding voor de bewaarschool (1865); De kleine papierwerkers (1867, 5 st.); Kinderen der Eeuw. Een tendenzroman (1873, 3 dln.); De dubbele roeping der vrouw. Prijsvraag (1873); Uit het leven voor het leven (1876); Op de grenzen van twee werelden. Onderzoek en ervaring op 't gebied van 't hoogere leven (1877-1904); Eigen meester blijven (1878); Fred. Fröbel. Hoe hij opvoeder werd en wat de kinderenwereld hem openbaarde (1879; 2e dr. 1910); Fröbels methode tot natuurlijke en harmonische ontwikkeling van lichaam en geest (6e dr. 1898); Kindertuin en moederschool. Een openingsrede tot den opvoedkundigen cursus (1898); Gelukkig, ofschoon getrouwd. Naar het engelsch (1886); Vruchten van het gezaaide (1892, 3 dln.); Bijbelsche schetsen voor het huisgezin (1893-95) en Het kind. Hoe het te kweeken en te beschermen (1904). Verder schreef Elise v. Calcar tal van kinderboekjes, romans en bijdragen in verschillende dag-, week- en maandbladen. Doch niet alleen met de pen, ook door haar mondelinge voordrachten was de begaaf de vrouw voortdurend werkzaam ter bereiking van haar levensdoel: de verheffing der vrouw, de verbetering der opvoeding van het kind. Met gloed en overtuiging sprak zij hierover op vergaderingen en bijeenkomsten, waar menigeen haar bewonderde om haar ir drukwekkend voorkomen, haar edel gelaat, baar vriendelijk schitterende oogen, haar hoog voorhoofd, omlijst door blond, krullend haar. In haren lateren tijd vooral was zij een ijverig en overtuigd voorstandster van het spiritisme, waaraan haar Op de grenzen van twee werelden gewijd was. Haar portret is door A.J. Ehule op steen geteekend; een ander is verschenen bij Tresling & Co., terwijl Walter het voor den Nederl. Almanak in hout gesneden heeft.

Zie: Levensber. Letterk. 1905, 121 (met bibliogr.); Nederland 1880, II, 439; Elsevier XIV, 518; Eigen Haard 1892, 745.

Zuidema