|
| |
| |
| |
Verantwoording en bronnen
Ten behoeve van dit project stuurde de redactie een enquête over de liefde voor de bal aan zo'n honderdvijftig auteurs. Zonder hun reacties had een groot deel van het verhaal niet verteld kunnen worden. De redactie wil iedereen die gereageerd heeft dan ook hartelijk danken.
Kader Abdolah, René Appel, Elisabeth Augustin, Benno Barnard, Willem Barnard, Arie van den Berg, Maarten Biesheuvel, Jan Boerstoel, Willem Brakman, Hugo Brandt Corstius, Anneke Brassinga, H.M. van den Brink, Rico Bulthuis, Andreas Burnier, Remco Campert, Bart Chabot, Frank Daen, T. van Deel, S. Dresden, Ed van Eeden, Remco Ekkers, Anna Enquist, Kees Fens, Kester Freriks, Ronald Giphart, Hermine de Graaf, Wessel te Gussinklo, Hella S. Haasse, Elma van Haren, Maarten 't Hart, Heere Heeresma, Gerben Hellinga, A.F.Th. van der Heijden, Adriaan Jaeggi, C.O. Jellema, Oek de Jong, Freek de Jonge, Jan Kal, Mensje van Keulen, Frank Koenegracht, Kees van Kooten, Rutger Kopland, Rudy Kousbroek, Tim Krabbé, Gerrit Krol, Hermine Landvreugd, Guus Luijters, Hannes Meinkema, Neeltje Maria Min, Marga Minco, Joris Moens, Marcel Möring, Jan Mulder, Harry Mulisch, Charlotte Mutsaers, Nelleke Noordervliet, Cees Nooteboom, Connie Palmen, Rik Planting, Barber van de Pol, H.H. Polzer, Henk Pröpper, Gerard Reve, Astrid Roemer, Henk Romijn Meijer, Lydia Rood, Hans Sahar, Maarten Spanjer, F. Springer, Hans Tentije, Nanne Tepper, Marten Toonder, Oscar Timmers, Manon Uphoff, Ger Verrips, Simon Vinkenoog, J.J. Voskuil, Mischa de Vreede, Theun de Vries, Elly de Waard, Dirk van Weelden, Chris Willemsen, Willem Wilmink, Theun de Winter, Jan Wolkers, Ad Zuiderent en Joost Zwagerman.
De redactie deed tevens niet tevergeefs een beroep op biografen, erfgenamen en literatuurkenners, van wie wij met name noemen: Peter-Paul de Baar, Lenze Bouwers, mevrouw A. Feilzer, Koen Hilberdink, H. de Liagre Böll, Rob Molin, mevrouw Toke Lehningvan Helmond, mevrouw G. Prenen-Biermann, Harry G.M. Prick, Bart Slijper, Kees Snoek, Gé Vaartjes, Jan van der Vegt, Hans Visser en Daisy Wolthers.
| |
Geraadpleegde collecties:
| Fotoarchief Voetbal International, Gouda; Gemeentearchief Amsterdam; Gemeentearchief Den Haag; Koninklijke Bibliotheek, Den Haag; Letterkundig Museum, Den Haag; particuliere collecties, Spaarnestad Fotoarchief, Haarlem; Universiteitsbibliotheek (UvA), Amsterdam; FC Victoria, Hilversum |
| |
Bronnen bij deel 1. 1900-1950
| Bertus Aafjes, ‘De rechtsbuiten’ in: Circus, Den Haag, Boucher, 1948 |
| Godfried Bomans, ‘Enige richtlijnen’ in: de Volkskrant, 17 maart 1956 |
| Maarten van Bottenburg, Verborgen competitie. Over de uiteenlopende populariteit van sporten, Amsterdam, Bert Bakker, 1994 |
| |
| |
| Frederik van Eeden, Dagboeken 1878-1923 (1), Culemborg, Tjeenk Willink, 1971-1972 |
| Enno Endt, Herman Gorter Documentatie 1864-1897, Amsterdam, Athenaeum, Polak & Van Gennep, 1964 |
| Jaap Goedegebuure, Zee, berg, rivier. Het leven van H. Marsman, Amsterdam, De Arbeiderspers, 1999 |
| Herman Gorter, Pan. Een gedicht, Amsterdam, W. Versluys, 1912 |
| Simon Gorter, Letterkundige studiën, Amsterdam, Van Kampen, 1891 |
| Doe Hans, Het bruine monster. Vijftig voetbalsonnetten, Rotterdam, Willemsen & Co., 1910. |
| Wim Hazeu. Slauerhoff. Een biografie, Amsterdam, Querido, 1995 |
| August Heyting, De voetbalzege Holland-Engeland 24 Maart 1913 op ‘Houtrust’ te 's-Gravenhage. Een modern sportief heldendicht, Den Haag, NV De Pers, 1913 |
| Arthur Lehning, De vriend van mijn jeugd. Herinneringen aan H. Marsman, 's-Gravenhage/Bandung, Uitgeverij W. van Hoeve, 1954 |
| Arthur Lehning, dagboeken 1914-1915, Collectie Stichting Ithaca, Frankrijk |
| Herman de Liagre Böhl, Met al mijn bloed heb ik voor u geleefd. Herman Gorter 1864-1928, Amsterdam, Balans, 1996 |
| H. Marsman, Zelfportret van J.F. en andere verhalen, Amsterdam, Querido, 1954 |
| De Nederlandsche Sport (1889-1913) |
| Is. Querido, ‘Losse gedachten over sport’, in: Van verbeelding en werkelijkheid, Amsterdam, Querido, 1918 |
| J.L. Sötemann, Een dichter en zijn wereld. Over J.C. Bloem, Groningen, Historische Uitgeverij, 1994 |
| S. Vestdijk. Surrogaten voor Murk Tuinstra. De geschiedenis van een vriendschap, Rotterdam [etc.], Nijgh en Van Ditmar, 1948 |
| S. Vestdijk, ‘H. Marsman’, in: Gestalten tegenover mij, [derde druk], Amsterdam, De Bezige Bij, 1975 |
| S. Vestdijk, Kind tussen vier vrouwen. De kroniek van een jongensleven, Amsterdam, De Bezige Bij, 1972. |
| S. Vestdijk, De koperen tuin, Rotterdam [etc.] Nijgh & Van Ditmar, 1950 |
| |
Bronnen bij deel 2. 1950-1980
| Armando, ‘Om het ongerijmde’, in: Maatstaf, nummer 9/10, jaargang 6, 1958 |
| Armando, ‘Boksers’, in: Gard Sivik 29, november-december, 1962 |
| J. Bernlef, ‘De vliegendste keep’, in: Barbarber 85, 1971 |
| J. Bernlef en K. Schippers, Wat zij bedoelen, Amsterdam, Querido, 1965 |
| Jeroen Brouwers, ‘De Nieuwe Revisor’, in: Tirade 250 |
| C. Buddingh', ‘Leve het bruine monster’, in: Leve het bruine monster en andere schrifturen, Amsterdam, De Bezige Bij, 1969 |
| C. Buddingh' en K. Schippers, 128 vel schrijfpapier, Amsterdam, Querido, 1967 |
| Remco Campert, ‘Sport en spel’ in: Tot Zoens, Amsterdam, De Bezige Bij, 1986 |
| Haagsche Courant, 4 december 1973 |
| J. Heymans, Het schaduwelftal, Thomas Rap, Amsterdam, 1994. |
| H.J.A. Hofland, ‘Groepsgesprek’, in: Barbarber 84, 1971 |
| Tim Krabbé, ‘Weg met de human interest’, in: Propria Cures, 12 juni 1971 |
| Tim Krabbé, ‘Scherp en eigenzinnig’, in: NRC Handelsblad, 6 april 1990 |
| Guus Luijters, ‘Hopper doet wat-ie kan, hij schrijft’, in: Haagse Post, 28 juni 1975 |
| K. Schippers, ‘Vluchtvelden’, in: Hard gras 6, maart 1996 |
| S. van Schoonhoven, ‘Abe Lenstra niet meer in het Nederlands elftal?’ in: Barbarber 6, 1959 |
| Nico Scheepmaker, De gedichten, Amsterdam, Bert Bakker, 1991 |
| Henk Spaan, ‘Het oog van de sphinx’, in: Propria Cures 17, 3 maart 1973 |
| Henk Spaan, ‘Magisch realisme van Tim Krabbé’, in: Haagse Post, 10 mei 1975 |
| Willem Wilmink, Verzamelde liedjes en gedichten, Amsterdam, Uitgeverij Bert Bakker, 1986 |
| Theun de Winter (samensteller), Elf gedichten voor Piet Keizer, Amsterdam, Erven Thomas Rap, 1973 |
| Dirk de Witte en E. van den Eynde, De sport in de literatuur, Brussel/Den Haag, Manteau 1968 |
| Koos van Zomeren, De wielerkoers van Hank, Amsterdam, De Arbeiderspers, 1965 |
| |
| |
| |
Bronnen bij deel 3. Intermezzo
| Menno ter Braak, ‘Een zonde tegen de Heilige Geest’ in: Verzameld werk (3), Amsterdam, Van Oorschot, 1949 Jeroen Brouwers, Feuilletons, Zutendaal, Noli me tangere, herfst 1996 |
| Nico Scheepmaker, Het krankzinnige kwartiertje, Bussum, De Gooise Uitgeverij, 1978 |
| J. Greshoff, Bric à brac, Rotterdam, Donker, 1957 |
| Maarten 't Hart, Het roer kan nog zesmaal om, Amsterdam, De Arbeiderspers, 1984 |
| Maarten 't Hart, Een havik onder Delft. Polemische paukeslagen en andere kritische beschouwingen, Amsterdam. De Arbeiderspers, 1992 |
| A.F.Th. van der Heijden, ‘Medusahoofd van stofzuigerslangen’, in: Hard gras 2, december 1994 |
| Willem Frederik Hermans, Ik heb altijd gelijk, Amsterdam, Van Oorschot, 1951 |
| Willem Frederik Hermans. Boze brieven van Bijkaart, Amsterdam, De Bezige Bij, 1977 |
| Gerrit Komrij, Verwoest Arcadië, Amsterdam, De Arbeiderspers, 1980 |
| Rudy Kousbroek, Anathema's 3, Amsterdam, Meulenhoff, 1971 |
| Gerard Kornelis van het Reve, De avonden (2e dr.), Amsterdam, De Bezige Bij, 1948 |
| Gerard Kornelis van het Reve, ‘De laatste jaren van mijn grootvader’ in: Verzameld werk, Amsterdam, Van Oorschot, 1956 |
| Gerard Kornelis van het Reve, De taal der liefde, Amsterdam, Athenaeum-Polak, 1972 |
| Gerard Reve, Het boek van violet en dood, Amsterdam/Antwerpen, L.J. Veen, 1996 |
| Gerard Reve, In gesprek. Interviews, Baarn, De prom, 1983 |
| |
Bronnen bij deel 4. 1980-2000
| Benno Barnard, rubriek ‘Skybox’, in: Het Parool, 6 december, 1999 |
| Peter Blokdijk, Ronald Giphart, Rob van Scheers. De liefde die Feyenoord heet, Baarn, De Fontein, [1999] |
| Jeroen Brouwers, ‘Ajax’, in: De Groene Amsterdammer, 15 mei 1996 |
| Jules Deelder, Renaissance. Gedichten '44-'94, Amsterdam, De Bezige Bij, 1994 |
| Arnon Grunberg, ‘Zonder helden’, in: Zoetermeer. Boek een, Amsterdam, Nijgh & Van Ditmar, 1994 |
| A.F.Th. van der Heijden, ‘Medusahoofd van stofzuigerslangen’, in: Hard gras 2, december 1994 |
| Chris Keulemans, Overal om me heen is ruimte. Verhalen uit de bovenhoek, Amsterdam, Van Gennep, 1992 |
| Philip Markus, De weg naar Oude God, Amsterdam, Nijgh & Van Ditmar, 1991 |
| Joris Moens, Zondagskind, Amsterdam, De De Bezige Bij, 1995 |
| Harry Mulisch, De ontdekking van de hemel, Amsterdam, De Bezige Bij, 1992 |
| Harry Mulisch. ‘Een EK deze zomer? Dat hoor ik nu voor het eerst’, in: Elf, 6/7, 1996 |
| Thomas Rap (samenstelling), Ik ben namelijk een held. Sportverhalen uit de Nederlandse letteren, Weesp, Uitgeverij Villa, 1984 |
| Hans Sahar, rubriek ‘Skybox’, in: Het Parool, 29 november 1999 |
| Hans van Straten, Hermans. Zijn tijd, zijn werk, zijn leven, Soesterberg, Aspekt, 1999 |
| Nanne Tepper, ‘Heimwee naar de elleboogstoot’, in: Nieuwsblad van het Noorden, 7 juni 1996 |
| Jan Tetteroo, De fantastische Boris Engel, Amsterdam, L.J. Veen, 1998. |
|
|
Auteursrechtelijk beschermd