Hekken in Nederland

[p. 156]

Het tolhek gezien vanaf de zijde van het Marktplein. Foto RDMZ, G.Th. Delemarre, 1960.

Het Tolhek van Heenvliet
Stationsweg 1, Heenvliet

Situatie en geschiedenis

Het oude tolhek van Heenvliet staat nabij het kleine, met bomen beplante marktpleintje van Heenvliet en vormt de afsluiting van de weg naar Geervliet. In 1602 werd over de Bornisse, toen een breed water tussen Putten en Voorne, maar thans dichtgeslibd, een brug gebouwd op kosten van de heerlijkheden Heenvliet en Geervliet, destijds eigendom van de Staten van Holland en West-Friesland. De heerlijkheid Heenvliet behoorde tot 1627 toe aan het geslacht Van Voorne en is daarna meermalen van eigenaar gewisseld. Bij overdracht van de heerlijkheid Geervliet aan de familie Gevaerts werd ook de voortzetting van tolheffing geregeld. Naast vernieuwing en verbetering van genoemde brug bouwde men in 1757 de tolgaarderswoning en het tolhek. Met de aanleg van nieuwe wegen op Voorne Putten werd de tolheffing door de provincie afgekocht, waarbij zij tevens het beheer en onderhoud van het tolhek op zich nam.

Beschrijving van het tolhek

Dit uit 1757 daterende tolhek bezit vier pijlers van baksteen. De tussen de hoofdpijlers geplaatste hekvleugels bestaan uit eenvoudig spijlenwerk zonder ornament. De ruimten tussen de forsere hoofdpijlers en de pijlers aan de buitenzijden zijn afgesloten door eenvoudige spijlenhekken. Aan de zijde waar een der buitenste pijlers is verbonden met de voormalige tolgaarderswoning bevindt zich een doorgang voor voetgangers. De pijlers zijn afgedekt door dunne hardstenen platen. Hardstenen bolvormen bekronen de middelste pijlers, die voorzien zijn van hardstenen wapenschilden. Aan de zijde van het pleintje zijn de wapens aangebracht van Heenvliet en van het geslacht Van Alderwerelt, dat omstreeks 1757 eigenaar was van deze heerlijkheid met het recht van tolheffing; aan de zijde van Geervliet bevinden zich de wapens van het geslacht Van Lijnden en van de plaats Geervliet.

Literatuur

J. Verheul Dzn., Merkwaardige oude inrijhekken alsmede poort- en hoofdingangen uit de XVIIe, XVIIIe en XIXe eeuw in en om Rotterdam, deel 1, p. 37-39, ills., Rotterdam, 1936.