Hekken in Nederland

[p. 136]

Cruys-Brouck
Kruisweg 23, Naaldwijk

Situatie en geschiedenis

De boerenhofstede Cruys-Brouck ligt op de hoek van de Kruisweg en de Middelbroekweg te Naaldwijk. De naam Cruys-Brouck zou zijn ontstaan door de ligging van de boerderij bij de kruising van twee wegen, die lagen langs een ‘broek’; een oude naam voor moerassig land. De boerderij ligt nu temidden van woonwijken aan een drukke verkeersweg. Bij de boerderij staat een toegangshek dat op 2 maart 1933 wegens een wegverbreding van de hoek van de Middel- en Langbroekerweg werd verplaatst naar de Kruisweg. Daarbij werd het geheel, inclusief de waaiervormige gemetselde borstweringen en de in de grond als schamppalen aangebrachte vuurmonden en verder toebehoren, zorgvuldig en ongewijzigd overgebracht naar de huidige plaats.

De situatie vóór 1933.
Anonieme opname z.j., coll. RDMZ.

Beschrijving van het toegangshek

De pijlers van kleine bruine handvorm steen, bezitten inspringende hoeken met pilasters aan de voor- en achterzijden. De lage rondgaande plint is van zandsteen en heeft een verticale frijnslag. Op de geprofileerde zandstenen afdekking is een aan vier zijden met zwaar bladornament getooide zandstenen bekroning geplaatst. Daarboven zijn in een vierkant tegen elkaar geplaatste cartouches aangebracht, voorzien van schilden met wapens van de toenmalige eigenaars. Het linker wapen toont een vergulde leeuw op zwart veld en het wapen rechts een zwart schaap op blauw veld. Een gebeeldhouwde pijnappel beëindigt het geheel. Aan de voorzijde van de hekpijlers zijn even onder de bekroningen blauwgeschilderde zandstenen linten aangebracht, waarop in zwart de naam ‘Cruys-Brouck’ prijkt. De hekvleugels bestaan uit eenvoudig spijlenwerk zonder ornament en lijken van jonger datum dan de pijlers, die uit de tweede helft van de 17de eeuw dateren. Bij nadere beschouwing blijkt het smeedwerk toch ouder dan een eerste oppervlakkige indruk doet vermoeden. Met name de vorm van de draaipunten aan de onder- en bovenzijden en profileringen aan de liggers lijken te wijzen op een vrij hoge ouderdom, maar onzeker blijft of dit smeedwerk uit de bouwtijd van het hek dateert. De doorgangsbreedte van het hek kan zijn vergroot, want beide hekvleugels lijken circa 18 cm breder gemaakt.

Enkele afmetingen

Doorgangsbreedte 320 cm,

pijleromtrek ca. 99 × 97 cm,

baksteen 18 × 8 × 3,5 cm.

Literatuur

J. Verheul Dzn., ‘Merkwaardige oude inrijhekken alsmede poort- en hoofdingangen in en om Rotterdam’, deel 2, p. 7-10, Rotterdam 1940.