Hekken in Nederland

[p. 134]

Foto RDMZ, A.J. van der Wal, 1983.

De Hooge Boekel
Hoge Boekelerweg 255, Enschede

Situatie en geschiedenis

Het grote landhuis ‘De Hooge Boekel’, gelegen aan de noordoostelijke zijde van Enschede, werd tussen 1922 en 1924 gebouwd in opdracht van de fabrikant Herman van Heek en ontworpen door de gebroeders Van Nieukerken. Deze bouwmeesters ontwierpen in die tijd de grootste landhuizen in ons land, zoals ‘Duin en Kruidberg’ te Velsen en kasteel ‘De Wittenburg’ te Wassenaar. De meeste huizen van de Van Nieukerkens kenmerken zich door de stijl van de renaissance of Lodewijk XIV. Over het bouwproces van De Hooge Boekel is veel bekend gebleven dankzij de memoires van M.A. van Nieukerken. Aanvankelijk wenste Van Heek zich een huis ‘in de geest van een havezate’, maar na economische teruggang besloot men tot de bouw van een streng architectonisch huis, in overeenstemming met de strenge terreinaanleg. Daarbij werd ook aan de uitvoering van de interieurs grote zorg besteed. Voor de oprijlaan zou een groot en rijk uitgevoerd toegangshek worden geplaatst. Over dat plan schreef M.A. van Nieukerken het volgende: ‘We zouden nu eerst de bewuste ingangshekken ontwerpen, aan de achterzijde een van hout (...) aan de hoofdingang een zwaar gesmeed ijzeren hek, tussen steenen palen in de geest als bij het ontworpen huis behoorden. (...) Het smeedwerk werd gemaakt door den Heer Dingemans te A'dam, het beeldhouwwerk door Louis J. Vreugde te Haarlem (...) door het werken aan De Hooge Boekel kreeg Vreugde ook in later jaren in Enschede veel werk.(...)’¹

1 H.W.M. van der Wijck, J. Enklaar-Lagendijk, Overijsselse Buitenplaatsen, p. 94-95, Alphen a.d. Rijn, 1983.

Beschrijving van het toegangshek

Het in neobarokke trant uitgevoerde toegangshek bezit bakstenen pijlers met een natuurstenen basement en geprofileerde afdekplaten bekroond door gebeeldhouwde vazen. De pijlers zijn op de hoeken geblokt en aan de voorzijden voorzien van pilasters met gebeeldhouwde cartouches waarin de naam van het huis is uitgehakt. Aan weerszijden van de pijlers zijn rechte bakstenen zijstukken aangebracht met natuurstenen basementen en geprofileerde afdekplaten met gebeeldhouwde vleugelstukken. De toegepaste natuursteen is Bentheimer zandsteen, de baksteen is een machinale steen waalformaat. De smeedijzeren hekvleugels draaien tussen ‘open hekstijlen’ die aan de binnenzijden van de pijlers zijn geplaatst. De ruimte tussen deze stijlen is gevuld met symmetrisch ornament. Op de stijlen is een bekroning aangebracht in de vorm van voluutachtige vleugelstukken die met de pijlers zijn verbonden De hekvleugels zijn minder bewerkelijk uitgevoerd. De bovenzijden en met name de middenpartij zijn van ornament voorzien, maar de ruimte tussen de hekspijlen is vrij gelaten zodat men goed zicht heeft op het achterliggende terrein. Opvallend is de ruime afstand tussen beide pijlers en dat het hekwerk tamelijk laag is ten opzichte van de hoge pijlers.

Enkele afmetingen

Totale breedte ca. 10 m,

doorgangsbreedte ca. 412 cm,

pijleromtrek aan voet 125 × 125 cm,

grote stijlen 5 × 5 cm,

middenstijlen 4 × 5 cm,

liggers 5 × 3,5 cm,

spijlen 2,8 × 2,8 cm.