In dépôt

Maandag 28 februari

Iedereen rooft hier en niemand, die zich er voor schaamt of het de ander kwalijk neemt. Vanmorgen hebben een paar fatsoenlijke mannen en vrouwen, die bij het afladen van een wagen aardappels op de afvallers stonden te wachten, een zak aardappels halverwege leeg geplunderd zonder interventie van de man op de wagen, ook een Jood. De grenzen van het oirbare en onoirbare vervagen. De praktijk van het leven hier bewijst, hoe gemakkelijk een gerespecteerd burger of burgeres, steunpilaar van de maatschappelijke orde en van het privé bezit, van de helling glijdt in de wereld die leeft van plundering, als de honger begint te nijpen. Men kan sportief denken, als de kwajongen, die van een sleperskar een paar appels of peren of kastanjes of wortels rooft zonder daarom een misdadige aanleg te verraden of zijn toekomst te compromitteren. Zo zou men hier drie aardappels van een wagen kunnen roven, terloops, of van de straat opgrabbelen, om ze te piepen, op het werk of in de barak, als versterking van het karige dagrantsoen. Dat doe ik. Gelijk vele anderen loop ik geregeld met een paar rauwe aardappels in de zakken van mijn overall of knabbel op een winterpeen. Ieder die tanden heeft, kluift op een winterpeen, te beginnen bij de kinderen, die voldoende sterke tanden hebben om te bijten. Het hele kamp kluift

[p. 302]

peen; het hele kamp piept aardappels. Mag ik meer doen? Brave huisvaders, keurige huismoeders roven tassen vol winterwortelen, of aardappels, waarvan ze dampende maaltijden maken, tot het voeden van hun kroost, dat voortdurend wast en niet genoeg krijgt. Zij doen 's morgens vroeg, als het toezicht nog niet scherp is, aanvallen op de keuken, waar de aardappels liggen te wachten op de schilsters. Complete inbraak met roof. Zij drukken kolen achterover en verbergen ze onder hun jas of mantel. Zij roven uien uit de kisten, op weg van de sleperswagen naar de keuken of de kantine. Er wordt geroofd in het klein en in het groot, en wie in het klein begint, eindigt onherroepelijk in het groot, wat men dan in het groot noemt. Moeders schamen zich voor hun zoons, die met buit thuis komen, en weten niet of zij hen moeten aanmoedigen of ontmoedigen. Ontmoedigen betekent: een chronisch teweinig; aanmoedigen: het stimuleren van een slecht element, waarvan zij later, teruggekeerd in de normale samenleving, last zouden kunnen krijgen. De oude normen van het fatsoen zijn vervaagd of verdwenen, in een samenleving, waarin geen persoonlijk bezit bestaat, waarin iedereen die bij de bron zit neemt wat hij krijgen kan, waarin iedereen, of bijna iedereen, die tekort komt, of voor tekort vreest, van de grote hoop afneemt zonder dat de samenleving zelf zich daartegen verzet of zonder dat de ordebewakers streng optreden, die zich trouwens aan hetzelfde kwaad schuldig maken. Zij in de eerste plaats. In dit opzicht is de samenleving zeker rot: het mensentype deugt niet. Iedereen is hier op kleine of grote schaal rover, zonder nochtans een misdadiger te zijn. Wie er in slaagt een partij aardappels te roven, eist ook plaats op de kachel om zijn partijtje te koken ten koste vaak van de tijd van hen, die hun legitieme kliekje of portie willen warmen, op kolen van de gemeenschap, die voor de eis wijkt. De roof is gemeengoed geworden en wordt door de gemeenschap gewettigd. Men beroemt zich op de buit. Het hardnekkige gerucht loopt, dat mr. Gomperts in Amsterdam is gearresteerd.