In dépôt

Dinsdag 21 december

Redevoering van controleur in barak 57, die van het foliën-sorteren. Kwam op het volgende neer: het Bureau voor nonferro-metalen te Den Haag, dat het toezicht heeft op het metaalbedrijf in Westerbork, is niet tevreden met de produktie, die het foliën-lezen oplevert. ‘Indien deze produktie in de naaste toekomst niet beter wordt, bestaat de kans, dat de dagelijkse werktijd tot acht uren verlengd wordt. Gij zult dat dan aan u zelf te wijten hebben en niet kunnen zeggen, dat ge niet tijdig gewaarschuwd zijt. Gij wordt niet gedonderjaagd; gij werkt onder toezicht van bevriende ploegbazen. Weet dat te waarderen!’ Een beetje verbouwereerde gezichten: hoe moeten wij dat opvatten? Moeten wij er een beetje een lolletje van blijven maken zoals totnutoe, al deden wij dan ook nog een heleboel, of moeten wij op de invite ingaan en het dreigement voor ernstig nemen? Een probleem: er zijn mannen en vrouwen, die redeneren: hoe minder ik voor de Duitsers doe, hoe liever 't me is. Ze wensen hun vijanden niet te helpen, hun bondgenoten geen afbreuk te doen. Dat is de theorie. De praktijk spreekt een hartig woordje mee. Het kamp is officieel werkkamp geworden, dat, naar men zegt, aan vier- à vijfduizend kampingezetenen in het metaalbedrijf vast werk kan verschaffen en hen daardoor vrijwaart voor deportatie naar Polen. Dat is ook een overweging, die de moeite waard is. Indien deze arbeiders in staat zijn, een produktie-capaciteit te bereiken en te handhaven, die voor de Duitse autoriteiten gewicht in de schaal legt, dan blijft het kamp voortbestaan. Zijn zij daartoe niet bij machte, dan wordt het kamp opgeheven, en gaan zij alsnog naar Polen. Kenners van het bedrijf beweren, dat het hele geval niet veel om het lijf heeft, maar dat het Bureau voor nonferro-metalen de zaak opblaast, en de Duitsers suggereert, dat er wat inzit, om zodoende de Joden in de kaart te spelen: van het beetje verf, dat de aluminium, die uit het zilverpapier wordt getrokken,

[p. 238]

oplevert, kan nog geen propellor van een vliegmachine worden bespoten. Het klinkt fantastisch. Natuurlijk is dat overdreven. Het Bureau voor non-ferro-metalen is geen filantropisch instituut: het kan hier natuurlijk veel goedkoper terecht dan op de vrije markt. De Joden kosten als slaven maar weinig; nog geen veertig cent per dag; de vrije markt is aanzienlijk duurder. Hier ligt hoogstwaarschijnlijk het geheim: er schiet een zoet winstje op de slavenarbeid over. Hoe het ook zij: de Joden hebben geen andere keuze dan hun tewerkstelling een beetje ernstig op te vatten en ervoor te zorgen dat zij zoveel produceren, dat het bedrijf voldoende lonend blijft, en zij dus niet naar Polen worden doorgezonden. De Obersturmführer voelt zich weer op zijn teentjes getrapt. Een overgevoelige natuur. Hij heeft het volgende decreet doen aanplakken in alle barakken:

betreft: geruchten in het kamp.
Naar aanleiding van het Joelfeest van de Lagerkommandantur zijn een groot aantal onverantwoordelijke geruchten betreffende mijn gasten en mijzelf in het kamp verspreid. Ik heb meermalen tegen dergelijke geruchten mondeling en schriftelijk mijn standpunt te kennen gegeven en met strafmaatregelen gedreigd. Aangezien deze strafmaatregelen in geen enkel opzicht doel getroffen hebben en nog steeds bijna dagelijks geruchten, mij betreffende, verspreid worden, stel ik thans alle kampingezetenen daarvoor aansprakelijk, dat deze geruchten ontstaan, resp. niet tegengegaan zijn. Als strafmaatregel hiervoor bepaal ik het volgende:

1.	Ik verbied alle feestelijkheden ter gelegenheid van de dezer dagen plaatsvindende Joodse en Christelijke feestdagen (resp. Chanoeka en Kerstfeest. Schr.). Overtredingen zal ik met de strengste maatregelen straffen.
2.	Op de in het tijdvak van 22 december tot 3 januari vallende feestdagen wordt als op werkdagen gewerkt, waarbij ik uitdrukkelijk erop wijs, dat ook de zaterdagen als normale werkdagen, derhalve met werktijd tot 's avonds, te beschouwen zijn. Mochten kampingezetenen zich door ziektemeldingen of op andere wijze onttrekken aan de door mij opgelegde arbeid, dan zal ik hen in het bizonder straffen.

Mochten na vaststelling van deze strafbepaling desondanks nog geruchten in het kamp de ronde doen, of wel mochten de vastgestelde strafmaatregelen ontoereikend blijken, dan zal ik straffen weten vast te stellen, die mij de zekerheid geven, dat geen enkel gerucht meer wortel schieten zal.
der lagerkommandant gemmeker. s s-obersturmführer.

Die brutale Joden, die zo maar losse geruchten de wereld in sturen, die de ingetogenheid van de commandant en zijn gasten in een slechte reuk brengen! De strafmaatregel treft het scherpst de kinderen, zowel

[p. 239]

de kinderen van vrome Joden als van gedoopte Joden, die ijverig voor hun onderscheidene feesten hadden gerepeteerd en zich daarop hadden verheugd. Ook uit deze maatregel kan men opmaken, dat het regiem straffer is geworden. Het vorige jaar heeft de commandant het Chanoekah-feest in een der barakken door zijn tegenwoordigheid vereerd en doen blijken, dat hij door de ceremonie sterk getroffen was. Onberekenbare natuur met ijzeren handen, waarover fluweel.