In dépôt

Vrijdag 5 november

Uzig koud vanmorgen: de grond was bedekt met ijzel. Mannen in winterjassen, vrouwen met capuchons op of doeken om het hoofd. In de barak steenkoud. Twee vulkachels in de barak, waarvan één een petieterig dingetje, dat slecht brandt en, met de slechts ter beschikking staande turf, weinig warmte afgeeft. Platform: zestig centimeter in het vierkant. Vlak naast dit kacheltje zweeft mijn bed. Elke dag 's avonds het gewone gedrang om het kacheltje van mannen en vrouwen met pannetjes, potjes, keteltjes en kannetjes om te koken of om kliekjes op te warmen. Elke avond dezelfde kleine ruzietjes over wie er het eerst aan de beurt is. Mannetjes en vrouwtjes met blikken

[p. 195]

of mandjes vol boterhammen om ze te roosteren. Iedereen roostert hier brood. Hele volksstammen, die vroeger niet wisten wat geroosterd brood was hebben hier het genot van geroosterd brood leren kennen. Iedereen meent hier, dat hij recht heeft op geroosterd brood. In de gaatjes, die tussen de pannetjes en keteltjes open blijven op de kachel, liggen de boterhammetjes zich te koesteren en bruin te worden, ook wel, als het vuur te snel oplaait, te verkolen. De kachel is het verzamelpunt en de kampplaats van de gourmands.