In dépôt

Maandag 27 september

Precies een jaar van huis vandaag. Ik maak mezelf wijs, dat de tijd omgevlogen is, maar ik weet zeker dat het niet zo is. Als ik terugblik, is er in dit jaar zoveel met me gebeurd, dat de tijd niet omgevlogen kan zijn. Ik weet, dat elke periode van dit jaar, mijn verblijf in de gevangenis, mijn verblijf in het concentratiekamp van Amersfoort, mijn oponthoud in de verschillende ziekenbarakken, in mijn herinnering lang heeft geduurd, soms eindeloos lang. En toch is de tijd als een film, als een afgrijselijke, maar boeiende film voorbijgegaan. Dat is zo, nu alles eenmaal achter de rug is. Ik heb de film niet gezien als toeschouwer in een gemakkelijke fauteuil, maar als medespeler, die bij het spelen van zijn rol op zijn tanden moest bijten. Dat is, wanneer men dat iedere dag van het jaar moet doen, vermoeiend en vergt veel van de zenuwen. In mijn bewustzijn hebben de gebeurtenissen geen perspectief meer, maar staan zij alle naast elkaar op een rijtje, buiten ruimte en tijd. Alle gebeurtenissen van mijn leven, ook die van voor 27 september 1942. Ik verbaas me er alleen over, dat ik hier nog ben, dat ik nog niet met een van deze grote golven van mensen ben meegespoeld naar het Oosten. Toeval. Toen ik het vorig jaar november uit het concentratiekamp van Amersfoort naar hier vertrok, dacht ik: misschien lukt het me wel op Westerbork te blijven, ik heb immers een kind uit een ontbonden gemengd huwelijk. Instinctief heb ik daarvan geen werk gemaakt en vertrouwd op mijn goed geluk. Mijn instinct heeft mij goed geraden: in de zomer van dit jaar zijn alle mannen, die een kind hadden uit een ontbonden huwelijk en daarop gesperrt waren, op de grote hoop geworpen en doorgezonden. Aangezien ik niet op de lijst van gesperrten stond, kon men mij hier houden. Misschien had men mij toch wel hier gehouden, omdat ik nog in het ziekenhuis lag en men mij beschouwde als niet transportabel, maar het gevaar van transport op

[p. 172]

boven aangeduide grond bestond toch. Intussen heb ik in december van het vorige jaar gedacht: zou ik januari wel halen?, in januari: zou ik februari wel halen? enzovoort. En nu is het al bijna oktober. Oktober haal ik nu ook wel. Maar november. In ieder geval: ik heb een jaar gewonnen, hoe het ook zij. Degenen, met wie ik het lot in de gevangenis heb gedeeld, en degenen, met wie ik het lot in Amersfoort heb gedeeld en die tegelijk met mij hier aankwamen, zijn op een heel enkele uitzondering na slechts na twee dagen rust en met verbonden wonden naar Polen doorgezonden, weliswaar behoorlijk in de kleren en van het nodige voorzien - toen nog -, maar zij zijn toch al bijna een jaar weg. Hoe zou het met deze kerels gaan? Kerels, die zich in het concentratiekamp goed gehouden hebben en die moedig op reis zijn gegaan. Van al deze verbannenen heb ik, noch enig ander voorzover ik weet, nooit meer iets vernomen. Uitgezonderd in één geval: in maart van dit jaar heeft mevrouw Landau een brief ontvangen van haar man, de bekende Nederlandse schaker, die schreef dat het hem goed ging, maar om levensmiddelen vroeg. Landau is, evenals degenen, die hem vergezelden, als s-geval naar Polen gezonden; maar hij heeft in het geheel slechts één dag in het concentratiekamp in Amersfoort vertoefd. Dat was zeker een minimum, waarop geen enkele andere gestrafte kan wijzen. Toeval. Waarom de een in Amersfoort een dag heeft verbleven, een ander veertien dagen, een derde drie maanden voor ‘vergrijpen’ of ‘misdaden’, die alle van gelijke strekking waren, zal wel nooit iemand ophelderen. Een jaar van isolement, van lichamelijke pijniging en geestelijke foltering, is voorbij. Wat belooft het tweede jaar?