Schets der elektriciteit-kunde

[p. 29]

Dertiende hoofdstuk.
Over de electriciteit van den dampkring, en de luchtverschynzelen, die door dezelve worden voortgebracht.

§ 90.

De dampkring heeft op alle plaatzen, waar men denzelven tot nu toe onderzocht heeft, eenige electrike kracht. Op zommige plaatzen kan men dezelve naby de oppervlakte van de aarde waarnemen: op anderen bespeurt men in den dampkring geene electrike kracht, dan op verscheiden roeden hoogte. Hoog in den dampkring heest de lucht eene zeer aanmerkelyke electrike kracht.

§ 91.

De sterkste electrike kracht neemt men in den dampkring waar by aannaderende donderbuien in de wolken, uit welken men door den electricalen vlieger dan eens eene positive en dan weeder eene negative kracht verkrygt.

§ 92.

Dat de blixem eene electrike ontlading is, bewyst de volkomen gelykheid der uitwerkzelen, welken de blixem en de electrike outlading veroorzaken.

Men kan ook door de electtrische werktuigen alle de verschynzelen en uitwerkzelen van den blixem volkomen naarbootzen.

§ 93.

Uit de kennis van den aart en de oorzaak van den blixem heeft men afgeleid, hoe men de gebouwen en schepen tegens deszelfs gevaarlyke uitwerkzelen kan beveiligen.

94.

De waterhoos is ook een luchtverfchynzel, het geen door de electrike kracht van den dampkring veroorzaakt wordt.

Dit bewyzen 1. de ondervinding, dat zy meest by donderbuien geboren worden; 2. men heeft dikwyls vuurstraalen aan dezelven waargenomen; 3. een hoos is verdweenen, na een blixemstraal gegeven te hebben; 4. men heeft aan de hoos aantrekkingen en afstootingen waargenomen; 5. men heeft hoozen doen verdwynen door het oprichten van spitze afleiders.

[p. 30]

§ 95.

De dwarrelwind wordt voorzeker door de aantrekking der electrike wolken veroorzaakt.

Dit leert 1. de ondervinding dat de wolken, onder welken de dwarrelwind gebeurdt, eene zeer sterke electrike kracht bezitten; 2. men kan den dwarrelwind door de electrike kracht zeer eigen aartig naarbootzen.

§ 96.

Het noorderlicht is zeer waarschynlyk electrike stof, welke zich in het hooge en yler gedeelte van den dampkring verspreidt.

Deeze stelling steunt 1. op de treffende gelykheid tusschen het noorderlicht, en 't verschynzel het geen de electrike stof in verylde lucht maakt; 2. men heeft waargenomen, dat de lucht terwyl het noorderlicht schynt, dikwyls eene buitengewoone electrike kracht bezit; 3. het noorderlicht heeft invloed op de compasnaalde, even als de electrike stof.