Trouwe vermaninge aende christelicke gemeynten van Brabant, Vlanderen, Henegou ende andere omliggende landen
(1589)–Philips van Marnix van Sint Aldegonde–
[pagina 3]
| |
Trouwe vermaninge aen de Christelicke Gemeynten van Brabant, Vlaenderen, Henegou ende andere omliggende landen, Beyde die noch onder t'cruyce sitten, ende die buyten Slants geweken zijn.Welgeliefde Broeders inden Heere: So wanneer ick by my selven aenmerckende, overlegge de wonderbaerlicke gerichten Godes, in dese onse tijden claerlick gebleken, by de verbreydinge des heyligen Evangeliums, nu cortelincx in Brabant, Vlaenderen ende andere omliggende landen aengegaen, ende nochtans stracx daer naer als in een oogenblick schier verdwenen, ofte ymmers grootelicx vermindert. So coemt my de waerschouwinge onses Heeren ende Salichmakers Iesu Chrisi te voren, daer hy zijne toecomste bye enen blixem is vergelijckende,Ga naar margenoot+ die van den Oosten tot inden Westen snellick verschijnt. Men soude voorwaer geen bequaemer gelijckenisse cunnen by brengen, om dit vreemt, ende inder menschen oogen seer wonderbare werck Godes voor oogen te stellen, So van wegen der onverhoedde | |
[pagina 4]
| |
schielickheyt, als ten opsien der schirckelicheyt ende der overwijdde verbreydinge des eenen ende des anderen over den geheelen aertbodem: maer in sonderheyt wt oorsaecken, dat gelijckerwijs den blixem eens gesien zijnde, seer snellick vergaet, also oock het Coninckrijcke Godes eenmael op aerden verschenen zijnde, stracx daer na, ouermits de gruwelicke ondancbaerheyt ende wederspannicheyt der menschen wederomme in sulcker voegen verschiet, als of het niet anders dan een wederschijn van een blixem ware verdwenen. Want om niet te verhalen van het Iootsche volck, het welck voor de aencoemste onses Heeren Iesu Christi inden vleesche, genoech schene groot voordeel te hebben ouermits de heerlicke beloftenissen, so wel hun als hunnen Vaderen geschiet, te weten, dat sy souden in eewicheyt blijven dat wtvercoren volck, ende een schat des Heeren, ende dat God zijne wooninge in Sion ende Ierusalem tot alle eeuwicheyt soude stichten ende bevestigen, Ende nochtans menichmael zijnde door valsche Propheten ende andersins tot grouwelicke afgoderyen ende vervalschingen der Wet des Heeren gebracht geweest, hebben groote ende schrickelicke verwoestingen over hun selven gehaelt, tot dat sy ten laetsten door Godes rechtveerdich oordeel eerst in des | |
[pagina 5]
| |
Babilonisschen Conincx handen gevallen wesende, geheelick schenen verwoest ende van God verlaten te zijn. Ende daer nae wederomme een weynich zijnde verquicket, hebben telcken nu van den Grieckisschen, nu vanden Asiatisschen ende Syrisschen, Somwijlen van den Egiptisschen, ende ten allerlaetsten vanden Roomsschen Coningen ende Keyseren so geheelick verdruct geweest, datmen qualick een duystere spore des beloofden segens by hun heeft cunnen vermercken. Op dat ick, seg ick, deselve Ioden onvermeldet voorby gae, wie en soude niet verwondert zijn, aenmerckende den toeganck der gerichten Godes in de schoone heerlicke Gemeynten die door de predikinge der Apostelen ende haerder leer jongeren gestichtet zijnde, hadden op een seer corten tijt tegen alle menschelick verduncken, hare scheuten tot aen alle hoecken des werelts wonderlicken wtgebreyt? Want niemande en zijn onbekent de schrickelicke ende wtnemende sware vervolgingen daer mede Keyseren, Coningen ende Potentaten deser werelt, met alle macht vanden beginne gepoogt hebben de leere des Euangeliums gantschelick te vernielen ende onder de voet te brengen, ende hebbent dickmael so verre gebracht dat het schene dat Godes Gemeynte wt de groote breedde | |
[pagina 6]
| |
werelt in seer enge hoecken, ja in holen ende wildernissen verhuyset ende versteken was. Behalven dat inder Apostelen tijden, doe sy noch op de werelt verkeerden, alreede de verholentheyt der boosheyt begonde aen te gaen, ende zijne dadicheyt te vertoonen,Ga naar margenoot+ gelijck als Paulus getuygt: Alreede begonden de valsche Leeraers ende valscheGa naar margenoot+ Apostelen, ja de antichristen haer op te werpen,Ga naar margenoot+ ende met hare hypocritissche schijnheylicheyt des wtwendigen gebaers op menschen insettingen gestichtet, den rechtenGa naar margenoot+ grondtslach der eenvoudiger EuangelischerGa naar margenoot+ leere, los te maken: Alreede bestonden sware wolven inde cudde des HeerenGa naar margenoot+ in te varen, om de schapen te verstroyen ende te vernielen. So dat de Heere te rechteGa naar margenoot+ door zijnen dienaer Ioannem den Gemeynten van Asien dreygede, dat hy hun den kandelaer soude wech nemen. Het welcke soude ontwijffelick noch vele eer ende dadelicker geschiet zijn, ten waer sake, dat de sware vervolgingen der tyrannen het gemoet der geloovigen onder de bangicheyt des cruyces als met eenen toom gebreydelt hadden gehouden, so dat sy haer so wijt met en conden verloopen als sy anders wel souden hebben gedaen. Maer so geringe als door der Keyseren ende Coningen toelatinge, het Evangelium begonde vry ende onverhindert gepredict | |
[pagina 7]
| |
te worden, van stonden aen, hebben de menschen na den gewoonlicken aert des verdorvenen vleesches, dese groote ende onvolprijselicke genade des Heeren, tot een oorsake van ongebondene vryheyt, ende dertele moetwillicheyt, bestaen te misbruycken. Want in stede van geloove, liefde ende oprechte godsalicheyt, heeft de eergiericheyt, de grootsheyt ende de eygensoeckelicheyt de herten, ja oock der voorneemste Leeraers, op sulcker voegen ingenomen dat sy haer meer becommert hebben met wetten ende keuren te maken, aengaende de waerderinge der geestelicke staten, wtstekingen ende voorsittingen, dan met het ernstich planten des rechten geloofs. Waer door de moordadige wortel ende het oncruyt des twists, aengaende de heerschappye ofte den eersten stoel (Primatus genoemt) haer tot grondelicke verdervinge der Gemeynte Godes, sonder verhinderinge heeft begonnen in te dringen ende te verbreyden: ende is also geschiet dat de leere des Euangeliums, alleynskens in een andere gedaente heeft bestaen te veranderen, ende dat in stede der Apostolischer leere, der menschen wangeloovige ende geveynsde schijnheylige gedichtselen der ceremonien, onder den naem van Apostolische aengevingen ofte Traditien zijn ingevoert geweest. So dat ten laetsten qua- | |
[pagina 8]
| |
lick een cleyne duystere schaduwe der onvervalschter leere der Apostelen is over gebleven. Want het heeft Gode door zijne wonderbaerlicke rechtveerdicheyt ende verbrogen oordeel gelieft, dat na vele verscheydene straffen ende gruwelicke plagen, daer mede de geheele Christenheyt, als met eenen Sindvloet van allerley vreemde Barbarissche volcken, van Gotten, Vandalen, Longobarden, Alanen, Hunnen ende andere diergelijcke overstortet ende aen alle zijden beslooten werde, ten tijden der Keyseren Mauritij ende Phoce. Gelijck als int Oosten, dat is aenden opganck der Sonnen, Mahomet de kercken Christi Iesu overviel, innam ende verwoestede. Also geschiede het dat den Paews ofte Bisschop van Roomen int Westen, dat is aen de zijde des ondergancks der Sonnen, niet anders hem gedroeg dan of sy beyde om strijt de kercken Iesu Christi hadden willen geheelick te niete brengen. Want aen d'een zijde werden de schoone heerlickbloeyende Gemeynten van Iudea, Asia, Africa, Griecklant, Macedonien, Dalmatien ende andere door de voornemlicste Apostelen, ja door Christum selve opgebouwet, met so jammerlicken ende grousamen gewelde overvallen, datter niet een spore alleene des Christendoms ten lesten en is geovert. | |
[pagina 9]
| |
Want de Collossensen, aen welcken Paulus dien wtnemenden schoonen Seyndbrief geschreven hadde, ende die hy van haers geloofs wegen so hooge hadde geroemt, zijn in sulcker voegen vanden Heere versocht geworden, dat de geheele stadt door aerdbevinge, ten gronde is versoncken geweest, ende t'onder gegaen. De Ephesien, Corinthen, Thessalonicensen, Antiochenen ende andere die so getrouwelick vanden Apostelen, Petro, Paulo, Iacobo ende Ioanne inden rechten geloove onderricht zijnde, waren als bernende luchten inde kercke Godes, zijn alle gelijck onder het grousame jock der Saracenen, ende daer nae der Torcken also plotzelick gevallen dat selve den naem Iesu Christi aldaer geheel onbekent is gebleven. Aen d'ander zijde int Westen, alwaer de ware Religie wat meer schene vanden aenstoot der ketteren bevrijt geweest te zijn, heeft den Roomschen Bisschop nae eenen langduerigen strijt tegen den Bisschop van Constantinopolen, wie de eerste zijn soude, hem selven (mits het toedoen ende goetgunsticheyt van den Keyser Phocas, die zijnen meester den Keyser mauritium vermoort hadde, ende sochte dies-halven hier mede het gemoet der Italianen tot hem te gewinnen) eene algemeyne heerschappye over alle de kercken Christi vermete- | |
[pagina 10]
| |
lick toe geschreven, den Tempel Godes ingenomen, ende zijnen stoel aldaer geplantet, de twee hoornen des Lams, als namelick het hooge Priesterschap, ende het Conincrijck ofte heerschappye, ende bruydegomschap over de Gemeynte Christi, onder tdexsel van zijnen Stadthouder te wesen, tyrannisscher wijse hem selven toegeygent, verheffende sick boven al tgene dat God werde genoemt, ende vertoonende hem selven als God, mits hy allerley wetten ende insettingen in Godes gemeynte heeft bestaen op te werpen, ende over de conscientien te gebieden, niet anders dan of hy God ware geweest, schrijvende hem selven toe, dat hy geensins en conde dwalen, ende dat alles wat van hem quam, ontwijselick vanden heyligen Geest Godes was gesproten. Waer mede hy de blinde werelt also betoovert ende verdwelmet heeft, datmen alles wat hem int hooft schote te willen bevel, over goet ende bundich aennam, sonder eenige reden ofte grondt daer van te ondersoecken, ofte te weten of het met Gods woort over een quam ofte niet: effen als of Christus Iesus zijner gemeynte geenen regel noch richtsnoer des geloofs en hadde nagelaten, anders dan den wille ende het goetduncken der Paeusen van Roomen, die sick roemden in zijne plaetse getreden te zijn, ende zijne geheele volle | |
[pagina 11]
| |
macht ontfangen te hebben. Ia sy hebben de heylige schrift, die ons van den Sone Godes ende van zijne Apostelen tot een eenigen ende eewigen regel der waerheyt was nagelaten, op haer tyrannisch beleydt ende moetwillige regeringe so verkeerdelick connen buygen, ende het inhoudt der selver in alsodanige duysternissen weten te verdraeyen, dat de werelt schier meynde datter anders geen schrift ofte verclaringhe der wille Godes en was, dan tgene dat de Pausen ende zijne geestelicke dienaren na hare goetduncken selve wilden instellen ende bevelen. Om het welcke sonder achterdencken vryelicker te mogen houden staende, hebben sy den menschen voor een artikel des geloofs ingebeelt: Dat of schoon de geheele werelt door Godes rechtveerdich oordeel met blintheyt ende afvallicheyt geslagen werde, So en conde doch eene alsodanige straffe des Heeren, aen hun ende hare kerckgenooten nemmermeer geen plaetse grijpen, Overmits dat sy van den rechten geloove niet en conden wijcken, noch wt den rechten wech der waerheyt afdwalen, ende daeromme moeste het al voor de oprechte waerheyt Godes, ende voor het ingeven des heyligen Geestes strecken wes sy voorgaven, God geve van waer sy het gevisschet ofte gesogen hadden. | |
[pagina 12]
| |
Ende al ist sake dat den geest Godes alsulcks voorsiende, ons wel claerlick door den mont Pauli daer voor hadde gewaerschout, leerende, dat de Roomsche gemeynte, aen de welcke Paulus dit selve wtdruckelick is schrijvende, geen voordeel ter werelt en soude hebben in dien deele, buyten de Iodissche ofte andere gemeynten, overmits dat gelijckerwijs als God de Heere de natuerlicke olijftacken (dat is de Ioden) niet en hadde gespaert, insgelijcx soude hy noch vele min sparen de onnatuerlicke endeGa naar margenoot+ van buyten ingegreffede tacken (als die van de Roomsche kercke waren) maer soudese geheelick van hem af snijden, so verre sy inden rechten geloove niet en bleven staende, So hebben sy nochtans dese waerschouwinge inden wint slaende, den lieden wijs gemaect, dat God als een aensiender der persoonen, de Roomsgeloovigen alleene niet en conde noch en mochte verlaten, ofte met afvallicheyt ende verwoestinge straffen, of hy schoon niet alleen de Iootsche Gemeynten, maer oock alle d eandere die van den voornemelicxsten Apostelen gesticht waren geweest, also gestraft hadde, besluytende daer wt dat sy vryelick mochten gebieden, ende verbieden, stellen ende verstellen, roepen ende afroepen, ende voor het woort Godes wtcondigen alles wat hun goet dochte. Even als of niet de Apostoli- | |
[pagina 13]
| |
sche ende Prophetische schriften, maer hare enckel goetduncken, dwelck sy noemden de geboden der heyliger moeder der Kercken, het eenich fondament ende grondtslach der kerkcen Christi Iesu ware geweest. Alle het welcke voordeel sy hun selven toeschreven wt dier oorsaken, dat (also sy den volcke wijs maken) den Apostel Petrus (voor wien Christus gebeden heeft dat zijn geloove niet en soude ontbreken) inde stadt van Roomen geseten hadde, ende aldaer vermoort, ende aen het crucye gehangen was geweest, Effen als of het bywoonen Petri inde stadt van Roomen (daer sy noch gantselick geen bescheet af en conden bewijsen) hun meer voordeels hadde moeten toebrengen, dan het verkeeren ende het leeren Iesu Christi des Soons Godes inde stadt van Ierusalem, den Ioden gebracht hadde, Ofte dat den moort die sy aen den persoone Petri begaen hadden, hun dat privilegy hadde aengeërft, van alles te mogen doen ende voorstellen wat hun goet dochte, sonder datse God mochte straffen, gelijck als hy de Ierusalemsche Gemeynte daer zijn Sone selve gedoot was geweest, ende alle andere Gemeynten om harer ondancbaerheyt wille gestraft hadde. Maer so verre ist dat de rechtveerdige God op alsodanige blaeuwe ongegronde, jae lacherlicke voorwendingen soude heb- | |
[pagina 14]
| |
ben acht genomen, om zijne nature te veranderen, ofte van zijne gewoonlicke gerichten af te staen, dat hy dese onschamele vermetelheyt aen hun ongelijck swaerder gestraft heeft dan aen eenige andere, niet alleen met wtwendige castijdingen, hebbende de stadt van Roomen etlicke mael den vyanden overgegeven om geplondert ende verbrant te werden, maer oock met inwendige geestelicke straffingen, welckeGa naar margenoot+ Paulus tot den selven Romeynen schrijvende, haer waerschout te wesen de rechte ende gewoonlicke roede daer mede de Heere der menschen godloosheyt plach te castijden. Want al wat hy daer verhaelt, beyde de oorsake ende de dadelickheyden, waerom ende waer mede den toorne Godes over der menschen godloosheyt ende ongerechticheyt (die de waerheyt Godes onrechtveerdelick t'achter houden) wt den Hemel wort geopenbaert, is al te gelijck in hun also volcomelick volbracht geworden, datmen eygentlick sien can dat den geest Godes alsulcx tot eene rechte waerschouwinge heeft willen voordragen, op dat wy ons met alsodanige voorgewende momaensichten niet en souden laten verblinden. Want gelijckerwijs als sy boven alle andere volcken ende natien, de kennisse Godes die sy niet alleen wt den spiegel der creatueren rondom gescheppen, maer | |
[pagina 15]
| |
vele duydelicker wtgelegt vonden in het boeck der schriftueren, hebben met hare eygene vernuftige arguatien ende schijnredenen verduystert, ende sick roemende wijs te wesen, ende het volck met ydele stomme Leeraers der beelden (die sy noemden) der leecken boecken) te willen onderrichten, zijn in hare spitsinnicheyt verdwelmet ende verdwaest geworden, miets hebbende de eerlicheyt des onverderffelicken Godes verwandelt in gelijckenissen der selve beelden van sterffelicke menschen, ende andere onverstandige gedierten. Also heeftste oock God meer dan eenige andere, overgegeven tot de lusten haerder herten in allerley schendelickheyt om haer eygene lichamen aen haer selven te onteeren. Ende dewijle sy de waerheyt GodesGa naar margenoot+ in lengen hadden verkeert, ende het schepsel boven den schepper geëert ende aengebeden: So zijn oock alle de vruchten, die Paulus wt alsoodanige plantzoenen gemeynlick te groeyen vermeldet, in haer seer overvloedelick aen allen zijden wt gebroken. Alsoo een yegelick met oogen sien ende met handen tasten mach, die ofte te Roomen selve geweest is, ende het gemeyne spreeckwoort aldaer heeft vervullet gesien: Hoe naerder Roomen, hoe erger Christen: Ofte ymmers de historien der Pausen ende Cardinalen heeft overlesen, derwelc- | |
[pagina 16]
| |
ken de meesten hoop, eer schijnen vermenschede duyvelen ofte wanschapene gedierten ende monstren te zijn, dan eenige redelicke creatueren. So dat geen wonder is dat van alsodanige schorfte hoofden, alsulcke afgrijselicke besmettede zeericheyt ende stinckende melaetscheyt over het geheele lichaem afgevloeyt wesende, wy gesien hebben in onse voorvaderen tijden met hoe diepe ende grontlicke verblintheyt schier de geheele Christenheyt is geslagen geweest, jae insulcker voegen dat den name Christi Iesu bynae heel onbekent, ofte ymmers in ydele tittelen van boecstaven, ende in tooverissche apenspel verkeert ende verandert was. Ende so daer eenige noch ergens overende waren die thooft wt den poel der duysternissen wilden opsteken om het licht des goddelicken woordes aen te schouwen, ende den name des Heeren nae zijn bevel inden geest ende inder waerheyt aen te roepen, sonder de Babilonische Hoere te voet te willen vallen (gelijck als God de zijne altijts bewaert heeft) die werden met schamperige namen van Albigeoisen, Valdoisen, Turelupinen, Lollaerts, Wicleffiten, Hussiten, Ketters ende Schismatiken, ende met grove onbeschaemde stinckende leugenen overvallen, ja met allerley sware afgrijselicke tormenten van vyer, van water, van sweerde, van galgen, ende an- | |
[pagina 17]
| |
dere diergelijcken, vervolget, ende wtgeroedet. Het is wel waer dat den name Iesu Christi ende de artikelen des geloofs, mitsgaders eenige overblijfselen der Sacramenten ende des goddelicken woorts eenichsins overgebleven zijn geweest, mits dat God door zijn heymelick oordeel zijne terwe, dat is zijne ware Gemeynte, onder desen grooten hoop van tcaf der godloosen wonderlick heeft willen bewaren, maer evenwel, noch is dat selve met het seever der menschelicke superstitien, overgeloovige ceremonien, menschen aenroepingen ende insettingen, ja met grouwelicke afgoderyen in sulcker voegen besmet ende overladen geweest, datmen nauwelicks een duystere spore ende nadruck der Apostolischer insettinge heeft cunnen gemercken. Ten selven lickteecken dat sy noch heden s'daechs de wederoprichtinge der eerster instellinge des Doops ende des Nachtmaels, na het eerste stael ende patroon dwelc ons van Christo Iesu ende zijne Apostelen is na gelaten geweest, ende behoorde ons tot een rechteloze, afteeckeninge ende liureye der kinderen Godes te dienen, voor een boose ketterye ende afvallicheyt van hare Catolijcsche roomsche kercke zijn houdende. Dit zijn, welgelief der Broeders de wonderbare ende schrickelicke gerichten des Heeren, daermede hy de ondancbaerheyt | |
[pagina 18]
| |
der menschen, die de genade zijns woorts cleyn achten ende onweerdich houden, rechtveerdiclicken straffet. Want dat is het gerichte ofte de verdoemenisse der werelt,Ga naar margenoot+ so als Christus getuycht, dat het licht inde werelt gecomen is, ende de werelt heeft de duysternissen liever gehadt dan het licht. Daeromme, nademael sy de liefde der waerheyt niet en hebben aengenomen, SoGa naar margenoot+ heeft hun God (na de prophetye Pauli) gesonden de cracht ende dadelickheyt der verleydinge, op dat sy den leugenen souden gelooven. Het welcke ick also int breedt verhaelt hebbe niet tot verwijt der genen die alsnoch inden afgrondt der duysternissen versoncken liggen, ende vele min om ons selven, die God daer wt genadelichlick verlost heeft, eenige abelheyt ofte geschictheyt buyten de andere toe te schrijven, Maer op dat wy ons in desen spiegel der gerichten Godes souden spiegelen, ende ons selven te rechte vernederen voor zijne hooge majesteyt, hem alle lof, prijs ende eerlicheyt van onser salicheyt toeschrijvende, ende biddende hertgrondelic dat hem gelieve de verblinde ende verdwaelde schapen op den rechten wech der waerheyt weder te brengen. Maer in sonderheyt op dat wy aensiende dat inder daet het Conincrijcke Godes is als eenen blixemstrael, snellick verschijnende van wt den Westen tot inden Oos- | |
[pagina 19]
| |
ten , wy aen d'een zijde goeden moet daer wt souden scheppen, om inden geloove tegen alle aenvechtingen (welcke nu ter tijt seer verscheyden ende menigerley aen alle zijden haer openbaren) gestercket te worden, ende aen d'ander zijde ons souden van gantser herten tot God bekeeren van onse sondig leven, met vreesen ende beven zijnen toorne met eene oprechte kinderlicke ootmoedicheyt van ons af wenden, op dat hy niet veroorsaket en worde, door onse groote ondancbaerheyt, het licht des Euangeliums van ons ooc snellick wech te nemen ende te doen verdwijnen gelijck als eenen wederschijn van eenen blixem, verdwenen is eermen daer op te recht acht heeft genomen. Voorwaer wy hebben hier wt (segge ick) inden eersten groote oorsaeck van ons hoogelick te troosten ende te stercken inden geloove, als wy bedencken dat gelijckerwijs als aller Coningen ende Potentaten macht ende gewelt, jae al waren sy alle op eenen hoop getast, niet machtich en is, om eenen wederschijn van eenen blixem te weiren: Also en is oock alle hare cracht, gewelt, behendicheyt ofte schalcheyt geensins machtich om den loop des Euangeliums int allerminste te verhinderen ofte te rugge te houden. Wy hebben ymmers met onsen oogen gesien dat so saen als den barmhertigen Vader gelieft heeft wt de | |
[pagina 20]
| |
diepe afgrijselicke duysternissen der gemeyneGa naar margenoot+ afvallicheyt, daer Paulus, Ioannes ende Petrus duydelick van gepropheteertGa naar margenoot+ hebben het licht zijns heyligen EuangeliumsGa naar margenoot+ te laten schijnen, ende de eerlicheyt Christi Iesu onses eenigen middelaers ende Salichmakers, welcke inden diepen poel van so menige verscheyden afgoderyen, ende aenroepingen der verstorven menschen,Ga naar margenoot+ schene byna verstickt te liggen, weder van nieus aen te openbaren, So en heeft doch alle het verbieden, poogen ende tegenworstelen der Keyseren, Coningen ende Potentaten, hoe machtich ende geweldich sy ooc geweest zijn, niet meer gevoordert to verhinderinge van Godes' werck, dan of sy met de hant hadden den blixem ofte Sonneschijn willen bedecken. Ia hoe meerder ende schrickelicker dat hare macht geweest is inder menschen oogen, ende haer tegenweiren ende worstelen geweldiger, hoe meer oorsaecks ende stofs sy gegeven hebben om Godes eerlicheyt grooter ende schijnbaerlicker te doen blijcken. Want hadden sy so vele moeyten niet gedaen, ende alle hare cracht, gewelt, abelheyt ende behendicheyt niet te werck geleyt, Ofte dat maer slechte Vorsten ofte cleyne Conincxkens haer dies en hadden ondernomen, voorwaer de cracht des Heeren en soude so doorluchtich ende schijnbaer niet geworden zijn. Maer als | |
[pagina 21]
| |
nu alsodanige machtige geweldige Coningen, als over duysent Iaren herwaert inde werelt oyt geweest zijn, al haer wterste gewelt ende vermogen daer toe met alle behendicheyt aengeleyt hebben, Ia hebben met alle hare andere vyanden sick versoent ende vrede gemaeckt, om gemeynsamer handt met alle Vorsten, Heeren ende Potentaten der Christenheyt, eenen armen, schamelen, cleynen ende verworpelicken hoop volcks te bevechten ende wt te roeden, die sy wt cleynicheyt ende versmadinge selve noemden, Geusen, Fielten ende Hugenoosen, Ende beneven haer gewelt oock allerley listen, lagen, practijcken ende loose dobbele treken van bruyloften, van geveynsde accoorden, van pacificatien ende eeuwige edicten te werck geleyt, ende nochtans niet anders wtgericht, dan dat sy het hooft tegen den wandt, ende den voet tegen den prickel ghestooten hebben, ende de asschen van hare wreede vlammen als een vruchtbaer saet der martelaren over de geheele werelt verstroyt, Wie en can niet claerlick mercken dat dit sy den vinger des Heeren, ende de almachtige handt Godes? Ia den seluen vinger, segge ick, die na vele groote ende schrickelicke wonderteeckenen den hoomoedigen verharden Pharao ten laetsten inden afgrondt van het roode meer gestortet, ende versoncken heeft, Die den grooten eysselicken | |
[pagina 22]
| |
walvisch eenen rinck ofte haeck inde neusgaten gesteken heeft, om hem te leyden ende te drijven daer zijne goddelicke wille van eeuwicheyt geraemt hadde? Daer wt sien wy merckelick, dat wy geen sorge en derven hebben, welgeliefde Broeders, dat der menschen woedende gewelt ende macht, met alle hare schalcke listen ende aenslagen, de verbreydinge des Coninckrijcks Iesu Christi des Soons Godes in het allerminste sal cunnen verhinderen, ofte te rugge houden. Want God den Vader heeft hem een eewich Coninckrijck gegeven over alle Landtschappen der werelt, ende eenen schepter ofte Conincxstaf van yser ende stael, om zijne wederspanninge vyanden als potscherven te verbreken. Hier voortijden, doe Satan alle zijn gewelt, wetenschap ende listige cunsten int werc stelde om den persoone Iesu Christi, daer hy noch inde swackheyt des vleesches op der aerden verkeerde, te niete te brengen, al was hy een duysent-cunstenaer, so en heeft hy nochtans, mitsgaders alle zijne dienaren ende wercktuygen, niet anders cunnen wtrichten,Ga naar margenoot+ dan effen dat selve dat Godes hant ende raedt van te voren bestemt hadde te sullen geschieden. Hoe veel te min sal hy nu dan zijnen wil cunnen wtvoeren, om den eewigen raet Godes te verhinderen, daer Christus Iesus in zijn Conincrijck aen de rech- | |
[pagina 23]
| |
terhant Godes sittende, eene heerschappye ontfangen heeft, verre boven alle Vorstendommen, machten ende heerschappyen, ia boven alle namen die genoemt worden, niet alleen in deser werelt, maer oock inde toecomende, hebbende alle dingen onder zijn voeten geworpen, ende gestelt zijnde in alleGa naar margenoot+ dingen een overhooft over zijne gemeynte. Hoe souden wy dan cunnen gedencken dat zijn Conincrijck ende heersschinge door eenige creatueren, gezwijge door arme snode aertwormen, soude cunnen verstoort ofte verhindert worden? Dat moeste hem voorwaer weder aen de macht ofte aen den wille ontbreken. De macht is oneyndelick, ende gaet niet alleen alle wereltlicke macht, maer oock alle het begrijp des menschelicken verstants verre te bove. Aengaende den wille, wie soude daer aen cunnen getwijffelen daer hy zijne gemeynte so wtnemende lief heeft gehadt, dat hy hemselven voor haer tot inden doot, ia in den schendelicken doot des cruyces ende der galgen heeft overgegeven? Geen vader noch moeder heeft oyt zijn kint alsoo lief gehadt, Geen bruydegom en hadde oyt zijn bruyt soo weert, noch geenen man zijne huysvrouwe, als Christus ons lief ende weert gehadt heeft. Heeft hy ons niet in zijnen lichame ingelijvet, op dat hy onser swacheyden soude deelachtich worden, ende ons wederom- | |
[pagina 24]
| |
me zijner eerlicheyt deelachtich maken? Ia dat hy soude in ons wesen, ende wy in hem, ende dat wy souden met hem een wesen,Ga naar margenoot+ gelijck als hy met den Vader een is? Alsoo hy ons niet alleen inden woorde des Euangeliums versekert, maer oock inde Sacramenten des Doops ende des Nachtmaels oogenschijnlick openbaert, In het eene der welcken wy hem aentrecken als een cleet, ende van hem geheegt, gecoestert ende omgetogen worden, also wy in het andere van zijnen vleesche gespijset worden, ende van zijnen bloede gelaest. So datmen ter werelt geen meerder vereeniginge enGa naar margenoot+ soude cunnen verdencken. Geen wijnstockGa naar margenoot+ en is met zijn rancken so vereenicht, geenGa naar margenoot+ wortel met hare tacken, ia geen hooft met zijne gelederen, als Christus met ons, SoGa naar margenoot+ datmen ons niet aen en can roeren, of men roert zijns oogenappel aen. Want al wat hy heeft is onse, ende wat wy hebben is zijn. Wat souden wy meer cunnen gewenschen ofte gedencken? Ofte wat souden wy cunnen vreesen? Hy is de selve die ons met deseGa naar margenoot+ woorden vertroost: En vreest niet ghy cleyn hoopken, want het heeft den Hemelschen Vader gelieft u te schencken het Conincrijcke der Hemelen. Voorwaer het gene dat ons de eewige God de Heere des hemels ende der aerden selve wt genaden geschoncken heeft, en sal | |
[pagina 25]
| |
ons geene creatuere ter werelt ontnemen. Mijne schaepkens, spreeckt onsen Herder, hoorenGa naar margenoot+ mijne stemme, ende ick kense oock, ende sy volgen my na: Ende ick geve hun het eewige leven. Niemant en salse wt mijner hant ontweldigen, want mijn Vader diese my gegeven heeft, is grooter dan alles wat daer zijn kan, ende niemant en kanse wt mijns Vaders hant ontweldigen. Wat hebben wy dan te vreesen, ofte wat willen wy treuren? Weten wy niet, ende zijn wy niet wel versekert, dat weder Ga naar margenoot+ doot noch leven, weder Engelen noch Vorstendommen ende machten, weder tegenwoordige noch toecomende dingen, weder hoocheyt noch diepte, noch eenig ander schepsel en sal ons cunnen af scheyden vande liefde Gods, welcke hy ons in Christo Iesu onsen Heere is dragende. Het is tot ons, iae tot een yegelick van ons, welgeliefde Broeders, dat de Heere der heyrscharen de levendige God aldus wt den Hemel spreeckt: Du Israël mijne knecht, ende Iacob dien ick verkoren hebbe, du saet van Abraham mijne geliefde. Dien ick vande eynden des aertbodems hebbe by der hant gegrepen, ende geroepen wt des aertrijcks hoecken. Tot dien ick gesproken hebbe, Du bist mijn dienstknecht, ick hebbe dy verkoren ende niet verstooten. En vreese dy niet, want ick ben met dy. En sie dy niet om, want ick ben dijn God. Ick hebbe dy onderstuttet, ja ick hebbe dy geholpen, ende hebbe dy met der rechter- | |
[pagina 26]
| |
hant mijner rechtveerdicheyt ondersettet. Siet alle die dy haten sullen beschaemt ende te schande werden: Alle die met dy twisten sullen tot Ga naar margenoot+ niet werden ende vergaen. Item. Vreese dy niet du wormken Iacobs, Ghy schamele volc van Israël, ick helpe dy spreect de selfstandige Heere Iehovah. Ick ben dijn verlosser spreect Ga naar margenoot+ de heylige in Israël. Item. Waerom spreect Sion, Iehovah heeft my verlaten, de Heere heeft mijns vergeten? Can oock een vrouwe haers kindts vergeten, ende en soude sy niet ontfermen over de vrucht van haren buyck? Doch een vrouwe mach sulcx vergeten, maer ick en sal dijns nemmer meer vergeten. Siet ick hebbe dy op geteeckent in mijne handt, Dijne mueren staen gestadichlick voor mijne tegenwoordicheyt: ende watter meer navolcht. Dit (segge ick lieve Broeders) heeft den Heere tot ons gesproken, hy die niet liegen en can, noch hemselven versaken, oft zijne woorden afstaen. Daeromme laet alle de werelt hobben ende tobben, woeden ende woelen, laet de zee schuymen ende bruysen, den Duvel met alle zijn gewelt tieren ende baren, Wy staen in Godes hant gesloten, niemant en can ons deiren, behalven dat wy onse oogen opwaert slaen, ende onse hulpe vanden Heere verwachten die hemel ende aerde geschapen heeft.
Ga naar margenoot+ Wy mogen sonder vreese levens
Al soude d'aerd' haer plaets begeven,
| |
[pagina 27]
| |
End bergen hoog van boven neer
Vervallen tot int diepste meer:
Al souden Zee end Waterbaren
Van storm tot inde locht opvaren,
So dat tgebergt van haer gewelt
Met grooter vreese werdt ontstelt:
Voorwaer de cleyne waterbeken
Die in haer tochten stille leken
Vervreugen Godes schoone stadt
Des allerhoogsten heylgen schat.
Wat is het dan, welgeliefde Broeders dat wy aldus om ons sien, ende met vreesen bevangen zijn? Wy slaen de oogen op de groote gereetschappen van Coningen ende Vorsten, daer mede sy het Conincrijcke Iesu Christi poogen te bestormen: wy tellen de groote menichte van hare schepenen, galeyen ende galioenen, daer mede sy de zee schijnen te willen overbruggen: wy sprieteloogen tot de grootte van hare heyrtochten, daer mede sy het aertrijck schijnen te willen bedecken: wy overleggen hare stercke verbontenissen, ende mercken op hare listige practijcken, netten stricken ende lagen daer mede sy den cleynen swacken hoop der schapen Christi soecken te vervangen. Maer wy en sien niet wie aen onse zijde is, wy en schouwen de hemelen niet aen om te overleggen wie dat alles gemaect heeft, wie de waterenGa naar margenoot+ gemeten heeft met der vuyst, ende de heuvelen met de vlacke zijns hants, ende het ge- | |
[pagina 28]
| |
heele sandts des aertrijcx met dry vingeren gestichtet, wie de bergen in een weegschale gewogen heeft, ende de heuvelen in een knipwage, voor wien alle Heydenen zijn als een druppel van een eemer waters, ende als een sandeken in een weegschale. Wy vragen seer anctelick wat nieus? wat nieus? Isser vrede ofte oorloge voor handen? Maer wy en vragen den montGa naar margenoot+ des Heeren niet, die doch alleen voortbrengt het licht, ende scheppet de duysternisse, die alleene maeckt de vrede ende schepper het ongeluck, Iehova de selfstandige God is die dit alles doet. Meynen wy oock dat hy hem wt zijnen stoel sal laten stooten? Ofte dat hy zijne eere yemanden anders sal overgeven, ofte den gesneden beelden zijnen lof ende eerlicheyt?Ga naar margenoot+ Ick hebbe, spreeckt de Heere, by my selven gesworen, het warachtig woort is wt mijnen monde gegaen, ende sal niet te rugge keeren, Als dat my alle knie sal buygen, ende in mijnen naem sal alle tonge sweiren. Daeromme, lieve Broeders, laet ons doch in desen beroerden tijt goeden moet scheppen, laet ons onse oogen ten hemel opwaertGa naar margenoot+ slaen, want onse verlossinge is na by, ende met gedult ende lancmoedicheyt onse sielen besitten, verwachtende met vreuchden ende blijschap de toecomste onses Heeren, Iesu Christi. Wiens Concincrijck nu al schoon verschenen is, ende noch dagelicx | |
[pagina 29]
| |
verschijnt, sonder dat het in der menschen ofte eniger creatueren macht sy zijnen loop te verhinderen. Want so als wy geseyt hebben, het is als eenen blixem verschijnende vanden Oosten tot inden Westen, die niemant weiren en can. Maer wederomme aen d'ander zijde, laet ons oock toesien dat wy ons alsulcke hooge ende onvolprijselicke genaden ende weldaet door onse ondanckbaerheyt niet onweerdich en maken, op dat desen blixem niet schielick wederomme en verdwijne, gelijck als wy by de voorgaende exempelen gesien hebben, hoe snellick dat hy ontschenen is, ende schier geheelick verswonden. Wy sien merckelick dat den toorne des Heeren over ons ontsteken is, dat hy alreede de schoone gemeynten van Brabant, Vlaenderen ende andere omliggende landen verstroyt heeft. Daeromme laet ons met vreese en bevinge onse salicheyt wercken, gelijck als den Apostel ons vermaent, wantGa naar margenoot+ God is die wercket het willen ende het volbrengen, ende hy is getrou die zijn werck niet en sal onvolmaeckt laten, noch zijnenGa naar margenoot+ grooten heyligen name tot spot laten werden. Maer hy wilt nochtans dat een yegelick zijne beroepinge waer neme, ende op zijne hoede stae. Daeromme, Ghy lieden Broeders, die nu in dese verstroyinge noch evenwel gebleven zijt in Brabant, Vlaen- | |
[pagina 30]
| |
deren, Artois, Henegou ende andere omliggende provincien, ende derft wel onderstaen in dien poel der afgoderyen, daermen den Baäl dagelicx ommevoert, uwe wooninge te houden, ofte om dat ghy geene gelegentheyt hebt om van daer te vertrecken, ofte om dat ghy verhopet sterc genoech te mogen wesen om uwe conscientien aldaer onbesmet te mogen houden, Bedenckt doch in ernsten in welcker gevaerlicheyt ghi u seluen stellet, Bedenckt van hoedanige eene groote genade ende weldaet des Heeren ghy u selven berooft. Hoedanigen eenen troost ghy u selven beneemt. Stelt u het exempel Davids voor oogen, die met den geest Godes so hoogelic begavet was, ende in de oprechte godsalicheyt so grootelicx gevoordert, ende nochtans met wat eenen brandenden yver hy hemselven wenschet in Godes gemeynte te mogen wesen, Met hoedanigen row ende leetwesen hy zijnen stant beclaecht overmits dat hy daer wt gebannen moet wesen, sachtende veel saliger te zijn de gene die aen den dorpel van des Heeren huys mogen zijn, dan die inde paleysen der Coningen verkeeren.
Want eenen dach in dijn voorhovenGa naar margenoot+
Is ong'lijck beter segg' ick vry,
Dan duysent elders sonder dy:
Ick saeg my liever wijt verschoven
Tot aen den dorpel van dijn huys,
Dan in het hof van tloos gespuys.
| |
[pagina 31]
| |
Ia hy acht schier de musschen ende swaluwen salich te wesen buyten hem in alsulcken standt wesende.
Een musch ende swaelw' heeft int gemeyn
Een huysken oft een nestken cleyn
Daer sy met hare joncxkens rusten:
Mijn God, mijn Coninck dijn auteur
Is al mijn lust: Och mocht ick daer
In dijnen Tempel my verlusten:
Wel hem die in dijn wooning, Heer,
Verkeert, end geeft dy prijs ende eer.
Elders segt hy:
Och mocht ick met een hert verheugt Ga naar margenoot+
Aen schouwen dijne wonderwercken
In dijnen Tempel, ende bemercken
Dijn cracht, dijn heerlicheyt end deugt.
Want onglijck beter dan het leven
Is dijn genaed end goetheyt soet
Dies souden dy mijn lippen vroet
Lof prijs end eer danckmoedich geuen. &c.
Ende nochtans weten wy dat den Tempel daer desen Coninck ende Prophete so yverich na verlangde, doe ter tijt noch anders niet en was den een schaduwe der toecomende dingen, die ons nu inde predikinge des Euangeliums, als in haren vollen glants ende schijnsel worden overvloedelick voorgedragen. Hoe sullen wy dan voor Godes gericht van grouwelicke ondancbaerheyt ontschuldicht cunnen zijn, indien | |
[pagina 32]
| |
wy eene alsodanige groote genade so cleyn achten, dat wy de selve liever willen derven, dan dat ons onse tijtlicke neeringe soude int allerminste besneden ofte vercortet werden? Voorwaer lieve Broeders ghy staet op een sorgelicken ende glatten padt. Siet wel toe, dat ghy u der weldaden des Heeren niet onweerdich en maecket, ende zijnen toorne tegen u en verwecket, want wie het perijckel bemint, die vergaet gemeenlicken daer inne. Niet nochtans dat wy u lieden eenigen strick op der conscientien willen leggen, maer alleen wy waerschouwen u, op dat ghi op uwe hoede zijt, ende den Heere in ernsten dach ende nacht aenroept, op dat ghy niet en valt in becoringe, Gedachtich wesende des exempels van Loth, welcke hoe wel hy godsalich was, nademael nochtans dat hy om het tijtlicke goet, ende om meerder bequaemheyt van neeringe te mogen genieten, verliet het geselschap van Abrahams, welck was de gemeynte des Heeren, ende vergeselschapte sick met den inwoonderen van Sodoma ende Gomorra, by welcken hy in groote ende sware perijckelen gevallen wesende, werde van den Heere om Abrahams wille wonderlicken verlosset, heeft noch ten laetsten zijn geheel geslachte van Godes gemeynte daer door afgesneden, ende vanden verbonde des Heeren vervreemdet. | |
[pagina 33]
| |
Ic wete wel dat Iob, dat Ioseph, dat Daniel ende meer andere onder de godloosen buyten Godes gemeynte onstraffelick geleeft hebben: maer als wy alles wel sullen overleggen, wy sullen bevinden dat sulcx wt enckel noot geschiet is, ende dat sy de gelegentheyt hebbende, haer met Gods kinderen weder gevoecht hebben, ofte ymmers sy ofte hare kinderen hebben des halven velerley swaricheden ende perijckelen onderworpen geweest. Maer in allen gevalle indien het ymmers also wesen moet, ende dat ghy anders geene gelegentheyt en cunt becomen, So siet ten minsten wel toe dat ghy u met de Babilonissche vaten niet en besmettet, dat ghy niet onreyns aen en tastet, dat ghy weder den naem noch het merckteecken der Babilonisscher hoeren niet en ontfanget.
VVant (so als David segt) dat volck hoopt veel smerten en pijnGa naar margenoot+
Die met geschenk den vreemden God najagen,
Ick wil geenßins aen haer bloetoffers roeren,
Noch haren naem op mijnen lippen voeren.
Slaet liever uwe oogen opwaerts ende siet aen de overgroote oneyndelicke macht des Heeren, die alles geschapen heeft, om hem getrouwe te blijven, ende hem te heyligen: want zijn woort en can niet liegen, wie sick mijnes ende mijner woorden schaemt voor de Ga naar margenoot+ menschen, segt de eewige waerheyt, desselvenGa naar margenoot+ | |
[pagina 34]
| |
sal ick my schamen voor mijnen Vader die inde hemelen is, ende voor alle zijne Engelen. Het woort is claer ende duydelick, het en behoeft geen wtlegginge noch geene bewimpelinge,Ga naar margenoot+ God is getrou, Ist dat wy met hem sterven, wy sullen met hem oock leven, Ist dat wy met hem lijden, wy sullen met hem regneren, Ist dat wy hem versaken, hy sal ons oock versaken. Hy wilt goetrondt dat wy hem de eere doen dat wy om zijnen twille alles te buyten gaen, ende alles verloochenen, ia verlaten om de eere zijns heyligen naems voor te staen. Hy heeft hemselven voor ons gegeven, ia in een allersmadelicxste ende bitterste doot diemen conde verdencken, hebbende den vloeck ende den toorne Godes op hem geladen om ons daer van te bevryen, niet op dat wy onse eygene souden blijven, maer dat wy hem souden beyde siel ende lijfeygen werden. Daeromme wilt hy dat wy onse leven in zijne handen overstellen, ende hem daer mede laten gewerden, anders niet poogende van onsen twegen, dan dat hy in ons geëert mach werden. Dies, wilt hy, dat wy onse lichamen hem tot eenen tempel ende tot een wooninge zijns geestes wyen, heyligen, ende geheelickGa naar margenoot+ overgeven, dat wy onse lidmaten hem in alle heylicheyt ende reynicheyt toeëygenen. Ende nu (lieve Broeders) wat deel heeft deGa naar margenoot+ gerechtigheyt met de ongerechtigheyt? wat | |
[pagina 35]
| |
overeencominge isser tusschen Christum ende den Belial? wat gemeynschap heeft de geloovige met den ongeloovigen? wat verdrach heeft den tempel Godes met den afgod? Want ghy zijt den Tempel des levendigen Godes, also God gesproken heeft: Ick sal in hun woonen, ende tot haerder binnen wandelen: Ick sal haren God wesen, ende sy sullen mijn volck wesen. Daerom gaet wt den midden van hun, ende scheydt u, spreeckt de Heere, ende en raeckt niet onreyns aen: Dan sal ick u aenveerden, Ende sal u tot een vader wesen, ende ghy sult my tot sonen ende dochteren wesen, spreeckt de Heere de Almachtige. Daerom welgeliefde, nademael Ga naar margenoot+ wy alsodanige beloftenisse hebben, So laet ons onsselven reynigen van alle besmettinge, beyde des vleesches ende des geestes, volbrengende de heylichmakinge in Godes vreese. Ick wete dat u dese spreucken hardt in d'oore clincken, ende ghy latet u magschien voorstaen, dat wy het goet seggen hebben die verre buytens scheuts zijn, ende onse schapen (so men in een gemeyn spreeckwoort segt) op het drooge hebben. Maer lieve Broeders wy en willen van onsselven niet seggen, de Heere ende onse eygen gewissen geeft ons getuygenisse, dat of wy schoon de aller ellendigste sondaren zijn die op der aerden treden connen, So zijn wy nochtans door Godes genade bereyt om zijnen name te belijden, so wanneer hy ons daer | |
[pagina 36]
| |
toe sal willen roepen, het welcke wy verhopen tot alle gelegentheyden met woorden ende met wercken getoont ende gedadiget te hebben, ende noch te sullen dadigen als het den Heere gelieven sal. Maer dit en gaet ons in onse besonder niet aen: het en zijn wy niet die dit spreken, ofte alsulx wt onsen duym gesogen hebben. Het zijn de eygen woorden des heyligen Geestes, tegen den welcken wy niet en cunnen strijden, ende dieGa naar margenoot+ geenssins liegen en can. Hemel ende aerde sullen vergaen, maer van mijne woorden, spreect Ga naar margenoot+ de Heere, en sal niet een stipken voorby gaen, Ga naar margenoot+ of het en sal alles vervullet werden. Wat soude het dan baten Broeders dat wy u wilden sachte puylen onder de ooren ende kussens onder den arm leggen? Ghy sullet wel leeraerts genoech vinden die alle dingen na hare sinnelicheyt verdraeyende, ende hunselven den Geest Godes toeschrijvende, dit alles geestelick sullen willen duyden, ende beweiren dat God de Heere op het wtwendige geen acht en neemt, behalven dat den geest reyn sy, ende en is derhalven niet vermaeckt met onse verdruckinge, benautheyt ende sterven voor de belijdenisse zijner waerheyt. Sy willen dat sulcx alles inden geest geschiede, ende soecken de volmaecktheyt des menschen in ydele inbeeldingen des herten daer het vleesch vol sonden steeckt, ende het lichaem Godes naem | |
[pagina 37]
| |
met der daet onteert. Maer wat ist? Sal daeromme God zijne waerheyt afstaen? Sal hy om harent wille belijden de gene dieGa naar margenoot+ hem alhier op der aerde niet en hebben beleden?Ga naar margenoot+ Ofte croonen de gene die met wettelick gestreden en hebben? Wy souden geerne willen hooren, dat het ons vry stonde te mogen huylen met den wolven so men plach te seggen, ende de huycke na den wint te hangen: mits dat wy hem wijs conden maken dat onse herte reyn ende suyver voor hem ware. Effen als of een echte vrouwe haren man soude willen dietz maken, dat sy met andere mannen boeleerende, in haer herte nochtans haren eygen man getrouwe bleve. Maer sullen wy daerom van Godes gerichte ontslagen zijn? Ick late staen Godes gerichte, Onse eygen consciency salons die niet genoechsaem veroordeelen? Sal sy ons niet overtuygen dat wy het tijtlicke goet ende het leven liever hebben gehadt dan de eere Iesu Christi? Sal ons die met eenen eewigknagenden worm in onse herten wesen, die ons voor Godes gerichte van ontrouwicheyt sal overtyen? Want waeromme ist doch dat wy gaen hinckende aen beyde zijden? Anders dan dat wy God wt gantser herten niet getrou en zijn? Dat wy hem minder achten dan de werelt, ende het gemack der werelt? Is de Heere Iehovah onse God inder waerheyt, waeromme en hangen wy Ga naar margenoot+ | |
[pagina 38]
| |
hem niet aen? waeromme vreesen wy de menschen? Ofte is Baäl God, wat hebben wy dan de reynicheyt van onse herten voor te wenden, daer ons doch onse mont ende de daet selve openbaerlicken beliegt? Wy en behoeven weder Richter noch getuygen, hetGa naar margenoot+ woort des Heeren is openbaer, wie my wil navolgen die versake hemselven, ende lade Ga naar margenoot+ zijn cruyce dagelicx op hem, ende volge my na; want wie zijn siele ofte zijn leven verliest om mijnent wille, die sal het behouden. Nu laet ons in onse herten gaen, ende sien of oock onse geveynstheyt ofte onse bloodigheyt hier mede over een stemt? Of dit heet hemselven te versaken, alsmen om zijn goet ofte leven niet te verliesen, de bekende waerheyt Godes af staet, ofte ymmers vers wijget, ende met der daet hem gelaet ofmense ganselick niet voor goet en kende. Of dit heet God boven alles lief te hebben, alsmen van vreese des doots zijnen name laet onteeren, ja selve onteert. Ende nochtans spreecktGa naar margenoot+ de eewige waerheyt selve, Soo wie vader, moeder, sone ofte dochter, ofte het goet van de Ga naar margenoot+ werelt liever heeft dan my, en is mijns niet weerdich, ja wie niet en haet zijnen vader, moeder, huysvrow, kinderen, broeders, susters, ja zijn eygen leven ofte siele om mijnent wille, Die en can mijn discipel niet wesen. Het zijn sommige die seggen dat dit een doodende letter sy, ende dat men het na den geest (want | |
[pagina 39]
| |
also noemen sy hare vleeschelicke gesintheyt) behoort te verstaen. Ick vreese voorwaer van haren twegen dat sy de waerheyt gesegt sullen hebben, ende dat het hun te rechte een doodende letter sal wesen ten joncxsten dage. Want inder waerheyt deGa naar margenoot+ leere des Euangeliums is een reuck des doots tot den doot allen den ongehoorsamen, gelijck als het den geloovigen is een reuck des levens tot den eewigen leven, so als Paulus getuygt. Daeromme mogen sy het duyden so sy willen, maer Godes woort sal bestaen in eewicheyt, ende hy sal de menschen na den Euangelio richten, welcken Paulus ende de Apostelen gepredickt hebben, niemant en late hem dan verleyden met bedriegelicke glatte sachtglijdende woorden. Want God en sal hem niet laten bedriegen die daer het allerdiepste der herten ende nieren doorgrondt, ende weet duysentmael beter wat in des menschen herte steeckt dan de mensche selve. Tot welcken eynde ons de Sone Gods getrouwelick waerschout, hy die in den schoot des Vaders geseten is, ende can ons alleen zijnen heyligen wille openbaren. Als dat wy onse rekeninge recht sullen overleggen, gelijckerwijs als een man die eenen torren wil bouwen, ofte eenen krijg aennemen, de oncosten wel te dege behoort te overslaen eer hy sulcx onderstaet, op dat hy niet totGa naar margenoot+ | |
[pagina 40]
| |
spot ende schande en worde zijnen nabueren, Desgelijcx oock een yegelick van u lieden, segt hy, die alle zijne goederen niet en versaeckt, en can mijn discipel niet wesen, het welcke seer verre is van Godes naemGa naar margenoot+ te versaken om des goets wille. Ia hy en wilt niet dat wy omme sien na dat wy ons tot hem eenmael begeven sullen hebben, op dat ons niet en wedervare alsoo het der huysvrouwe van Loch wedervaren is,Ga naar margenoot+ want soo wie de handt aenden ploeg slaet ende omme siet, die en is niet bequaem tot het Coninckrijcke Gods (segt hy.) Dit zijn duydelicke ronde duytsche woorden, die een yegelick lichtelick verstaen can, ende en behoeven geenen geestelicken sin, noch eenige glosen oft scherpsinnige wtleggingen. Daeromme, welgeliefde Broeders, laet ons alle dusdanige valsche Leeraerts varen laten, ende volgende den raet onses Salichmakers Christi Iesu, welck is de eewige wijsheyt Godes, die weder bedriegen can, noch bedrogen worden: Wilt u wel rijpelick bedencken, overslaet uwe rekeninge, siet of ghy Christi Discipelen wilt wesen, kinderen Godes wilt wesen, erfgenamen des eewigen levens wilt wesen, Ofte dat ghy ter contrarien om het cruyce te ontgaen, liever hebt het Euangelium, ende het eewige leven te versaken, om een tijtlick cruyce te ontgaen dat by den Euangelio | |
[pagina 41]
| |
gevoegt is. De keure is goet om doen. Ten behoeft geen lang beraet. Want al ist saecke dat het Euangelium Christi zijn cruys medebrengt, nochtans is het openbaer, dat de wellust der werelt oock sonder cruyce niet en is, ja alsmen alle dingen wel overlegt, men sal bevinden, dat het cruys der werelt ende des duyvels, is ten minsten wel also swaer ende verdrietelick, als het cruyce des Euangeliums soude cunnen gezijn, behalven dat het noch altijt met een eewich cruys, een eewige doot, ende eewigduerende ellende, onverscheydentlick vergeselschapt is, daer het cruyce Christi hier namaels een eewige vreuchde ende vrede veroorsaeckt, behalven dat het noch selve hier inde werelt met grooten onwtsprekelicken troost, die ons den geest des Heeren in onse conscientien telckens is werckende, vervoegt is, daer ter contrarien der godloosen cruys vol wanhoopes ende mistroosticheyts is, want sy moeten doch de gist ende den droessem wt den beker des toorns des Heeren drincken, tsy hun lief ofte leedt. Maer hoe dat het sy, al waren wy versekert hier na dese werelt levende alle cruys ende verdruckinge vry te mogen gaen, dwelck geenen mensche op aerden gegeven en is, nochtans so moeter een resolucie genomen werden, wy moeten weder God dienen ofte den duyvel, weder Christum alleene aennemen | |
[pagina 42]
| |
tot onsen Salichmaker, ofte den Baäl naGa naar margenoot+ volgen, want niemant en can geen twee heeren tseffens gedienen: oft hy sal den eenen haten ende den anderen lief hebben: oft hy sal den eenen aenhangen ende den anderen verachten. Indien wy Christum kiesen, het cruys moet opgenomen zijn, dat is een ronde Oreen onwedersprekelick vonnis, want de Sone Godes selve heeft ons desen wech voorgetreden, alle heylige Voorvaderen, alle Propheten, Apostelen, Martelaren, ende int corten, alle kinderen Godes hebben den selven ingegaen: Daer en is geenen omweg,Ga naar margenoot+ Alle die godsalichlick willen leven, segt Paulus, sullen vervolginge lijden. EndeGa naar margenoot+ Christus spreect wel duydelick: den knechtGa naar margenoot+ en is niet beter dan zijnen meester, hebbenGa naar margenoot+ sy den meester gelastert, gescholden, vervolgt, ja gecruyst, wat meynen wy dat ons anders staet te verwachten? Maer het vleesch is cranck sult ghy seggen, so wy van hier vertrecken, wie sal ons ende onsen kinderen den cost versorgen? Wie sal ons herbergen, ende onderhout geven? Ey cleyngeloovige, weet ghy nochGa naar margenoot+ niet dat des Heeren is het aertrijck ende alle haren inhout? Dat hy is die niet alleen den mensche, maer alle gedierten op aerden genadichlicken spijset, ende zijne sorge, ofte vele eer, zijne vaderlicke voorsienicheyt tot aen de snootste ende verworpelicxste creaturen | |
[pagina 43]
| |
der aerden verstrecket? Leert het aen uwe jonge kinderen, die u des morgens ende des avonts daer van vermanen seggende aen uwe tafel dat God is die allen vee zijn voeder geeft, den jongen raven die hem aenroepen. Dat aller oogen wachten op hem: Hy doet zijne milde handt op, ende versadiget alle wat daer levet met zijn goet behagen. Sullen dan onse eygen kinderen, wat segge ick onse kinderen, ja de jonge raven in Godes gerichte tegen ons niet moeten opstaen om ons van onse ongeloovicheyt ende mistrouwen te veroordeelen? Wy sien de Swaluwen, de Oyevaers, de Kraenen ende menigerley andere vogelen die wt verre vreemde landen comen overgevlogen, sonder te weten wat sy alhier vinden sullen om haer te onderhouden, ende noch worden sy alle gespijset? Is het niet de Heere die denGa naar margenoot+ Leeuwe zijn aes bereyt, ende den Leeuwelpens haren cost? Twee muschkens en geldenGa naar margenoot+ maer eenen cleynen penninck, ende nochGa naar margenoot+ en valtter geen van hun op der aerden sonder uwen hemelschen Vader, spreeckt de Heere, ja oock de hayren van uwen hoofdeGa naar margenoot+ zijn getellet, Daeromme en vreest niet,Ga naar margenoot+ want ghy zijt ongelijck weerdiger als vele musschen. Siet ghy oock de Lelien niet aen? die noch en spinnen noch en maeyen, ende worden nochtans vele cierlicker becleedt dan alle de eerlicheyt van Salomons Co- | |
[pagina 44]
| |
nincrijck. Maer, ons, is de sorge bevolen, (segt ghy) God heeft ons daer toe verstant gegeven: ende wy souden lange gapen eer ons gebrade duyven inden mont soudenGa naar margenoot+ vliegen. Ey lieve! meynt ghy dan oock dat ghy met alle uwe sorge, sullet een hayr wit ofte swart cunnen gemaken? ofte een stroobreet lengde tot uwer grootte doen aenwassen? Daer is den landman, hy braeckt het landt, hy ploegt, hy egt, hy saeyt, hy wyet, hy sorgt nacht en dach, maer soude hy wel met al zijn sorgen een druppel waters wt den hemel cunnen doen vallen? ofte een druppel waters cunnen doen ophouden als hijt begeerde? ofte soude hy wel een sonneschijn over het gesaeyde cunnen doen blicken? Den coopman verneemt ende slaet gade in wat landen zijne coopmanschap allerbeste vertiert mach werden, hy coopt, hy vercoopt, hy mangelt, hy verwisselt, hy ladet zijn schip, ende seyndet daer hy het hebben wil? maer soude hy wel met al zijn sorgen een windeken op zee cunnen doen waeyen om het schip ter plaetsen, ende op sulcken tijt te bestieren als hy het geerne hadde? Het is wel seker, neen. Wat helpt dan alle onse ancxtich sorgen? waerom en bevelen wy Gode niet tgene dat in zijn handt ende beleydinge is, ende doen het gene dat hy ons in zijn woort belast heeft? Maer hier op mochte nu ye- | |
[pagina 45]
| |
mant vragen, of wy dan niet en sullen saeyen, niet planten, ende geen saecken ter herten nemen, maer so men in een gemeyn spreeckwoort segt, sullen Gods water over Gods acker laten loopen? Dat sy verre. Sulcx en is onse meyninge gantzelick niet, want oock de vogelen al en sorgen sy niet, ende en zijn niet becommert noch bevreest van het toecomende, nochtans en staen sy daerom niet stil, maer van des morgens vroege aen doen sy niet dan vliegen van d'een tot d'ander, soecken haer aes, bouwen hare nestkens, ende maecken voorraet voor haer ende voor hare joncxkens. Alsulcke sorge en is ons niet verboden, maer vele eer bevolen, want de almachtige schepper na zijne diepe grondeloose wijsheyt heeft zijne eewige voorsienicheyt in sulcker voegen met de aertsche tusschenmiddelen alsoo te samen verknocht, dat hy den schepselen, ende in sonderheyt den mensch die met reden ende verstant begaeft is, de beleydinge der selver tusschenmiddelen, ende der nederige oorsaken heeft bevolen eenen yegelicken na zijne beroepinge, hemselven doch altijt het bestieren van het eynde der saken behoudende, hy heeft eenen yegelicken eene sekere beroepinge voorgestelt, daer hy wilt dat een yegelick hem inne oeffene met allen vlijt ende neersticheyt, mits welcken hy onsen vader Adam den arbeydt ende het sweet des aen- | |
[pagina 46]
| |
schijns opgelegt, om den cost met arbeyden te winnen, maer het segenen van den arbeyt, heeft hy aen hemselven gehouden, om dien te geven den genen diet hem gelieft ende in sonderheyt den genen die hem gehoorsaem zijn, ende in hare beroepinge also wandelen, dat sy hierentusschen haer tegen zijne geboden niet en vergrijpen. Daerom houdt ons den geest Gods dese warachtige leere voor.
So God het huys niet op en maeckt,Ga naar margenoot+
End self de handen daer aen slaet,
Al watmen maeckt, en brengt geen baet.
T is oock om niet al datmen waeckt,
Al is de wacht seer sterck vergaert,
So God de stadt niet en bewaert.
T is al vergeefs wat God niet stuert,
Of ghy des morgens vroeg op staet,
End tsavonts laet te bedde gaet,
End met verdriet u broot besuert:
De Heer verleent dien hy heeft lief,
Als inden slaep al zijn gerief. &c.
Het welck so claer ende merckelick is, in alle beroepingen der menschen hoedanich sy oock wesen mogen, dat schier niemant gevonden wort die het niet openbaerlick en belijdt met den monde, maer als het aen de daet coemt, daer vergeten wy van stonden aen ons lesse, ende vallen op onsen aert, willende,Ga naar margenoot+ altijt onsen eygen handen, ende onse | |
[pagina 47]
| |
netten (so de Prophete spreeckt) huldinge ende offrande doen: als of wy den segen Godes in onse mow hadden: want anders indien wy te rechte geloofden, dat alles wat wy doen, ende daer wy de handt aen slaen sy te vergeefs, als God het niet en segent, Soude oock een mensche so dul ende wtsinnich cunnen gevonden werden, welcke met God den Heere te vertoornen, met zijne geboden te overtreden, zijnen name te lasteren ende te onteeren ende afgoderye te bedrijven, soude verhopen Godes segen te mogen gewinnen? Oft soude yemant sick cunnen laten voorstaen, dat hem God de Heere mildelicker ende rijckelicker soude spijsen, ende van zijnen nootdruft versorgen, daer hy Godes woort ende waerheyt versaectede, ende met zijne vyanden ende lasteraers tsamen spande, dan daer hy hem eerde ende zijne geboden navolgede? Hoe waer dat ymmermeer mogelick? Wie is onder ons de vader so hardt ende so onredelick van gemoet die zijnen ongehoorsamen kinde, ja zijnen vyant soude willen alle nootdrufticheyt rijckelick verstrecken, ende zijn allerliefste kindt dat hem gedienstich ende gehoorsaem ware, van hongersnoot laten versmachten? Dat sy dan verre van God onsen hemelschen Vader, die doch rechtveerdich is, ende in alle dingen altijt rechtveerdelick handelt. Het is wel waer dat hy zij- | |
[pagina 48]
| |
ne sonne laet schijnen over de boose ende wederspannige so wel als over de vrome ende de gehoorsame, ja dickmaels streckt zijnen tijtlicken segen vele overvloediger over der godloosen aenslagen, dan over den arbeyt der godsaligen. Want men siet gemeynlick geschieden het gene dat David in zijnen Psalm van den godloosen singt.
Als al de werelt is in last,Ga naar margenoot+
Sy blijven staen al even vast,
End worden met des Heeren plagen
Als ander menschen niet geslagen.
Daerom omringt s'aen alle sy
Den bandt van stinckend hovaerdy:
Sy zijn met moetwil toebereedt,
End opgegordt als met een cleedt.
Het vet puylt hun ten oogen uyt,
End hangt hun op haer dicke huyt:
T geluck gaet boven haer gedachten,
End tvalt hun bet dan sy self wachten.
Sy zijn gantz. weeldich end verwent,
Men hoort slechts van hun dreygement:
Sy spreken altijts van gewelt,
Als die om hooge zijn gestelt.
Haer mont climt inden hemel hoog,
Sy sien om leeg met een straf oog:
Haer tonge gaet op daertrijck draven,
End sick met laster woorden laven. &c.
Maer wat ist, hy en laet daerom niet zijne | |
[pagina 49]
| |
kinderen van haren nootdruft als een goedertieren Vader te versorgen, al ist dat sy alle haren lust hier op der aerden niet en hebben gelijck als vele godloosen wel doen. Den welcken voorwaer dese weelde ende desen voorspoet des tijtlijcken segens seer dier vergolden sal werden, want sy zijn hier op deser werelt niet anders dan als calvers oft verckens diemen mestet om geslachtet te worden. Daerom moet het verre van ons wesen dat wy ons met hun sonden vervoegen, ende van onsen God af wijcken op hope van desen tijtlicken segen met hun oock te genieten. Maer wy moeten met David in het heyligdom Godes treden, ende neerstichlick het wterste eynde aenmercken: ende daer sullen wy gewaer werden op wat eenen sorgelicken ende gladden padt dat de godloosen staen. Want daer sal hem bevinden warachtich te zijn tgene dat hy elders egt.
Als dat de boose groeyen Ga naar margenoot+
Gelijck tgras in het velt,
End die hier doen gewelt
Een tijt lanck lustich bloeyen,
Om t'eynde van haer leven
Gantz eewlick te vergaen.
Ende aen d'ander zijde sullen wy oock met eenen vernemen dat den oprechten ende gewenscheden segen Godes nemmermeer den | |
[pagina 50]
| |
genen en ontbreeckt die hun op God vertrouwen, ende aller afgoden geselschap verlatende, in zijne gehoorsaemheyt wandelen, gelijck als ons de exemplen der oude ertzvaderen Abrahams, Isaacs, Iacobs, Davids ende anderen meer genoechsaem getuygen, ende de Schriftuerlicke waerheyt van d'een eynde tot d'ander seer rijckelick onderwijst. Want dat woort is ymmers ongetwijffelt warachtich.
De leewkens stout en felGa naar margenoot+
Lijden dick honger end gebreck,
Maer wie tot God neemt zijn vertreck,
Die heeft van alles wel.
Item.
Een goet hert vrôm end slecht,Ga naar margenoot+
Crijcht dickmael menig harden stoot:
Maer God helpt hem wt allen noot,
End brengt hem weer te recht.
Ga naar margenoot+ Daeromme, Laet ons voor alle dingen Godes rijck soecken ende zijne gerechticheyt, ende alle dese tijtlicke dingen sullen ons mildelick Ga naar margenoot+ toegeworpen worden. Want de godsalicheyt, soo als Paulus segt, heeft ontwijffelicke beloftenissen, niet alleen van het toecomende, maer ook van dit tegenwoordich tijtlick leven. Ende of ons God somwijlen beproeven wil eenen tijt lanck, ende schijnt de hande van ons af te trecken, om te sien of wy in benautheyt ende gebreckelicheyt oock van | |
[pagina 51]
| |
herten sullen onsen toevlucht tot hem nemen, ende hem te rechte ende ongeveynsdelick vertrouwen. So laet ons daerom niet vertzagen, noch den moet opgeven als of wy vanden Heere verlaten waren, want so wy hem oprechtelick toe vertrouwen, Al souden steenen brooden werden, ende de kraeyen ons comen spijsen, So sal hy ons zijn ongetwijffelt woort ende beloftenisse met der daet bevestigen, Daer hy gesproken heeft: Ick segge u inder waerheyt, daer is Ga naar margenoot+ niemant die verlaten heeft huys, broeders oft susters, oft vader, oft moeder, oft vrouwe, oft kinderen, oft ackers, om mijns ende des Euangeliums wille, die nu in desen tijt niet weder om hondertfout en ontfange huysen, ende broeders, ende susters, moeder ende kinderen, ende ackers met vervolgingen, ende inde toecomende eewe, het eewich leven. Ende al ist saecke dat hy het niet en volbrengt so haest ende in sulcker wijse, als wy ons wel hebben voorgebeelt, oft als wy wel wenschen, So sullen wy nochtans bevinden ten eynde vande rekeninge, dat hy het van punt tot punt tot onsen besten orboor dadelick volbracht sal hebben, Den eenen laet hy zijne beloofde vergeldinge gewaer werden inden overvloet zijns segens, den anderen in de veranderinge van een beter, den derden inde vervreuginge des gemoets ende int goet genoegen der conscientie, den | |
[pagina 52]
| |
vierden in de wijse des ontfangens, In somma, men bevindt altijt dat hy in zijne beloften niet alleen warachtich is, maer de waerheyt selve. Daerom laet ons slechts een goede resolutie nemen, ende goeden moet grijpen: want dat eens gedaen zijnde, het overende sal geen swaricheyt meer hebben, wy sullen de handt ende de hulpe Godes merckelick gewaer worden, ende een wonderlicke vreuchde ende vrede in onse herten gevoelen. Alle de swaricheyt is gelegen in een goet ende vast voornemen, ende volstandige resolutie. Laet ons dan daer toe poogen, ende alle onsen sinnen ende verstant daer toe gebruycken. Hier en dient geen wepelen, want so daer geen God en is, ende dat wy van selfs inde werelt gecomen zijn, ende de werelt by gevalle van selfs gemaect is, so ist al fabel watter geschreven is, ende wy en zijn niet beter als mestverckens, oft als de allersnootste beesten die daer leven. Maer so daer een God is die ons ende de geheele werelt door zijne macht geschapen heeft, ende die alles met wijsheyt ende rechtveerdicheyt regeert, So moet zijn woort oock warachtich zijn, ende wy en mogen niet twijffelen of hy en sal het te zijner tijt in alle stucken voldadigen, gelijck wy sien dat hy dese werelt ten tijde by hem besloten zonder yemants toedoen so wonderbaerlick volcomen heeft int wesen gebracht. | |
[pagina 53]
| |
Daerom, laet ons zijne waerheyt versegelen met een vast geloove, ende niet twijffelen of hy sal deselve metter daet aen ons bewaerheyden. Thoont lieve Broeders dat ghy onsen God uwen schepper ende hemelschen Vader ten minsten so vele toevertrout als ghy eenen aertschen vader, ja eenen yegelicken gemeynen man op zijn woort souder vertrouwen, dien ghy noyt te voren in leugen haddet bevonden: Ende en wilt ten opsiene vande tijtelicke sorchvuldigheyt den eewigen God niet tergen ende vertoornigen. Maer volgt vele eer de beroepinge des Heeren na met een wacker ende gewillich herte sonder achterdencken soo wanneer hy u met Abraham wt het Vr der Chaldeen, ende met Loth wt Sodoma ende Gomorra wil roepen. Ofte so ghy ymmers bevindt dat uwe rekeninge wel so verre strecken can, ende in uwe herten een gewisse getuygenisse verneemt dat ghy bereyt zijt het cruys der vervolginge stanthastichlick op te laden, ende Godes naem int midden van Babylon onvertzaegdelick te belijden, So houdt altijt dese vermaninge des Heeren Christi voor oogen: En vreest u niet voor de gene die Ga naar margenoot+ het lichaem dooden, ende en cunnen de siele niet dooden, maer vreest vele meer den genen die beyde siel ende lichaem ten verderve inde hele werpen can. Denckt ende gelooft vastelick | |
[pagina 54]
| |
dat God inden hemel sittende, aller menschen in zijner handt houdet, Ende deselve aldus leydt ende beweegt, dat sy niet en cunnen wtrichten, dan tgene dat hy tot den besten orboor zijner wtvercoren hun eygentlick wil toelaten. Dat hy der leeuwen muylen can toe binden alst hem gelieft, ende der walvisschen neusgaten toe ringelen. Ende en laet ons niet wedervaren boven tgene dat hy ons kennet salich te wesen. Satan selve met alle de zijnen en cunnen niet eenen vinger reppen noch roeren sonder zijn gehingen, ja sonder zijnen wille. DewijleGa naar margenoot+ dan dat alle uwe hayren getelt zijn, alle uwe vluchten ende dolingen opgeteeckent, alle uwe tranen in Gods cruyck gesloten worden, alle uwe suchtingen in zijn registerboecken opgeschreven, ende dat God het ooge gestadichlic over u keert, die getrouwe is, ende u niet en sal laten versocht worden, boven tgene dat ghy kundt verdragen. Geeft hem oock de eere dat hy warachtich is, ende
Richt uwen wech op God: Laet hem betyen,
Betrout maer slechts: staet vast op hem gesticht,Ga naar margenoot+
Hy sal u saeck behoorlick doen verlyen,
Hy sal u recht in alle mans gesicht,
Als eenen glantz, end'u onschult doen blijcken
Reyn ende claer als het middaegsche licht.
Twijffelt doch daer niet aen lieve Broeders, God sal zijne eere, ende den lof zijner | |
[pagina 55]
| |
getrouwicheyt wel so betrachten, dat ghy metter daet sullet gewaer werden dat of schoon alle menschen leugenachtich zijn, so sal de Heere nochtans zijn woort ende zijne beloftenissen in eewicheyt bevestigen. Nu keere ick my tot ulieden, mijne welgeliefde Broeders, die wt het Or der Chaldeen alreede gevloden zijt om met geruster conscientien, het sy by uwe nabueren, ofte elders in vreemde landen te mogen leven. Laet u daeromme niet voorstaen dat God u alhier in een artsch paradijs geroepen heeft, om allerley wellusten des vleesches te genieten. Laet u niet duncken dat ghy des cruyces des Euangeliums ontslagen zijt, Noch oock dat u de Heere onrecht doet, so wanneer hy u een weynich tijts versoeckt als in eenen oven der verdruckinge, om uwe geloove als het gekeurde gout te louteren ende te suyveren. Het is waer God de Heere sal u wel spijsen ende uwen nootdruft bescheiren. Maer het en is daerom niet geseyt, dat ghy na quackelen sult staen gapen, ende van het hemelsche broot in sulcker voegen u laten walgen, dat ghy de Egiptische vleeschpotten, ende den loock ende ayuyn der godloosen daertegen soudet wenschen. Tis oock waer ende ongetwijfelt dat hy zijns Soons Christi Conincrijck wel sal voorstaen, spijt alle de gene dien't lief oft | |
[pagina 56]
| |
leet is, hy en sal van geene heyrtochten noch armeyen, noch van geene verbondtenissen der Coningen, Princen oft Potentaten, verschrickt wesen, maer salse vryelick belachen, ende ten gronde ommestooten, soo wanneer het hem gelieven sal. Maer daeromme en ist niet geseyt dat wy hem tijt, mate ofte pale naer onsen sin mogen stellen. Vele eer, moeten wy gedencken dat weder de veertich jaren vanden doortocht der woestijnen, noch de tseventich der Babylonischer ballingschap, noch onnae niet overstreken en zijn. Oock en zijn wy noch niet, tot water ende manna ofte droog broot gecomen. God de Heere handelt met ons als met teere kinderkens. Hy kent onse swacheyt wel, ende weet wat hy in zijnen eewigen raet besloten heeft. Daeromme, so laet ons op zijne slaende handt met vlijt ende met ootmoedicheyt mercken, ende sien wat hy van ons is vereysschende, hem vertrouwende dat hy zijn werck te zijner tijt wel sal wtvoeren. Maer wat doen wy? Wy loopen met grooter becommernissen ende sorgvuldicheyt, ende stooten de hoofden te samen om wat nieus te vernemen, ende gelaten ons schier als of wy in Gods raet wilden treden om te weten wanneer hy ons in onse vaderlandt sal weder brengen, om aldaer onse goederen te mogen gebruycken, ende onsen handel te | |
[pagina 57]
| |
drijven, Ende so wy mercken dat alle dingen naer onsen wille niet en gaet, so bestaen wy te murmureren tegen onse Overheyden, ende beschuldigen nu den eenen, nu den anderen, niet wetende wien wy onse ongeluck sullen wijten. Maer ey lieve Broeders, Een yegelick moeye hem met zijne beroepinge, Een yegelick neme zijne schuldige plicht waer, Een yegelick bidde den Heere dat hy de Overheyt met zijnen geest wil begaven, ende late dan voorts gewerden de gene dien het bevolen is ende toevertrout. God sal zijn werck wel doen, hy sal wel wegen ende stegen, ja inde allerwiltste woestijne vinden, ende deuren weten op te doen om zijn volck te lossen, ende in hare vaderlandt weder te brengen, indien het hun salich ende nut is. Geen wateren, geen golven, een heyrtochten, geen armeyen, geen gewelt en sal hem cunnen beletten. Sien wy niet hoe wonderlick hy dese cleyne landekens tegen een so groot ende schrickelick gewelt tot op deser uren heeft bewaert? Hoe ditmael heeft het geschenen dat wy tot inden afgrondt gesoncken waren, ende datter geene hulpe meer voor handen en was, Ende noch heeft hy ons telckens daer wt geholpen. Wy hebben aen d'een zijde het geberchte, aen d'ander het roode meyr, aen de derde het gewelt van Pharao achter ons gehadt: maer noch | |
[pagina 58]
| |
mogen wy (Gode sy lof) zijnen naem met gerustheyt der concientien alhier aenroepen. Of het hem nu gelieft des Conincks hert geensins te vermorwen, ende zijne macht in ons swackheyt te openbaren, Sullen wy daerom achten dat zijnen erm vercortet sy, oft zijne ooren toegestoppet? Sullen wy hem dies te min zijne behoorlicke eere ende lof toe schrijven? Ia vele meer zijn wy dies schuldich te doen. Want hoe swacker, hoe nederiger, hoe verworpelicker wy in ons selven zijn, hoe hooger ende heerlicker dat God verheven moet zijn, ende zijnen stercken erm in onse handthoudinge claerlicker bekent ende geopenbaert. Maer hierentusschen, mochtet ghy seggen, sien wy, dat de schoone heerlicke gemeynten van Brabant, Vlaenderen, Henegou ende elders verloren gaen, ende onder het jock der afgoderyen met gewelt gebracht worden, ende het overblijfsel verstroyt over de vier hoecken der werelt, even byna als het ten tijden der gevanckenisse van Babilon geschiede, doe het geheele volck van Israel in ballingschap verdreven zijnde, den tempel Gods niet zijnen geheelen dienst werde te niete gedaen, ende tot asschen verbrant, Ende de geloovige kinderen des Heeren allen volcken ende geslachten der werelt tot eenen spot overgegeven gelijck als den Propheet Daniel in zijn ge- | |
[pagina 59]
| |
bet clagelick is voordragende. Dat is wel waer. Maer of God nu sulcx voor een sekeren tijt, tot beproevinge zijner gemeynte, ende tot openbaringe der genen die hem van herten aenhangen, in zijnen raedt goet gevonden ende besloten heeft, Meynen wy oock alsulcx te cunnen weiren met onse ontijdige sorgvuldicheyt, ongegronde becommernissen, ende ondancbare murmuratien? Ia vele eer sullen wy noch vele swaerder straffe over onsen hals halen. Voorwaer het middel om Godes toorne van ons af te wenden en is niet dat wy ancxtelick loopen ende rennen, ende sorgvuldelick onse herten met vele dingen becommeren, wijtende onse ongeluck nu den eenen, nu den anderen, ende soeckende met onbehoorlicke middelen het selve van onsen hals te schudden. Maer ter contrarien dat wy den neck buygen, de roede des Heeren in ootmoedicheyt ontfangen, ende in hope ende stilheyt onse verlossinge verwachten. Gaet henen mijn volck (spreeckt de Heere) Ga naar margenoot+ treedt in u camerken, ende sluyt de deure over u toe, ende vertoeft een weynichsken tijts tot dat den toorne over sy. Maer in sonderheyt dat wy de oogen keerende op de handt des genen die ons slaet, het voorschrift des Propheten Danielis, die ons in zijn heerlick gebet een seer schoon exempel heeft achter gelaten met | |
[pagina 60]
| |
alle neersticheyt navolgen, om onse eygen schuldt, ende onse sonden ende ongerechticheden voor God den Heere van gantser herten ongeveynsdelick te bekennen. Hy beschuldigt aldaer oock wel de Coningen ende Overheyden des volcks, maer niet om de schult der gemeyne straffe op hare regeringe te werpen, ende hemselven te ontschuldigen. Want hy bekent dat het God is die de straffe wt den hemel seyndt, daerom tast hy allereerst ende voornemelick in zijnen eygen boesem, ende voegende hemselven by de gantse gemeynte des volcks bekent claerlick dat het zijne schuldt is, ende des geheelen volcks, dat Godes rechtveerdigen toorne also heftig over Ierusalem is ontsteken. Dat een yegelick van ons het selve doe, ende wy sullen lichtelick bevinden dat het onnoodich sy de oorsake oft de schult van dese langduerige bloedige krijgen, van dese wreede vervolgingen, ende van dese verwoestingen der gemeynten Christi Iesu verre te gaen soecken. Oock en sullen wyse weder der groote macht ende gewelt noch der cloecke behendicheyt van onse vyanden niet toeschrijven, dewijle wy weten dat God selve hare handen beweegt, ende haer geweer beleydt tot onser castijdinge, maer wy sullen alle de oorsake des ongelucks inden diepsten grondt onser herten vinden. | |
[pagina 61]
| |
Want inder waerheyt, So wy te rechte ende ongeveysdelick willen overleggen, sedert den tijt dat ons God door zijne onwtsprekelicke barmherticheyt, overmits de predikinge des Euangeliums, ende verlichtinge onses verstants in zijne waerheyt tot de wonderbaerlicke gemeynschap zijns Soons Christi Iesu geroepen heeft, ende heeft ons met Christo vanden dooden opgeweckt, ende levendich met hem gemaeckt, op dat wy souden in nieuwicheyt des levens voor hem wandelen, ende voor alle menschen zijnen naem groot ende cundbaer maken. Hoe wy ons in dese heylige beroepinge tot noch toe gedragen hebben, wy sullen voorwaer moeten bekennen, dat God de Heer noch seer genadelick met ons is handelende, wy sullen met Esaia den Propheet moeten seggen. Siet, de handt des Heeren en Ga naar margenoot+ is niet gecort dat sy niet en helpe, noch zijne ooren verswaert dat sy niet en hooren, maer onse ongerechticheyden zijn die ons afsonderen van onsen God, ende onse sonden zijn die zijn aengesicht bedecken, ende van ons verbergen om niet te hooren. Ia wy sullen vrij wt den mont moeten spreken. Ten ware dat Ga naar margenoot+ God Zebaoth ons hadde saet ende een overblijfsel nagelaten, wy waren alle gelijck als Sodoma, ende souden als Gomorra vergaen zijn. Want hoe souden wy met der waer- | |
[pagina 62]
| |
heyt cunnen geseggen, dat wy Iesum in ernsten hebben aengenomen, ende den ouden mensche na onse vorige wandelinge sedert dien tijt afgeleyt? Bevinden wy in ons dat wy na de ontfangen kennisse des Euangeliums, in den geest onses verstants vernieutGa naar margenoot+ zijn geworden tot den evenbeelde des nieuwen mensches die na God geschapen is in gerechticheyt ende waerheyt? Niet min. Maer ter contrarien, wy hebben even seer met den kinderen der werelt geloopenGa naar margenoot+ in alle dertelheyt begeerlicheyt, dronckenschap, gulsicheyt, ongebondenheyt, brasseryen, bancketteryen, pomperyen, ende wulpsicheyt: So dat tusschen de aller ongebondenste kinderen der werelt ende ons, schier geen onderscheyt van alsodanige dingen geweest en is, behalven alleene so wanneer het ons aende mach ende middelen ontbroken heeft. Want anders, wy en cunnens niet ontkennen of wy hebben ons so wijt verloopen datmen begonde van aldus danige dertele ongebondene manieren van doen, niet alleen geen sonde, maer oock buyna een deucht ende vromicheyt te maken: begevende hem een yegelick om strijt in alle overdaet van groote bekers wt te suypen, van overtollicheyt ende onnutte pompeusicheyt van bancketten, van cleedingen ende allerleye andere wulpsicheyden, niet tegenstaende dat ons God so menichmael ende so ernstelick ge- | |
[pagina 63]
| |
waerschout, ia gestraft hadde met sware benautheyden des tijts, met groote dierten, honger, commer, pestilentien, sieckten, langduerige oorlogen, belegeringen, overvallingen ende plonderingen van steden, verwoestingen van dorpen ende landen, ende andere diergelijcke castijdingen meer, welcke wy al te samen inden wint hebben geslagen, ende so men segt, op de tanden geschuddet, ons derselven niet eens aentreckende, effen gelijck als Daniel van zijnen tijden is vermeldende. Want aengaende hoereryen, overspelen ende allerley oncuysheyt beyde in woorden ende in wercken, hoe souden wy cunnen geloochenen dat sy schier so gemeyn onder ons geworden waren als onder eenige ongeloovige? Ia in vele geselschappen der genen die haer voor Christenen wilden wtgeven, ende hoorden dagelicx Godes woort, ende genoten zijne Sacramenten, pleegtmen schier anders niet te hooren dan vuylstinckende onnutte vrotte redenen, die niet wt eenen tempel Godes (sulcx als der Christenen lichamen zijn) maer wt stinckende poelen van alle oncuysheyt schenen gesproten te wesen: ende werden nochtans met genoechte ende met lacchen voor het nieestendeel opgenomen, even als of men alsulcke grouwelicke sonden voor een abelheyt ende behendicheyt hadde geacht. Ge- | |
[pagina 64]
| |
swijge datmen wel in sommige steden alsodanige ontuchtige bloetschanden met oogluyckinge geleden heeft, diemen onder Heydenen ende Barbaren nauwelicx en soude gevinden. Want, hoe slap dat de Iustitie geweest sy in het straffen der sonden, is onnoodich te seggen, dewijle het genoech blijcken can by Remissen ende perdoenbrieven diemen dickmael verleent heeft den genen die sulcke daden bedreven hadden daer een geheel landschap om soude versincken. In giericheyt ende geltrapinge hebben wy geene natie noch geslachte ter werelt oyt geweken, ja het schijnt dat ons landt enckelick daer op gegrondt ende gesticht sy, even als of alle onse welvaert in het optassen van vele gelts gelegen ware, ende dat wy het goet van deser werelt met ons souden mogen mede dragen om hier namaels daer op te leven. Waer wt alsulcke moordadige woeckeryen ontsproten zijn, die onder ons den loop sonder straffe, ja schier sonder achterdencken gehadt hebben, daer sick de Ioden selve byna van schamen souden, ja men soude schier voor eenen aenstoot ende groote ergernisse geachtet hebben, So yemant gemeldet hadde, van den woecker met eenigen tucht, regel ofte mate te bepalen. So schenen alle dingen vry ende geoorloft te wesen. Achterclap ende saemroovinge van onsen naesten, hebben wy oock schier voor | |
[pagina 65]
| |
groote deucht gehouden, achtende de gene voor de aller yverichste ende voor de aller heylichste, die opt behendichste zijnes naesten wercken conde met verbloemde woorden vermaken ende vermalen. So datmen gesien heeft dat vele die inden woorde Gods wouden de aller geschickste wesen, nochtans haer gantselick niet en mijdden beyde int heymelick ende int openbaer hare naesten, ja oock dickmael de gene daer sy deucht van ontfangen hadden, met valsche versierde straetmaren te beschuldigen. Ende qualick kondemen in een geselschap van twee persoonen comen, daermen eenen derden niet en hoorde met allerley verwen van saemroovissche welsprekentheyt afschilderen, niet anders dan of wy onse tongen in onser naesten vuylicheyt hadden willen wasschen, Ofte dat ons even so vele lofs hadde moetentoewassen, als wy onsen broederen konden af trecken. Want hoedaniger wijse allerley hoovaerdye, ende allerley haet ende nijt onder ons geheerschet hebbe, is onnoodich te verhalen, Een yegelick mach in zijn herte gaen, ende ondersoecken hoe verre hy noch vande oprechte liefde vervreemt sy, die ons Paulus beschrijft te wesen Geduldich, langmoedich Ga naar margenoot+ , niet nijdich, geen dingen verkeerende, niet opgeblasen, niet ontuchtich, niet soeckende haer eygen bate, niet toornich, geen | |
[pagina 66]
| |
quaet vermoedende, alles lijdende, alles geloovende, alles hopende, alles verdragende, Ende wy sullen daer wt lichtelick cunnen speuren of wy noch seer wijt zijn van den jongsten dach daer Christus van vermelt seggende,Ga naar margenoot+ dat de liefde alsdan seer vercoelt sal wesen. Want aengaende de oprechte godsalicheyt, die de eerste tafel der Wet beroert, wat sal ick seggen? wy hebben Godes dienst wel somwijlen na het wtwendich geplogen, de predikinge des woorts aengehoort, de Sacramenten genoten, hoe wel het selve noch flaeuwelick, ende als het ons seer werl pas gaf, ende sonder eenige verachteringe van onse tijtlicke neeringe oft andere becommernissen conde geschieden, ende somwijlen, meer oft wt gewoonte, oft om inder menschen oogen godsalich te gelaten, maer so vele als de oprechte godsalicheyt aengaet, die meest int herte gelegen is, voorwaer wy zijn voor den meesten deele noch verre daer van verscheyden geweest. Want hoe menige zijnder noch in onse gemeynten die nauwelicx en weten waer inne de oprechte godsalicheyt gelegen sy? Hoe vele zijnder noch die het alles in het wtwendich gebaer stellen, dat voor de menschen een schoon oog heeft, ende weynich voor God gelt, meynende genoech voldaen te hebben als sy eenmael oft tweemael ter weecken een predikinge gehoort hebben, ende voorts | |
[pagina 67]
| |
van des heyligen Geestes vruchten, te weten van een oprechte vrede en vreuchde des gemoets, spruytende wt een vast geloove, ende ongetwijffelt vertrouwen op God, gantselick niet en weten, Ia dicwils voor Godes aengesicht in zijne gemeynte verschijnen, met het herte vol haets ende nijts, ende met de handen vol vloets ende gewelts: Ende voorts, qualick verstaen waer inne den grondt des Euangeliums gelegen sy, noch hoe sy met God den Vader versoent zijn, noch hoe de gerechticheyt Godes hun door Christum Iesum geschoncken, ende de gehoorsaemheyt Christi toegerekent wort, Geswijge dat sy souden haer vast vertrouwen op God cunnen gronden dewijle sy God schier niet anders en kennen in haer herte, dan voor haren strengen richter, also het merckelicken blijckt so wanneer sy weder door den doot oft anderssins met eenige benautheyt der consciency vervangen wesende, niet anders op hare eygen wercken omme sien dan of sy noyt een enckel woort van den Euangelio gehoort en hadden. Behalven dat grootelicx te beduchten staet dat vele onder ons den naem des Heeren, ende den mantel des Euangeliums voorgewendt hebben tot een vryheyt des vleesches, oft tot een deckmantel van hare verborgene beerlicheden. Also het by den genen gebleken is, die in voorleden tijden | |
[pagina 68]
| |
groote yveraerts schenen te wesen, ende riepen moort ende brant over de Papen ende Monicken, meer om in hare goederen de handt te steken, dan wt eenigen godsaligen yver, ende hebben nu den rock omme gekeert, ende de huycke na den wint gehangen, gevende hun wt voor de alleraendachtichste pilaerbijters dieder wt mogen comen. Meynen wy oock, dat de Heere der heyrscharen zijnen heyligen ende duerbaren name so schandelick soude laten ontheyligen? ende tot eenen deckmantel ofte momaensicht van onse vuyle onnutte begeerlicheden misbruycken sonder straffe daer over te doen? Dat ware zijne goddelicke rechtveerdicheyt vele te cort gedaen. Daeromme was het in sonderheyt van nooden dat hy zijne gemeynte soude inden oven der tribulatien werpen, om alle dusdanige vuylnis daer wt te suyveren. Ende noch nu ter tijt, hoewel dat alsulcke grove hipocriten ende spotters daer door eenichsins van ons zijn afgescheyden, nochtans en laet daerom de hipocrisie de overhandt noch niet te nemen int midden van ons.Ga naar margenoot+ Wy zijn van natueren daer toe geneygt, ende onse herten zijn anders niet dan winckelen van alle dobbelheyt ende geveynstheyt, welcke de handt altijt boven houden sal, so verre als wy niet dapper ende mannelick daer tegen en strijden. Daeromme | |
[pagina 69]
| |
zijn de versoeckingen der vervolgingen ende verdruckingen altijt noodich, ende wy moetense niet een ootmoedich ende gebroken herte als gehoorsame kinderen aennemen, wetende dat hy straft den genen die hy liefGa naar margenoot+ heeft, ende castijt een yegelick kindt dwelck hy aenneemt, ende dat zijne castijdingen ons voor een getuygenisse ende lose ofte liureye dienen, dat wy van zijn volck ende van zijne kinderen zijn. Want meynen wy met een halstarrich hooft daer tegen te staen, hy sal ons noch vele halstarriger wesen, ende so onse herten van steen zijn, zijne roeden sullen van yser ende van stael wesen. Want de handt des Heeren is noch wtgestreckt, ende zijnen toorne is noch ontsteken om de wederspanningen te vernielen, ende als stoppelen te verbranden. Laet onsGa naar margenoot+ dan toesien dat wy onse herten niet en verherden,Ga naar margenoot+ gelijck als onse Vaders deden inder woestijne, op dat hy zijne genade van ons niet wech en neme, ende late ons ende onse nacomelingen in diepere duysternissen vallen dan wy oyt te voren geweest zijn. Want God en kan doch de verachtinge zijns woorts niet ongestraft laten voorby gaen. Ende dat is de enckele oorsake dat wy aldus de geheele werelt sien ontsteken met bloedige krijgen, ende grouwelicke oproeren: ende noch en sien wy het eynde niet. Daeromme behooren wy met vreese ende | |
[pagina 70]
| |
bevinge in onse beroepinge te wandelen, gedachtich wesende der exempelen die wy hier voren verhaelt hebben van alle de schoone heerlicke gemeynten vanhet gantse Christenrijck, die onder het jock der Torcksche ende der Roomsche slavernye, overmits hare ondanckbaerheyt, so jammerlick gebracht zijn, dat dien schoonen glantz der Christelicker waerheyt, daer mede sy door de gantse werelt seer heerlick bloncken, is als eenen blixemstrael geheelick verdwenen ende te niete gegaen. Op dat wy dan oock in eene alsodanige welverdiende straffe Godes niet en vallen laet ons na het exempel Danielis onse sonden voor God den Heere met een oprecht ende hertgrondelick leedtwesen belijden, ende ons van gantser herten tot hem bekeeren, ende na de vermaninge des ProphetenGa naar margenoot+ Isaie van onse ongerechticheyt afstaen, ons selven wasschen ende suyveren van alle boosheyt leerende goet doen, ende soeckende recht ende gerechticheyt, Laet ons den verdructen verlossen, den weesen recht doen, ende der weduwen saken voorstaen, Ende alsdan sullen wy mogen voor dne Heere verschijnen, Ende so onse sonden root zijn als een scharlaken, sy sullen sneewit werden, ende so sy zijn als bloet, sy sullen als wolle suyver werden, Ende alsdan en sullen wy niet meer behoeven te vreesen. Hy sal seer | |
[pagina 71]
| |
lichtelick onsen vyanden den neck breken, ende salse ons onder de voeten brengen, want hy is ontwijfelick diese verwecket heeft, diese hier int lant met der handt gebracht heeft, ende heeft hun het sweert overgegeuen om ons te castijden. Hy selver salse op eenen oogenblick wederomme van hier doen gaen, ja geheelick doen verdwijnen, ende te niete werden, so haest als wy ons te rechte tot hem bekeeren, ende zijnen heyligen name van gantscher herten sullen aenroepen. Daeromme, soe laet ons welgeliefde Broeders goeden moet grijpen, ende in onse verdruckingen geenssins vertzagen, noch met vele becommernissen ons selven quellen, hoe wy in onse vaderlant weder sullen geraken, hoe wy in onse neeringe weder sullen comen, ende in onse vorige tijtlicke welvaren wederom opgericht werden. Den wech is open, de baen is claer, de middelen zijn openbaer, namelick dat wy ons voor den Heere verootmoedigen, onse sonden bekennen, ons deselve laten van herten leedt wesen, ende des Heeren toorne met een oprechte ootmoedicheyt des herten, ende ongeveynsde bekeeringe van ons af wenden. Tot dien eynde kan ons in sonderheyt het voorgemelde exempel Danielis grootelicx dienen, dewijle hy even in eene gelijcke versoeckinge, ende in even alsodanige ge- | |
[pagina 72]
| |
legentheyt des tijts als wy nu zijn, ons een voorschrift heeft nagelaten, hoe wy den Heere sullen aenroepen, ende ons van herten verootmoedigende, ende onse sonden ongeveynsdelick belijdende, Godes genade ende barmherticheyt sullen aensoecken. Het welcke gebet ende belijdenisse weerdich is, dat wy het niet alleen voor ons selven nacht ende dach inden mont ende int herte houden, maer oock onsen jongen kinderen met den voestersmelcke leeren insuygen, op dat sy van joncx op mede met ons haer verootmoedigen, ende Godes genade over haer ende hare ouders leeren aenroepen. Dit is de oorsake, welgeliefde Broeders, dat also ick nu in dese mijne gelegentheyt, der gemeynte des Heeren geenen anderen merckelicken dienst en conde gedoen, het my goet ende raetsaem gedocht heeft deselvige belijdenisse ende gebet Danielis in onse Duytsche sprake wt der Hebreeusscher waerheyt over te setten, ende (mitgaders den tekst also hy van woorde te woorden is luydende, daer tegen over gestelt) in dichte te laten wtgaen, op dat wy het selve singende, leeren ons voor God te verootmoedigen. Tot welcken eynde my insgelijcx goet gedocht heeft den eenendvijftichsten Psalm Davids, mitsgaders den hondert ende dertichsten oock inder selver voe- | |
[pagina 73]
| |
gen daer by te stellen, dewijle sy beyde tot den selven eynde zijn streckende, ende ons onse ellende, ende Godes grondeloose barmherticheyt voor oogen stellende. Wilt dan mijne welgeliefde Broeders, desen onsen geringen arbeyt in danck nemen, ende u selven in dese heylige Lofsangen, mitsgaders uwe kinderen ende gantsche huysgesin, vlijtich oeffenen, ende u voor den Heere verootmoedigende, met een vast vertrouwen zijne barmherticheyt verwachten, Sijnde versekert dat hy u niet en sal verlaten, maer sal u al te samen in uwen noot genadelick troosten, ende van alle swaricheyt ende verdriet, ymmers so vele alst u salich ende nut is, ontwijfelick verlichten, makende ons hierentusschen (nae zijne eewige ende onveranderlicke verordeninge) den evenbeelde Iesu Christi (welck is den eerstgeboren onder vele broederen) gelijcformich, overmits verscheydene versoeckingen ende verdruckingen. Daer inne wy ons behooren niet allenlick niet te mistroosten, maer oock grootelicx te verblijden, ende hoogelick te roemen, wetende dat dit den eenigen wech is die onsen voorganger Iesus Christus, om in zijn Conincrijck in te gaen, ons met alle zijne heyligen heeft voor getreden, Ende gelijck als wy nu hier zijne verdruckingen [deelachtich worden, also sullen wy oock hier namaels, zijns eewigen Conincrijcks] | |
[pagina 74]
| |
deelachtich worden, also sullen wy oock hier namaels, zijns eewigen Conincrijcks ende onverwelckelicker croone der heerlickheyt deelachtich werden. Hem sy lof ende prijs met God den Vader in de eenicheyt des Heyligen Geestes van eewicheyt tot eewicheyt, Amen. |
|