Den Lusthof der gheestelicke oeffeninghen

[p. 178]

De seste Oeffeninghe hoe dat men ghebruycken ende lesen moet het roosen Cransken van Maria?

Wat men verstaen moet door het Roosen Cransken van Maria.

DOor het Roosen Cransken van Maria, wordt verstaen een gheestelick Cransken, ghemaeckt van het ghebedt ons Heeren, ende de Enghelsche groetenisse: waer in dese twee gheboden naer de ordene ende 'tgetal van se-

[p. 179]

kere graintkens ter eeren van Maria deuotelick worden ghelesen ende herhaelt.

Hoe verscheyden dese Cranskens zijn.

DEse Cranskens zijn ghemeynelick drijderhande.

Het eerste besluyt vijf Pater noster, ende vijftich Aue Maria: ende wordt ghenoemt van veele het vijftichken.

Het tweede begrijpt, seuen Pater noster, ende drij-en-sestich Aue Maria: het welck vele noemen het Roosen-hoeyken.

Het derde, vijfthien Pater noster, ende hondert vijftich Aue Maria: dit heetmen ghemeynelick, de Croone, oft den Psalter van Maria: om dat hier 't getal van den Aue Maria, met het ghetal van de Psalmen van Dauid, ouer een komt.

Wy sullen al dese manieren besluyten onder den naem van 't Roosen-Cransken, dat nu meerder nu minder, na verscheyden beduydenissen wesen mach.

Waer toe dat het Roosen Cransken van Maria dient.

HEt dient ten 1. tot een bequame maniere van bidden, voor alle menschen, die in geen boecken lesen konnen: ende andere die hunne boecken ter handt niet en hebben.

[p. 180]

Ten 2. Het dient om in 't doncker, ende al gaende, oft rijdende Godt bequamelijck te bidden.

Ten 3. Het dient voor traghe menschen, om die ghedurich te maken in't ghebedt: dese stellende een seker ghetal van ghebeden, dat sy moeten volbrenghen, eer sy van bidden bequamelick moghen ophouden.

Ten 4. Het dient tot eene openbare belijdinghe dat-men Catholijck is. Want 't ghebruyck van dit Roosen-Cransken, wordt van alle menschen die niet Catholijck en zijn, onverstandelick berispt, ende schadelick veracht; maer van de Catholijcke salichlick gebruyckt.

Ten 5. Het dient, tot een bequame middel, om onsen Heer Christus ghebenedijt, door het ghebruyck van sijn ghebedt te eeren, ende door het selue, alder-hande benedictien van Godt te verkrijghen: ende door het lesen van de Enghelsche groetenisse, het werck van de menschewordinghe Christi, met danckbaerheyt te gedencken. Item om Maria de moeder Godts te dienen, ende haeren bijstandt te verweruen: Eyndelick om van alle sonden, ende namentlick van ketterie bevrijt te worden.

VVaerom datmen dese maniere van bidden het Roosen-kransken noemt.

Om de ghebeden die-men daer in met seker orden ghebruyckt. Want den Pater noster is voor Godt ende sijn Heylighen, als eene geestelijcke Roose, in den Lust-hof der Heyliger Schrifture ghepluckt: ende den Aue Maria, als

[p. 181]

eene schoone welrieckende lelie, ons van de Heylighe Drijvuldicheydt, door den Enghel Gabriel ghegheuen, ende door de Heylighe Kercke Christus Bruydt verciert: Soo dat gelijckerwijs roosen ende lelien, t'samen verscheydelick ghevoecht, dienen om een schoone Croone te maecken; alsoo dese hemelsche gebeden, verscheydelick ende deuotelick ghelesen, ende t'samen ghevoecht, maecken een seer uytnemende Croone, die Maria Godts moeder veel aenghenamer is, dan eenighe Croone van somersche bloemen, oft oock van kostelicke ghesteenten soude connen wesen.

Dat in't ghebruyck van dit Roosen-kransken geen superstitie gheleghen is.

HEt is gantsch ontwijfelick, dat in 't ghebruyck van dese maniere van bidden, gheen valsche godts-diensticheydt gheleghen is; dan wel (soo de gantsche Heylighe Kercke gevoelt) warachtighe ende opene belijdenisse ons Catholijck gheloofs, ende bequame verweckinghe van onsen traghen gheest, tot Godts dienst ende oprechte deuotie. De reden hier af is: want wy eyghentlick noch in de materie van de graintkens, noch in het enckel ghetal van die, noch in het seker herlesen van de ghebeden, eenige bouen naturelicke cracht stellen: dan wel ende oock alleen, in de deughdtsaemheydt ende vierighe deuotie vande ghene, diese lesen: waer toe, de ghebeden selue, ende de mysterien ons gheloofs, ende dinghen van onse Christen Religie, die in dese ghebeden besloten zijn, die't Roosen-Kransken ghebruycken, bequamelick verwecken.

[p. 182]

Wat gheestelicke beduydenissen in het Roosen Cransken te bemercken zijn.

TEn eersten, het Roosen Kransken, beteeckent ons, de mysterien van het leuen Christi, ende Maria sijns moeders: de welcke men ouerdenckt ende eert, als men het selue cransken leest.

Ten tvveeden: het beteeckent de weerdighe krooninghe met glorie ende salicheydt in den hemel, van Maria ende alle uytverkoren Godts.

Ten derden, het beteeckent, dat wy Christi ende Marie Discipelen zijn. Om dit te verstaen, merckt, dat de groote graintkens ons voorhouden Christum, ende de kleyne sijne H Moeder Maria. Christus gheeft ons, als sijne discipelen, te lesen, op de groote graentkens, het ghebedt dat hy selue ghemaeckt heeft, te weten, den Onsen Vader, Maria geeft ons, als oock haer ondersaten, te lesen de groetenisse, die sy van den Enghel Gabriel, ontfanghen heeft, ende gheeft ons in het selue ghebedt te ouerdencken het salich werck van Christi mensch-wordinghe, dat in haer volbracht is gheweest.

Soo dat wy door het draghen ende ghebruycken van dit Roosen Cransken, klaerlick belijden, dat wy Christi ende Marie discipelen zijn, vastelick gheloouen de mysterien

[p. 183]

ende dinghen, die daer in besloten worden, ende arbeyden willen, om eens de Croone der salicheydt in het rijcke Godts met Maria ende alle uytverkoren te verkrijghen.

Wat gheestelicke beduydenisse in het ghetal der graintkens van het Roosen Cransken besloten vvordt.

IN het vijfthichtken: het ghetal van vijf groote graintkens, beduyt, de vijf wonden, die Christus aen den Cruyce voor ons ontfanghen heeft. Het ghetal van vijftich kleyne graintkens, beteeckent vollen aflaet van sonden, die alleen in de Catholijcke Kercke te verkrijghen is.

In het Roosen Hoeyken: Het ghetal van seuen groote graintkens, beduyt, ten 1. de seuen Heylighe Sacramenten, als leuende fonteynen der gratie Godts, van Christo tot onse salicheydt inghestelt. 2. De seuen gauen des Heylighen Gheests, die Christo ingestort zijn, ende wy door Christi verdiensten, in het Vormsel moeten ontfanghen. 3. De seuen gheestelicke ende lichamelijcke wercken van bermherticheyt, die wy onsen naesten moeten bewijsen. Aengaende de kleyne graintkens, 1. het ghetal van dry-en-tsestich, beteeckent de dry-en-tsestich iaren van Marie leuen, met alle haer verdiensten. 2. Het ghetal van thien kleyne graintkens in alle de Roosen Cranskens, beduyt, de thien gheboden Godts, die wy

[p. 184]

moeten weten, ende door de voor-sprake van Maria Godts Moeder, volcomelick onderhouden. 3. Het ghetal van dry cleyne, beteeckent de Heylighe Drijvuldicheyt, die ons allen gheschapen heeft, Maria tot een moeder van den Sone Godts verkoren heeft, ende nu een Princesse der wereldt ghecroont heeft.

In de Croone oft Psalter van Maria: 1. Het ghetal van vijfthien groote graintkens beduyt ons de vijfthien mysterien van Christi ende Maria leuen: ende de vijfthien bloedtstortinghen Christi, door de welcke den prijs onser salicheydt gevonden is. 2. De hondert vijftich cleyne graintkens, beteeckenen den vollen lof, ende eerbiedinge, die wy Marie moeten ende begheeren te bewijsen; ghelijck Dauid, Gode eenen vollen lof, met hondert vijftich Psalmen ghesonghen heeft.

Hoe dat-men dese Roosen-Cranskens lesen moet.

MEn moet dese Roosen-Cranskens lesen, met groote eer-biedinghe, ende aendachticheydt; met vierighe deuotie, vast betrouwen op Christus, ende sijne ghebenedijde moeder: Item met oodtmoedicheydt ende volherdicheydt.

VVat men lesen sal, eer dat men elck Roosen-Cransken beghint.

WY sullen alder-eerst ons teeckenen met het teecken des Heyligen cruys, seggende: In den naem des Vaders, ende des Soons, ende des Heylighen Gheests. Amen.

[p. 185]

Ten tvveeden, dit ghebedt lesen, om ons herte te bereyden.

Ghebedt
Om te lesen eer datmen het roosen Cransken van Maria seght.

O Ghebenedijde Maghet ende alder-heylichste Moeder Godts Maria: Ick begheere v met eene geestelicke kroone te vereeren: ende op dat mijnen dienst v mach behaghen, wilt my van uwen lieuen Sone, tot dit ghebedt, een oodtmoedich, aendachtich, vierich, volherdich, ende deuoot herte verweruen. Amen.

VVat ghebedekens men lesen moet op het roosen Cransken van Maria.
Dese tvvee.

Op de meeste graintkens den Pater noster, dat is, Onsen Vader, die zijt in de Hemelen, etc.

Op de minste, den Aue Maria, dat is, Weest ghegroet Maria, etc.

Hoe dat men het Roosen Cransken sluyten sal.

Lesende den Credo in Deum, &c- dat is,

Ick gheloove in Godt den Vader, etc.

Ende daer na dit ghebedt.

[p. 186]

Ghebedt
Na het lesen des Roosen Crans.

ICk offere v, alder-suyverste Maghet, ende alderglorieuste Moeder Godts Maria, in de eenicheydt van alle uwe deughden, verdiensten ende volmaecktheden, dese Croone van gheestelicke gebeden, die ick nu, met uwe hulpe, t'uwer eeren voleyndt hebbe. Geweerdicht v, desen onsen dienst, met alle de lof-sanghen, die v opder aerden, ende in den hemel ghedaen worden, minnelick te ontfanghen, ende vercrijcht my, ende alle de ghene voor de welcke ick ghebeden hebbe, van uwen lieuen Sone, gratie om wel te leven, ende salichlick te steruen. Amen.

Wat men doen sal, teghen de vermoeytheyt van een ghebedeken soo dickmaels te verhalen.

WY sullen, oft wat goedts mediteren op de woorden ende sin vande ghebedekens; oft onse ghepeysen keeren of het ghene dat wy begheeren, ende tot hem van wien wy iet begheerende zijn: oft oock op elck thienken ouerpeysen eenich heylich mysterie van het leuen Christi.

[p. 187]

Hoe veel mysterien datter zijn, die men mach ouerpeysen, lesende het Roosen Cransken.

DAer zijn vijfthien mysterien, die men ghebruyckt lesende het Roosen Cransken van Maria: vijf Blijmoedighe, vijf Weemoedige, ende vijf Glorieuse.

De vijf blijmoedighe mysterien.

1.	DE Enghelsche Boodschap, als den Sone Godts in het maechdelick lichaem van Maria ontfangen wierdt.
2.	De besoeckinghe, als Maria haer nichte, de Heylighe Elizabeth is gaen groeten.
3.	De gheboorte ons Heeren Iesu Christi, tot Bethleem in eenen stal.
4.	De op-offeringhe ons Heeren in den Tempel op Lichtmisse dach.
5.	De vindinghe des kindts Iesu in den Tempel onder de Doctoren.

Ghebedt
Dat men lesen sal na het Roosen Cransken, in het welck men dese vijf blijmoedige mysterien ghedachtich is ghevveest.

O Heylige Moeder Godts ende Maghet Maria, glorie der Enghelen ende salighe

[p. 188]

hope der Christenen: zijt ghedachtich de ouergroote blijdschappen ende vreuchden, die ghy in v maechdelick herte ghevoelt hebt, als v den Enghel Gabriel die weerdighe boodtschap vercondicht heeft, door de welcke, v Godt den hemelschen Vader verkoos voor eene Heylighe Moeder van sijnen naturelicken Sone: als ghy v nichte Elizabeth besocht hebt, ende van haer ghegroet zijt gheweest eene Moeder des Heeren: als ghy uwen lieuen Sone den Salichmaker der wereldt, te Bethleem, na Godts beschickinghe, in een stal voordtghebrocht hebt: als ghy den seluen namaels in den tempel sijnen hemelschen Vader opgheoffert hebt: ende als ghy hem twelf iaren oudt wesende, na dat ghy hem dry daghen verloren hadt, te Jerusalem in den Tempel onder de Doctoren wederom ghevonden hebt. Weest alle dese uwe vreuchden ghedachtich, ende ontfanght goedertierlick, dit gheestelick Roosen-Cransken, dat ick t'uwer eeren, ende ter eeren van uwen beminden Sone ghelesen hebbe. Bidt voor my, dat ick alle de saliche inspraken van mijnen goeden Enghel altijdt mach waer nemen: besoeckt my ghedurichlick met uwe hulpe, tot heylichmakinghe mijnder sielen: ende maeckt mijn herte een oodtmoedich stalleken, op dat Iesus door sijne gratie in my gheboren mach worden: gheweerdicht v oock, my in uwe liefde, met

[p. 189]

hem, sijnen hemelschen Vader te presenterende te maken dat ick in de perijckeleuse pelgrimagie van dit sterffelick leuen, hem nimmermeer en verliese: maer hem altijdt mach hebben voor mijnen ghetrouwen leydtsman, onder-wijser ende bewaerder tot den eynde. Amen.

De vijf droeue mysterien.

1.	HEt ghebedt ende de ghevanghenisse ons Heeren in't hofken aen den Olijf-berch.
2.	De gheesselinghe aen de Colomne.
3.	De crooninghe met de doorne Croone.
4.	De Cruys-draghinghe tot op den berch van Caluarien.
5.	De Cruyssinghe, ende de doodt aen't cruys gheleden.

Ghebedt
Op de vijf droef-moedighe mysterien.

O Ghebenedijde Moeder ende Maghet Maria, toevlucht der sondighe menschen, ende salighe vertroostersse der bedruckter herten: wy bidden oodtmoedelick, dat ghy in uwe glorie wilt ghedachtich wesen, de droefheden, die v moederlick herte, doen ghy hier leefdet, menichfuldichlick door-wondt hebben: namentlick in de bittere ghevanghenisse van uwen lie-

[p. 190]

ven Sone: in sijn onghenadighe gheesselinghe: in sijne sware ende verschrickelicke Crooninghe met scherpe doornen: in sijne pijnelicke Cruys-draghinghe, van Pilatus hof, tot op den berch van Caluarien: ende in sijne schandelicke cruyssinghe, ende wreedt steruen aen't Cruyce. Ontfanght in de verdiensten van de selue uwe benautheden, dit gheestelick Roosen Cransken, het welck ick t'uwer eeren, ende ter eeren van uwen beminden Sone ghelesen hebbe. Bidt voor my dat ick eens van de sware ghevanghenisse mijnder sonden verlost mach worden, ende ontgaen mach de straffe die ick rechtveerdelick door de selue verdient hebbe: Voordert my oock daghelicks tot de croone des eewighen leuens: door een verduldich dragen, totter doodt toe, aller cruycen ende swaricheden, die door de goedertieren beschickinge Godts, my staen ouer te komen: op dat ick in de salighe benedictie van sijne doodt, ende alle uwe droefheden, sijn komste lanckmoedichlick mach verwachten: ende dan in een salich eynde rustende, by v in het rijcke mijns Heeren ontfanghen worden. Amen.

De vijf glorieuse mysterien.

1.	DE verrijssenisse ons Heeren.
2.	De Hemel-vaert Christi.
3.	De toekomste des Heylighen Gheests.

[p. 191]

4.	De Hemel-vaert van Maria de Moeder Godts.
5.	De Crooninghe van Maria bouen alle Enghelen, ende Heylighen Godts in den hemel.

Ghebedt
Op de vijf glorieuse mysterien.

O Verheuen Coninghinne der weereldt, ende Moeder der Godtlicker gratien Maria: die v seer glorieuselick verheucht hebt, in de victorieuse verrijssenisse van uwen beminden Sone, na dat hy aen de galghe des Cruys soo schandelick ghedoodt is geweest: die v bouen maten verblijdt hebt in sijne triumphante hemel-vaert, die in uwe ende sijnder Discipelen teghenwoordicheydt gheschiet is: In de salighe komste des Heylighen Gheests, die hy na sijn belofte sijnen Apostelen ghesonden heeft: In uwen gheluckighen inganck in het rijcke der hemelen: ende uwe glorieuse Crooninghe van de alder-heylichste Drij-vuldicheydt, tot eene Princesse der Enghelen, vrouwe der menschen, ende Coninghinne der gantscher weereldt. Gheweerdicht v, o Moeder des alderhoochsten, in de eenicheydt van alle uwe weerdicheden, te ontfanghen dit Roosen Cransken, dat ick t'uwer eeren, ende

[p. 192]

ter eeren van uwen beminden Sone ghelesen hebbe. Bidt voor my, dat ick uyt het graf mijnder ghebreken, ende sondich leuen mach verrijsen: mijn herte altijdt van aerdtsche dinghen, tot Godtlicke op-heffen: ende de gratie des Heylighen Gheests ghestadelick in my mach vermeerderen: mijn conuersatie oock met v, ende Godts Heylighen, na de vermaninghe van Paulus, in den hemel houden: ende verlost wesende van de banden deser sterffelickheydt, de verheuentheydt uwer glorie in der eewicheydt mach aenschouwen ende ghenieten. Amen.

Vijf-thien deuchden der Moeder Godts, ghedeelt na de dry deelen der voorseyde mysterien: der welcker men sal moghen voor het lesen van elck thientken, eene begheeren.
De eerste vijf deuchden.

1.	OPrecht ende werckende ghelooue.
2.	Vaste ende sekere hope.
3.	Vierighe liefde tot Godt ende alle menschen.
4.	Godlicke wijsheydt in hare conuersatie.
5.	Innighe deuotie tot Godt.

[p. 193]

Andere vijf.

1.	GRondelicke oodtmoedicheydt.
2.	Volkomen ghehoorsaemheydt.
3.	Vrijwillighe armoede.
4.	Enghelsche reynicheydt.
5.	Onverwinnelicke verduldicheydt.

Andere vijf.

1.	BEhaghelicke saechtmoedicheydt.
2.	Hertelicke danckbaerheydt.
3.	Milde bermherticheydt.
4.	Ghestadighe vereeninghe des herten met Godt.
5.	Volmaeckte rechtveerdicheydt.

Ghebedt
Tot Maria de Moeder Godts, met dese deuchden verciert.

ICk groete v, met oodtmoedigher herten, ende neder-gheboghen knien, hooghe-gheloofde Princesse der weereldt Maria, die seer rijckelick door dese, ende alle andere gheestelicke volmaecktheden verciert zijn, ende met de selue Godt soo uyt-nemende behaecht hebt, dat ghy weerdich zijt gheweest, bouen alle sijn Heylighen, ende alle kooren der Enghelen, in sijn rijck verheuen te worden. Wy bidden v, door de liefde van uwen Godlicken Sone, dat ghy ons van hem de selue deuchden wilt verkrijghen: op dat wy hem

[p. 194]

ende v in dit leuen behaghelicken dienst moghen bewijsen, ende hier naemaels, door uwe voorsprake ende sijne bermherticheydt het eewich leuen moghen verweruen. Amen.

Vijf-thien deelen van de victorieuse Kercke, die in den hemel, met Godt triompheert.

ONder de deuote ende profijtelicke oeffeninghen, die een Christen mensch betamen, moghen wy oock rekenen: Door het gebedt de triompherende Kercke eeren, ende de strijdende Kercke helpen.

Tot bequamicheydt van dien hebben wy de vijf-thien deelen van elcke Kercke hier ghestelt: op dat ghelijck den gheheelen roosen Crans van Maria inhoudt vijfthien thienkens, wy die op eenighen dach lesende, souden mogen met elck thienken, alle de deelen, oft van de triompherende Kercke eeren, oft van de strijdende Kercke helpen. In dese onse bedeylinghe sullen wy aen mercken de schoone orden ende gheschicktheydt van de Kercke, soo wel die bouen is, als die hier beneden is: wy sullen oock verdienen van de Heylighen die wy in de triompherende Kercke eeren, dat sy ons helpen: ende ons profijtelicke lidtmaten bewijsen van de strijdende Kercke, die wy met ons ghebedt helpen.

[p. 195]

Leest dan, om te eeren de gheheele triompherende Kercke.

Het 1. thienken: ter eere van de H. Drijvuldicheydt, Godt den Vader, die ons gheschapen heeft: Godt den Sone, die ons verlost heeft: ende Godt den Heylighen Gheest, die ons tot kinderen Godts gheheylicht heeft.

Het 2. thienken: ter eere van de glorieuse menschelicke nature Christi, die hier voor ons soo vernedert is gheweest.

Het 3. thienken: ter eere van de Koninghinne des hemels ende moeder Godts Maria.

Het 4. ter eere van het eerste Prinsdom der Enghelen, inhoudende dry kooren, de Seraphijnen, Cherubijnen, ende Throonen.

Het 5. ter eere van het tweede Prinsdom, waer in besloten worden de Heerschappijen, Crachten, ende Moghentheden.

Het 6. ter eere van het derde Prinsdom, waer in zijn begrepen de Ouerheden, Aertsch-enghelen, ende Enghelen.

Het 7. ter eere van de Heylighe Patriarchen, Koninghen ende Rechters van de oude wet.

Het 8. ter eere van de H. Propheten, ende Priesters van de oude wet.

Het 9. ter eere van S. Jan Baptista, Zacharias, Elizabeth, Joachim, Anna, Judith, Esther, ende alle andere Heylighen van de oude wet.

Het 10. ter eere van de Heylighe Apostelen, Euangelisten, ende Discipelen Christi.

Het 11. ter eere van de Heylighe Marte-

[p. 196]

laers, ende martelerssen.

Het 12. ter eere van de H. Bischoppen, ende Belijders, mans ende vrouwen.

Het 13. ter eere van de Heylighe Leeraers ende Priesters.

Het 14. ter eere van de Heylighe Religieusen, ende Eremijten.

Het 15. ter eere van de H. Maechden, Weduwen, ende alle de andere Heylighen.

Leest hier na den Credo ter eere Godts, ende van alle sijn Heylighen: niet alleenlick met een vaste ende uytdruckelicke oeffeninge des gheloofs; maer oock tot dancksegghinghe voor de groote weldaden die daer in begrepen staen. Voecht oock daer by eenen De profundis voor de ouerledene Christene sielen, die in het vaghevier zijn.

Vijf-thien deelen vande lijdende Kercke, die noch op aerden strijdt.

OM de geheele strijdende Kercke te helpen,

Leest het 1. thienken: voor den Paus van Roome, die het sienelick hooft is der Heyligher Kercke, ende den eyghen Stadthouder Christi op der aerden.

Het 2. thienken: voor de Cardinalen ende Bischoppen, die de plaetse bedienen der Apostelen.

Het 3. Voor de Prelaten, ende Ouersten van alle gheestelicke vergaderinghen.

[p. 197]

Het 4. Voor alle Pastoren, Biecht-vaders, ende regeerders der sielen.

Het 5. Voor alle Doctoren oft Leeraers der Heyligher Kercke.

Het 6. Voor alle Priesters Diakenen, Sub-diakenen, ende die de minste ordenen der H. Kercke ontfanghen hebben.

Het 7. Voor alle Religieusen, Eremijten, ende die den wech der raden Godts volgen.

Het 8. Voor alle gheestelicke vergaderinghen, ende Christelicke broeder-schappen.

Het 9. Voor den Roomschen Keyser, ende Christene Koninghen.

Het 10. Voor alle Princen, ende Ouer-heeren des Christen-rijcks.

Het 11. Voor alle Magistraten, Officieren, ende Raedts-mannen.

Het 12. Voor alle die in den houwelicken staet zijn.

Het 13. Voor alle die in den weduwelicken staet zijn.

Het 14. Voor alle maechden, ende onghehoude.

Het 15. Voor alle andere Christene menschen van wat stijl, neeringe, handel, maniere van leuen, ende ouderdom dat sy zijn.

Den Credo (als bouen) voor den noodt der gheheeler Christen Kercke: ende eenen De profundis, voor de ouerleden Christene sielen, die in het vaghevier noch lijden.