De rebellie van 1815, algemeen bekend als Slachters Nek

[p. III]

Voorwoord.

Door de Regeering daartoe verzocht, ondernam ik de uitgave dezer stukken. Destijds echter had ik slechts eene onvolledige verzameling ter mijner beschikking, en mocht het mij niet gelukken, niettegenstaande een zorgvuldig zoeken in de Register Kamer van het Hooge Gerechtshof naar de verklaringen afgelegd gedurende het gerechtelijk onderzoek, zonder welke de verzameling onvolledig moest blijven, ze daar te vinden. Eindelijk, na eene doorsnuffeling der judicieele papieren, eenige jaren geleden door mij ontvangen van het Kantoor van den Meester van het Hooge Gerechtshof, gelukte het mij het volledig origineel te vinden van wat ik zoo lang en vergeefs had gezocht, en wel in het handschrift van wijlen den Heer Beelaerts van Blokland, Secretaris der Speciale Commissie, die de beschuldigden heeft terechtgesteld - elke verklaring zijnde geteekend of gekruismerkt door den getuige die haar heeft afgelegd, alsmede door de Heeren P. Diemel en W. Hiddingh, de twee leden die de Commissie uitmaakten, en den Secretaris, den Heer Beelaerts van Blokland. Elke moeijelijkheid aldus uit den weggeruimd zijnde, begon ik de uitgave, en bied den uitslag thans den lezer aan. Maar daar dit boekdeel noodzakelijk zal moeten dienen voor toekomstige raadpleging, heb ik er ook bij gevoegd de papieren in de zaak van Frederik Bezuidenhout, en zoodanige brieven als over het onderwerp geschreven zijn door den Gouverneur, de Landdrosten Cuyler en Stockenström, en anderen welke ik uit vele officieele brieven-boeken heb getrokken. Zij werpen veel licht over den toestand van zaken op de grenzen, en de middelen aangewend voor de betere bescherming der inwoners aldaar. Er waren geene scholen voor hunne kinderen, indien wij de zulken uitzonderen welke door rondreizende onderwijzers, zoo als F. Touchon, werden gehouden; en geene Godsdienst-leeraars in de nabijheid om de geestelijke belangen dier menschen te behartigen. De brieven van den Landdrost Cuyler over dit onderwerp, en de rapporten opgezonden aan den Gouverneur door de gewone en Speciale Commissiën van Rechtspleging, zullen dus niet van belang ontbloot zijn.

[p. IV]

Ik heb ook in deze verzameling opgenomen een uittreksel uit den Kaapschen Almanak van het jaar 1815, aantoonende het personeel der Civiele Administratie destijds, met de namen der officieren van het leger gestationeerd in de Kolonie, en voornamelijk aan de grenzen.

Ik heb er verder ook bijgevoegd eene Kaart van het Oostelijk gedeelte der Kolonie waarop alle de plaatsen in de terechtstelling genoemd, gemerkt zijn.

Ik mag hier nog melden dat eene onvolledige officieele Engelsche vertaling, door mij eenige jaren geleden gevonden in het Departement van Publieke Werken naar de rangschikking van het ontbrekend Hollandsch Origineel is, (Zie de Lijst op p.p. 126-134), maar ik heb mij aan die der Notulen gehouden.

Eindelijk wensch ik nog op het volgende opmerkzaam te maken. Dikwijls heeft men mij gevraagd of het waar is dat (1) de balk van den galg brak terwijl de scherprechter zijn werk verrichtte; (2) De Veld-Commandant Nel het pardon van Zijne Excellentie voor de ongelukkigen in zijn zak had, maar om de eene of andere reden het niet heeft willen vertoonen; en (3) dat hij naderhand uit wanhoop de hand aan zijn eigen leven heeft geslagen. Wat de laatste vraag betreft, daarvan heb ik geene gegevens; maar wat de twee eersten betreft, zal de lezer vinden, dat er geen woord van waar is.

H.C.V. Leibbrandt,

Archivaris.

Kaapstad,

October 1903.