|
| |
| |
| |
Lijst van verzen van 1917-1923
Oudere gedichten dan van Augustus 1917 zijn niet opgenomen. Marsman veranderde herhaaldelijk de titels van zijn gedichten en heeft dezelfde titels voor verschillende verzen gebruikt.
De gedichten, die in manuscript in mijn bezit zijn, zijn aangegeven met een *; voorzover ze zich in mijn dagboeken bevinden en van mijn hand zijn, aangeduid met een +.
De volgende aanduidingen en afkortingen worden gebruikt:
| Beweging |
De Beweging. |
| Dagboek |
Dagboeken ii-vii, 1917-1918. |
| Elseviers Maandschrift |
Elseviers geïllustreerd maandschrift. |
| Gids |
De Gids. |
| Leven en Werken |
Leven en Werken. Maandblad voor meisjes en vrouwen. Amsterdam. |
| Ms. |
Manuscript. |
| Nederland |
Nederland. Verzameling van oorspronkelijke bijdragen door Nederlandsche letterkundigen. |
| Notes |
In rood leer gebonden notitieboekje met opdruk Notes (8 × 11 cm). Op pagina 1 met de hand geschreven: ‘Sprokkelingen’. Henny. Voor Arthur, als een herinnering [...]. Oct. 23. '17. Het bevat in Marsmans handschrift, genummerd i-xxxi, 31 verzen, gedateerd van 25 Jan. tot 12 Oct. 1917. |
| Nwe Amsterdammer |
De Nieuwe Amsterdammer. |
| Nwe Gids |
De Nieuwe Gids. |
| Nwe Kroniek |
De Nieuwe Kroniek. Tweewekelijksch Blad. Amsterdam. |
| Paradise regained |
Paradise regained. Utrecht, De Gemeenschap, 1927. (Paradise regained bevat de tweede druk van Verzen, 1923, en Penthesileia, 1925, met een keuze uit het werk der latere jaren.) Tweede druk 1927; derde druk 1930. |
| |
| |
| Schaduwdansen |
Schaduwdansen. ‘Enkele verzen en fragmenten [...]’ Een gebonden manuscript in Marsmans handschrift (18 × 24 cm) van 48 pp., waarvan 23 pp. beschreven; gedateerd Kerstmis 1919. |
| Stroomingen |
Stroomingen. Maandblad voor Kunst en Letteren. Amsterdam. |
| Typescript |
Gebonden, getypt manuscript van 26 pp. (13 pagina's recto). Aan binnenkant van de vooromslag met de hand geschreven: voor Dietz van Henny. Zinsendorf, Juli 1922. Aan de binnenkant van de achteromslag in Marsmans handschrift het gedicht Erhebung. |
| Verzen |
Verzen. Zeist, J. Ploegsma, 1923. |
| Voorpost |
Voorpost. Brussel, A.A.M. Stols, 1931. Gedrukt in vijftig genummerde en door de dichter gesigneerde exemplaren. |
| VW |
Verzameld werk 1, Poëzie. Amsterdam-Bilthoven, Querido-De Gemeenschap, 1938. |
1917
|
Opstand *
Dagboek ii, zonder titel; Notes, zonder titel, ged.: 21 Aug. 1917.
Gepubl. in: Nederland, 1919, ii, p. 284, met varianten. |
Stervensstonde *
Dagboek ii, ged.: 22 Aug. 1917; Notes.
Gepubl. in: Nederland, 1919, ii, p. 346, met varianten. Ged.: 1916. |
1918
|
M'n ribben kraken en m'n adem schuurt +
Dagboek v, 4 Maart 1918. |
Op een niet drukke werkdag +
Dagboek v, 4 Maart 1918. |
Dageraad +
Dagboek vi, geschreven 4 Maart 1918.
|
| |
| |
|
Gepubl. in: Stroomingen, 1918, nr. 12. |
De Ontmoeting +
Dagboek vi. |
Voor Nel *
Ms. ged.: Juli 1918. |
Het zachte leed +
Dagboek vi, ged.: 7-8 Juli 1918. |
De zware weg +
Dagboek vii. |
Nacht *
Ms. i en ii; Schaduwdansen.
Gepubl. in: Nwe Amsterdammer, 11 Jan. 1919.
Ms. iii. |
Het Gebaar *
Ms. |
1919
|
Vrouw *
Ms.; Schaduwdansen; Typescript.
Gepubl. in: de Beweging, Juli 1919; Verzen.
De gedrukte tekst in de Beweging is vrijwel conform met het manuscript.
In Paradise regained en VW herdrukt naar de variant in Verzen. |
Verhevene *
Ms.; Typescript: i. Ontwaking ii. Wacht.
Gepubl. in: de Beweging, Juli 1919; Verzen, zonder tussentitels; Paradise regained: derde strophe van i en eerste strophe van ii vervallen; VW.
In Schaduwdansen fragment van ‘Verhevene iii’:
zoo ook de handen, die in schemer waarden
vouwen tot kruis zich - nissen om de oogen,
waarin het zwarte wonder glansde van zijn hart. |
In den knellenden greep der rijpende jaren *
Ms.; Dagboek vii, ged.: 26 April 1919. |
Val
Gepubl. in: Nwe Kroniek, 9 April 1921; de regels van ‘Verhevene iii’ met variant hierin opgenomen; Voorpost, met andere
|
| |
| |
|
regelverdeling. |
De twee Schilders
Gepubl. in: de Beweging, Juli 1919. |
Götter-Fruchtbarkeit *
Ms. ged.: 23 April 1919. |
Schaduw *
Schaduwdansen.
Gepubl. in: de Beweging, Juli 1919; Verzen; Paradise regained; VW. |
Tocht i, ii, iii *
Ms.; Schaduwdansen.
Gepubl. in: Nwe Amsterdammer, 5 Juli 1919. |
Heerscher
Nwe Kroniek, 28 Jan. 1921; Paradise regained; VW.
Variant met J. Havermans ‘editie’ (blok), tweede strophe begint: hij schreed - eerste regel van de derde strophe in plaats van hij schreed: de tijd werd paars. |
De Landman spreekt...
Leven en Werken, 1920, p. 716; ged.: 1919. |
1919-1920
|
Brieven aan die zeer ver en zeer nabij is, beide *
De vijf ‘brieven’ van de handschrift-uitgave werden voor het eerst gedrukt in de Nwe Kroniek, 11 Febr. 1922: vijf gedichten i-v, zonder titels.
| i. | Rondde zijn lichaam... fragmenten in Schaduwdansen met als titel: ‘Wending’; Typescript als ‘Stroom’; idem in Verzen. Variant van geschreven met gedrukte tekst: in de tiende regel is ontvloeid veranderd in ontbloeid. |
| ii. | Na de schroevende groeiing der dagenspits: het enige vers van de handschrift-uitgave waarin veranderingen zijn aangebracht. De drie laatste strophen in de handschrift-uitgave werden in de gedrukte tekst in de Nwe Kroniek als volgt veranderd:
Ons dansen: nacht,
wij walmen schachten
stroomende geslachten
kantelen binnen door de scherpe poort.
|
|
| |
| |
|
een steile nacht van bloed,
dat wentelt binnen onze wanden,
de uren wachten: onze dans is nacht.
En morgen: hemel van scherven vrouw
en maan: haar gele doodshoofd,
dat door ruimten schrijdt. |
| iii. | Smarten tasten zijn gang...
Ms.: Gang; Typescript; Verzen: zonder motto. Variant: wapperende i.p.v. wapperend, varianten in interpunctie; Paradise regained; VW. |
| iv. | O Vrouw
Typescript met motto: ‘Styx’; in Verzen gedrukt als: ‘Bloei’; Paradise regained; VW. |
| v. | Nacht ligt ontdaan
Voorpost. |
|
De Vliegmachine
De Nwe Gids, Sept. 1920, p. 413. |
Voor den nacht
Rotterdamsch Studentenblad, 18 Oct. 1920. |
Feest
Ibid. |
Pijn
De Nwe Amsterdammer, Nov. 1920; Voorpost, ged.: 1921.
Pijn is meer dan dood.
Krampen slaan deelen los uit lichaams al-verband
en losse stukken dwalen buiten eenheids-snoer
vlakken zijn ziek
en bogen zijn gezond
- en omgekeerd -
Ik ben de vorm-contrasten-compositie van Léger.
In Voorpost zijn de drie laatste regels aldus veranderd:
bogen zijn ziek en vlakken zijn gezond
en omgekeerd.
ik ben een kleur-en-vlakkencompositie van Léger. - |
1921
|
Resurrectio
Nwe Kroniek, 6 Aug. 1921; Voorpost met als titel: ‘Zon’, met variant. |
| |
| |
Triptiek
Nwe Kroniek, 31 Dec. 1921. Nier meer als prozagedicht en zonder titel.
| i. | Avond is aan uw mond een kalme dronk -
In handschrift als: ‘Wending’. Onder: ‘Purperen Schaduwen’ in Voorpost herdrukt. Met varianten. Hier gedateerd 1920. |
| ii. | Mijn droom, een scheefgetrokken kruis
In Voorpost gedrukt onder: ‘Purperen Schaduwen’. In handschrift: ‘Mijn Droom’. |
| iii. | Terzij de horde -
In handschrift: ‘Val’. In Verzen herdrukt als: ‘Einde’, met andere regelverdeling; Paradise regained; VW. |
|
Das Tor *
Ms. met titels: ‘Erhebung’ en ‘Slawa-Hiddensoe’; Typescript.
Gepubl. in: Verzen.
Belangrijkste variant van de geschreven met de gedrukte tekst: in de vijfde regel is schwarzblühend veranderd in und blühend. |
Jean Paul
Elseviers Maandschrift, Sept. 1921. |
1922
|
Avondland
Ms. |
Bloesem *
Typescript.
Gepubl. in: de Gids, Mei 1922, p. 211; Verzen; Paradise regained; VW. |
Robijn *
Ms., oorspronkelijk ‘Robijnen Schoor’; Typescript.
Gepubl. in: Nwe Kroniek, 29 Juni 1922; Verzen (zonder de eerste strophe). |
Smaragd *
Ms.; Typescript.
Gepubl. in: Nwe Kroniek, 13 Juli 1922, met nieuwe strophe. Het latijnse motto is hier vervallen en het onderschrift καλυψῳ 1922 toegevoegd; Verzen; Paradise regained. |
Blauwe Tocht *
Typescript.
|
| |
| |
|
Gepubl. in: de Gids, Mei 1922, i. Het Dorp, ii. De Wandeling; Verzen, i, ii, iii; Paradise regained zonder onderverdeling i, ii, iii; VW als Paradise regained. |
Invocatio *
Ms., ged.: 15 Mei 1922; Typescript, varianten in interpunctie.
Gepubl. in: Verzen; Paradise regained; VW. |
Wacht *
Typescript als: ‘Nacht aan Zee’.
Gepubl. in: de Gids, Mei 1922 (eveneens als ‘Nacht aan Zee’);
Verzen; Paradise regained; VW. |
Virgo *
Ms. met titel: ‘Morgen’.
Gepubl. in: Verzen; Paradise regained; VW. |
Madonna *
Ms.
Gepubl. in: Verzen; Paradise regained; VW. |
Vlam *
Ms. (fragment van ‘Morgen’).
Gepubl. in: Verzen; VW. |
Nachttrein
Verzen. |
Berlijn
Verzen (oorspronkelijk: ‘Morgenstad’); Paradise regained; VW. |
Potsdam
Verzen; Paradise regained; VW. |
Gertrude *
Ms.
Nwe Kroniek, 22 Maart 1923; Voorpost: met invoeging van een tweede strophe. |
Stralsund *
Ms.
Gepubl. in: Nwe Kroniek, 22 Maart 1923; Paradise regained; VW. |
Stralsund bij Nacht *
Ms. onder de titel ‘Avondstad’, met veel varianten (vgl. de hiervoor afgedrukte tekst p. 62).
Gepubl. in: de Gids met notitie: uit een binnenkort te verschijnen bundel. Het werd echter niet in Verzen opgenomen; ge- |
| |
| |
| drukt in Voorpost met als titel: ‘Stralsund’ en ondertitel: ‘De bocht bij nacht’. Opnieuw met varianten; zo is o.m.: beuren zij hun monden naar de nacht veranderd in: koelen zij hun wonden aan den nacht - |
Berlijn
Verzen; Paradise regained; VW. |
Bazel *
Ms.
Gepubl. in: de Gids, Mei 1923; Verzen; Paradise regained; VW. |
Hiddensoe *
Ms.
Gepubl. in: Verzen (variant); Paradise regained; VW. |
Weimar *
Ms., ged.: 3-4 Nov. 1922.
Gepubl. in: Verzen; Paradise regained; VW. |
Ondergang *
Ms.
Gepubl. in: De Gemeenschap, 1925. |
Delft *
Ms.
Gepubl. in: Verzen; Paradise regained; VW. |
Scheveningen *
Ms.
Gepubl. in: Verzen; Paradise regained als ‘Fort’; idem VW. |
Dordrecht *
Ms.
Gepubl. in: Nwe Kroniek, 22 Maart 1923; Voorpost (laatste negen regels vervallen) |
Val *
Ms., ged.: 3-4 Nov. 1922.
Gepubl. in: Verzen; Paradise regained; VW. |
Romanisches Café *
Ms. als ‘Avontuur’, April 1928.
Gepubl. in: Voorpost, met varianten. |
Freiburg i.B.
Nwe Kroniek, 22 Maart 1923; Voorpost. |
Milow a.d. Havel
Nwe Kroniek, 22 Maart 1923; Voorpost met een strophe van
|
| |
| |
|
drie regels die in Nwe Kroniek is weggevallen. |
Amsterdam *
Ms.
Gepubl. in: Verzen; Paradise regained; VW. |
1923
|
Den Dag voorbij *
Ms. |
|
|
Auteursrechtelijk beschermd