De bagage van Blomhoff en Van Breugel

Japan, Java, Tripoli en Suriname in de negentiende-eeuwse Nederlandse cultuur van het imperialisme

[p. 462]

Illustratieverantwoording

Bij de keuze van illustraties is in de eerste plaats uitgegaan van schriftelijke bronnen, schilderijen en objecten die door de hoofdpersonen van dit boek zelf worden genoemd en/of meegebracht uit den vreemde. Het beeldmateriaal is aangevuld met schilderijen die te zien zijn in de vaste opstellingen van musea, er vanuitgaande dat mijn betoog over de doordringing van imperialisme in de Nederlandse cultuur in principe daarmee te onderbouwen zou moeten kunnen zijn.

1.1	Figuur I-IV uit Bilderdijks uiteenzetting over de Grondregelen der perspectief of doorzichtkunde, Dordrecht 1828. Universiteitsbibliotheek Universiteit van Amsterdam.
1.2	Nagasaki-ko zu tsuitate, Gezicht op de baai van Nagasaki, door Kawahara Keiga (ca. 1818). Geschilderd op zijde. Kobe City Museum. Burumahofu zu tsuitate, de familie Blomhoff, door Kawahara Keiga (ca. 1818). Geschilderd op zijde. Kobe City Museum. De schilderijen zijn dubbelzijdig ingeraamd. Een vergelijkbaar familieportret in de collectie Tropenmuseum meet 78,5 × 160 cm (1389:1).
1.3	Het Kasteel van Batavia gezien van Kali-Besar West, door Andries Beeckman (1656). Olieverf op doek; 144 × 209 cm. Het hier afgebeelde exemplaar is uit de collectie van het Tropenmuseum (118:167). Het andere exemplaar ervan hangt in het Rijksmuseum. De zittingneming in 1768 van zijne Doorluchtige Hoogheid Willem V als Opperbewindhebber van de VOC; naar een schilderij van S. Fokke (1771). Gravure. Collectie Tropenmuseum (Prenten 1349:1).
1.4	De Grote Postweg, of Vue de l'îsle de Java, prise sur le grand chemin aux défilés du Pola près de Sumedang door Antoine Payen (1828). Olieverf op doek; 165 × 140 cm. Collectie Rijksmuseum voor Volkenkunde Leiden (RMV 200-22). Foto Ben Grishaaver.
1.5	Het bombardement van Algiers, ter ondersteuning van het ultimatum voor de vrijlating van blanke slaven, 26-27 augustus 1817, door Martinus Schouman. Olieverf op doek; 95 × 159,5 cm. Collectie Rijksmuseum (A1395).
1.6	Gezicht op Tripoli, door Reinier Nooms (Zeeman; ca. 1660). Olieverf op doek; 63 × 110 cm. Collectie Rijksmuseum (A1398). Nederlandse schepen handel drijvende op een Levantijnse rede, door Reinier Nooms (Zeeman; ca. 1660). Olieverf op doek; 44 × 60 cm. Collectie Nederlands Scheepvaartmuseum Amsterdam (A.4175).
1.7	St. George d'Elmina van de zee zijde te zien. In: De Marée 1818, deel II, p. 3. Universiteitsbibliotheek van de Rijksuniversiteit Groningen. De Waterplaats te Sierra Leone. In: Van Lennep Coster 1836, deel I, p. 18-22. Centrale Bibliotheek Koninklijk Instituut voor de Tropen.
1.8	Aankomst in de kolonie Suriname door P.J. Benoit (1839). Gravure. Centrale Bibliotheek Koninklijk Instituut voor de Tropen. Gezicht op Paramaribo, anoniem (ca. 1800). Olieverf op doek; 67,8 × 114,6 cm. Collectie Nederlands Scheepvaartmuseum Amsterdam (A.3535). A view of the Gouvernment House and Parade Ground in the Colony of Surinam, and part of Fort Zelandia door Gerrit Schouten (1812). Diorama; lengte 99 cm, hoogte 68,5 cm, diepte 32 cm (buitenmaten). Collectie Rijksmuseum (NG-412).
1.9	Mappemonde sur la projection réduite de Mercator getekend door Lapie. In: Malte-Brun 1812. Universiteitsbibliotheek Universiteit van Amsterdam.
2.1	De familie van Breugel te Rey's Hof, door J. Vrijmoet (1787). Olieverf op doek; 107.5 × 126 cm. Particuliere collectie. Foto Iconographisch Bureau, 's-Gravenhage.
2.2	Jan Cock Blomhoff, door Rutten (?, ca. 1829). Pastel; 38 × 34 cm. Particuliere collectie. Foto Irene de Groot.
2.3	Jacques Fabrice Herman Clifford Kocq van Breugel, schilder onbekend. Miniatuur; diameter 4 cm. Particuliere collectie. Foto Iconographisch Bureau 's-Gravenhage.
2.4	Willem Bilderdijk, door C.H. Hodges (1810). Olieverf op doek; 79 × 63 cm. Collectie Rijksmuseum Amsterdam (SK-A-1453). Hendrik Doeff, door C.H. Hodges (ca. 1817). Olieverf op doek; 73 × 61 cm. Soprintedenza B.A.S. di Napoli, Archivio Fotografico.
2.5	Gaspar Philippe Charles van Breugel, door C.H. Hodges (ca. 1826/1827). Pastel; 27 × 22 cm. Particuliere collectie. Foto Iconographisch Bureau 's-Gravenhage. Johanna Adolphine Canter Camerling, door C.H. Hodges (ca. 1826/1827). Pastel; 27 × 22 cm. Particuliere collectie. Foto Iconographisch Bureau 's-Gravenhage.
2.6	Douairière Maria Adriana Cock Blomhoff-van Breugel, door M. Hille Photograaf te 's-Gravenhage. Cartevisite. Opname Iconographisch Bureau 's-Gravenhage.
2.7	G.P.C. van Breugel, titelpagina Dagverhaal (1842). Eigen exemplaar van de schrijver, met fotografisch portret door Adolphe Conen (1872). Centrale Bibliotheek Koninklijk Instituut voor de Tropen.
2.8	Echtpaar J.F.H. Clifford Kocq van Breugel-de Flavard de Wolff. Fotograaf onbekend, ca. 1865. 23,2 × 14,1 cm. Particuliere collectie.
3.1	Koning Willem I (1772-1843), door Joseph Paelinck (1819). Olieverf op doek; 227 × 155,5 cm. Collectie Rijksmuseum Amsterdam (C1460).
3.2	Anno 1821. Overwinning bij Palembang, door B. Wijnveld Jr. Olieverf op doek; 39 × 56 cm. Collectie Amsterdams Historisch Museum (A 5039 - Historiegalerij van J. de Vos). Rekening van de kleren van de sultan van Palembang - Rijksmuseum oud archief (881).
3.3	Christus Consolator door Ary Scheffer (1837). Olieverf op doek; 184 × 248 cm. Opschrift bovenzijde lijst: Je suis venu pour guérir ceux qui ont le coeur brisé / et pour annoncer aux captifs leur delivrance / st Luc chap.IV. Collectie Fodor in Rijksmuseum Vincent van Gogh (SA 2059).
3.4	Koning Willem II door J.B. van der Hulst (1844). Olieverf op doek. Een kopie bevindt zich in de collectie van de Dienst voor 's-Rijks verspreide kunstvoorwerpen, inv.nr. R3474; afgebeeld in Het Nederlands Staatieportret 1973, afb. 45. Een kopie van het later gestuurde portret van koning Willem III geschilderd door Nicolaas Pieneman (1853) bevindt zich, als kleine

[p. 463]

	versie, in de collectie van het Rijksmuseum. In 1855 schilderde hij nog een grote versie ervan. Dienst voor 's-Rijks verspreide kunstvoorwerpen (R2728).
3.5	ZM Stoomschip Medusa forceert de doorgang door de Straat van Simonoséki tussen Kioe-Sjioe en Hondo, september 1864, door J.E. van Heemskerck van Beest. Olieverf op doek; 68 × 107 cm. Collectie Rijksmuseum Amsterdam (SK-A-2725).
3.6	Twee bladzijden uit De Eisch van zijne Kijzerlijk Majesteit voor 1827. Collectie Tropenmuseum (1322:3).
3.7	Lijst bij de uitdeeling der slavengoederen aan de generale magt slaven van plantagie Clifford Kocqshoven, 1826. Centrale Bibliotheek Koninklijk Instituut voor de Tropen, Archief Van Breugel, Intieme Berigt Staat nr. 9. Foto Irene de Groot.
4.1	Opengesneden wespennest. 26,3 × 17,5 cm. Collectie Tropenmuseum (3401-703). Illustratie uit Kaempfer 1733, p. 453 e.v., Van het Papier maken der Japoneesen. Centrale Bibliotheek Koninklijk Instituut voor de Tropen. Foto's Lo Lange.
4.2	Het vertrappen van het kruis. Tekening, meegebracht door Van Overmeer Fisscher; 49 × 67 cm. Collectie Rijksmuseum voor Volkenkunde Leiden (360-4302).
4.3	De hofreistrein, afgebeeld in Kaempfer 1733. Gravure. Centrale Bibliotheek Koninklijk Instituut voor de Tropen. Miniatuur van een norimon van de hoogste staatsambtenaren van Japan en de vrouwen van de keizer. Lakwerk, zilverbeslag; lengte 0,34 m (de draagstok), breedte 0,34 m, hoogte 0,11 m. Via Jan Cock Blomhoff in de collectie gekomen. Collectie Rijksmuseum voor Volkenkunde Leiden (360-4030). Miniatuur van een Japanse deelnemer aan de hofreistrein. Collectie Rijksmuseum voor Volkenkunde Leiden (360-3394). Foto's Wim Vreeburg.
4.4	Model van een tentboot, geschonken in 1916 door mevrouw douairière Van Asch van Wijck. Beschilderd hout en zink (een roeier ontbreekt). Lengte 75 cm, grootste breedte 21,5 cm, hoogte met kajuit 20 cm. Collectie Tropenmuseum (H 3176-53-1916; H 2781). Foto Irene de Groot.
4.5	Paardenzadel, hout en leer, met ijzeren stijgbeugels. Afkomstig van jonkheer Clifford Kocq van Breugel. Lengte 34 cm, breedte 40 cm, hoogte 41 cm; stijgbeugels lengte 43 cm; breedte 25 cm; hoogte 22 cm. Collectie Rijksmuseum voor Volkenkunde Leiden (360-5123). Foto Wim Vreeburg. Voor zadels in het diplomatieke verkeer zie ARA I, Fagel, inv.nr. 766; zie ook ARA-I, archief 1.02.14 inv. nr. 163, 229, 440 over de gezantschappen uit Tripoli van Ali Effendi (1752, Muhammed Hogn Sidy Maaman (1773-1774) en Mahmet Bey Benaderahwa (1768).
4.6	Le nouvel an à l'habitation 1 jan. 1844. Tekening door Th. Bray. Collectie Tropenmuseum (3626-3); zie ook tekening nr. 3261-1.
4.7	Plantagekaart Clifford Kocqshove door A.J. Comvalius (1823). Papier/aquarel. Collectie Tropenmusemn (3728-531). Foto Irene de Groot. Er zijn door G.P.C. van Breugel vier kaarten geschonken: zie ook serienr. 3728:690-692.
4.8	Twee geweren die in de Maghreb in gebruik waren, meegebracht door J.F.H. Clifford Kocq van Breugel. Hout, metaal; leer, ivoren inleg; lengte resp. 142 en 165 cm. Collectie Rijksmuseum voor Volkenkunde Leiden (360-5127 en 360-5125). Foto Wim Vreeburg.
4.9	Vier Surinaamse poppen. In de overgang van de oude Artiscollectie naar het Tropenmuseum (begin jaren twintig) zijn de documenten behorend bij deze poppen (vooralsnog) zoekgeraakt. Stof, kralen; lengte resp. 43, 49. 50, 39 cm. Collectie Tropenmuseum (A 6195 a/d). Foto's Lo Lange.
4.10	Fragment van een brief aan Jan Cock Blomhoff. ARA-II, Cock Blomhoff, inv.nr. 14.
4.11	Twee molenstenen uit Noord-Afrika. Diameter ca. 40 cm. Collectie Rijksmuseum voor Volkenkunde Leiden (360-5117). Foto's Wini Vreeburg.
4.12	Toneelopvoering van de Nederlanders op Decima, door Kawahara Keiga (1820). Penseel in kleur, op papier; 24,3 × 36,9 cm. Atlas Gemeente-archief Amsterdam; onderdeel van een serie (M39-22 t/m 26; plus twee tekeningen in het Nederlands Theaterinstituut: TL 6417 en 17A). Zie ook: Glorious past... 1993, p. 78-79.
4.13	Poeja en Kroema, twee miniatuurtrommels uit Suriname. Poeja is een kleine, hoge trom; hoogte 23 cm, diameter boven 8,5 cm, onder 7,5 cm. De Kroema is nu onbekend; volgens Van Breugel net als de Poeja met hertenvel bespannen; hoogte 31 cm, diameter boven 10 cm, onder 9 cm. Collectie Tropenmuseum (H2923; H 2914). Foto's Lo Lange.
4.14	Houten slot; schenking van G.P.C. van Breugel. Lengte 17 cm, breedte 6,75 cm, diameter 3 cm. Collectie Tropenmuseum (H2493). Foto Lo Lange.
4.15	Une des quatorze colonnes mobiles traversant des rizières... en Vue de Magellang; resp. afbeelding 3 en 9 van De Stuers 1833. Getekend door resp. W. van Groenewoud en Vandenhoute, Leiden. Centrale Bibliotheek Koninklijk Instituut voor de Tropen.
4.16	De kleding en kris van de Sultan van Yogyakarta bevinden zich in de collectie van het Rijksmuseum voor Volkenkunde Leiden (360-1475-1481). Afgebeeld zijn: Staatsiehoofddeksel(kanigara) met twee gouden Garoeda-vleugels en een gouden Garoeda met uitgespreide vleugels, versierd met diamanten. Fluweel, goud, émail, diamanten; hoogte 21 cm, diameter 16,5 cm. Staatsiekris, Nagasara, met elf bochten. Lengte lemmet 38,6 cm. Foto's Ben Grishaaver.
5.1	Voorbeelden van de Blomhoff-collectie in Leiden. Uit: De Bruyn 1995, p. 88-90.
5.2	De onderwerping van Diepo Negoro aan luitenant-generaal De Kock, 28 maart 1830. Door Nicolaas Pieneman (z.j.). Olieverf op doek; 77 × 100 cm. Collectie Rijksmuseum (SK-A-2238). Fragment van het document behorend bij de kris van Dipanegara. Rijksmuseum oud-archief (847:2).
5.3	IJzeren schop (misha); lengte 62 cm. Collectie Rijksmuseum voor Volkenkunde Leiden (360-5119). Schapenscheerdersschaar (gillum); lengte 24 cm. Rijksmuseum voor Volkenkunde Leiden (360-5121). Foto's Wim Vreeburg.
5.4	Diorama Arowakken door Gerrit Schouten (1827). Lengte 79,5 cm, hoogte 51,5 cm, diepte 24 cm. Rijksmuseum voor Volkenkunde Leiden (360-1310). Diorama Caraïben door Gerrit Schouten. Lengte 79,5 cm, hoogte 51,5 cm, diepte 24 cm. Rijksmuseum voor Volkenkunde Leiden (360-1311). Foto's Ben Grishaaver.

[p. 464]

5.5	Tabel I fig. 1 t/m 9 uit Cranio, eiusque ad faciem ratione door W.H. Crull, 1810. Universiteitsbibliotheek Universiteit van Amsterdam.
6.1	Jonge stier, door Paulus Potter (1647). Olieverf op doek; 235,5 × 339 cm. Collectie Mauritshuis, Den Haag.
6.2	De gevangenneming van Dipanegara te Magelang (28-3-1830), door Raden Saleh. (1857) Olieverf op doek; 112 × 178 cm. Museum Istana, Jakarta.
6.3	ABC-kaart; ca. 13 × 18 cm. Rijksarchief Utrecht, Zeister Zendingsgenootschap 1793-1962, 48: 1056.
6.4	Dialoog uit J.E. van Breugel 1823, p. 70-72.
6.5	Vijf Japanse poppen: man, vrouw, jongen, meisje, baby. Door Jan Cock Blomhoff verworven (1822). Papier-maché, gelakt hout, natuurlijk haar, stof, scharnierend en buigbaar door ijzerdraad. Maten van de kleine poppen: 55 cm, 52 cm, 45 cm; maten grote poppen niet bekend ('levensgroot'). Rijksmuseum voor Volkenkunde Leiden (360-2002 a t/m e). Foto's Wim Vreeburg.
6.6	Pelike met vrouwenkop (vierde eeuw voor Christus, Zuid-Italië; en Aryballos met meisje met spiegel (laat vijfde eeuw voor Christus, Noord-Afrika); verworven door J.F.H. Clifford Kocq van Breugel in Tripoli. Roodfigurig aardewerk; resp. 17 cm en 12,7 cm hoog. Rijksmuseum van Oudheden (KvB 57).
6.7	Kalebasschaal met hengseltje (kruithoorn) en kalebasschaal met steeltje; hoogte 9 cm, diameter 9,5 cm, resp. hoogte 10 cm, diameter 11,5 cm. Collectie Tropenmuseum (H 2553; H 2552). Foto's Lo Lange Twee obia's, lengte 52 cm en 65 cm. Collectie Tropenmuseum (H 2965; H 2966). Alles afkomstig van plantage Clifford Kocqshoven Suriname 1823/1824; verworven door G.P.C. van Breugel. Foto Irene de Groot.