|
| |
| |
| |
De zwetser, kluchtspél.
Eerste tooneel.
Ernst, Izabel.
Zwyg, zwyg van Karel: want ik wil van hem niet hooren;
Altyd van Karel my te talmen aan myne ooren?
Ik zeg nog eens, het zal toch nimmermeer geschiên.
Zoudt gy naar burgers; gy, naar burgers kind'ren zien?
Foei 't is onze eer te nâ; een burgers zoon te trouwen?
Heb die gedachten eens, ik zweer het zal u rouwen.
Maar hoor papaatje lief...
Ja, ja, uw Karel, 'k weet het wel.
Uw Karel! wel de droes, wat moet ik al gedoogen;
Uw Karel! dorst die gek eens koomen voor myne oogen,
Ik zweer dat ik hem zou beloonen voor die spyt,
Gy zyt van adel, en de geene die u vryt,
Moet ook van adel zyn: het burgerbloed zou sinetten.
Neen, dat zal ik wel beletten.
Hoor Izabel, ik hou uw' Karel voor een' bloed,
Ik weet een kapitein, een Duitscher, vol van moed;
Die lykt u beter, hy 's in alles wel bedreeven,
En weet hoe dat men in de waereld nu moet leeven.
Hy is manhaftig, en aanzienlyk van gelaad.
ô! Dat gy wist, hoe hy zich op 't geweer verstaat...
| |
| |
Maar zacht; daar wordt gescheld, 't zal ligt de hopman weezen.
Doe op Katryn! Katryn! Katryn! ik zou schier vreezen,
Dat zy het gat uit is. Katryn!
| |
Tweede tooneel.
Ernst, Izabel, Katryn.
Daar is een potentaat, die graag myn heer wil spreeken,
Een snoeshaan, daar niets schynt als harsens aan te ontbreeken.
Myn heer hoe weet ik dat?
Het is altans een mof, met een rapier op 't gat,
Gaa. Laat hem binnen treeden.
| |
Derde tooneel.
Ernst, Izabel, Hans, Slenderhinke, Katryn lachende.
Ier diener herren Ernst, ich wol ein weinig reden.
Is dit ier tochter, hern? er is gaar hibsj, ont sjeen,
Der jonfer is begaabt, mit fiel aanloklicheên.
Zet hier eens stoelen meid, wat let u, zo te lachen?
Hans, neêrzittende zegt tegen Izabel.
Myn sjeene, roat ein moal, was wy hier komen machen.
Heer hopman, 'k heb nooit de eer gehad van u te zien,
'k Verstaa geen raadsels van het geen' hier zal geschiên.
Der jonfer antwoord wol, das kan hier wol gefallen;
Ich kom, sjeen maagdelyn, om was mit uich tzoe mallen.
Met my te mallen, heer? zyt gy daar toe gezind?
| |
| |
Ik niet; gaa dan by een, die dat gemal bemint,
Dat 's hier de mode niet.
Ich wol uich respektieren,
Ond aus myns hertsen grond, ein' grossen gibt ferieren.
He Slenderhinke! he! waar bist stoe mit 's prezent.
Slenderhinke, een sinaasappel met groente bestooken hebbende, wil hem op eene lompe wyze aan Izabel geeven; doch Hans rukt hem den appel uit zyn hand, geeft dien aan Izabel, en zegt,
Doe berrenhauter! geeb 'em mier, doe lompe vent,
Ich zol doe prieglen! ond den pochel bald fersetsen
Mien her, ik wol hem joo niet fretsen:
Myn heer 't is een onnoos 'le bloed.
Hy weet niet dat hy juist zo veel daar aan misdoet.
Ich wol iem prieglen, ha den swybel, ich wol 's zweeren.
Er respeciert mier nigt, den matsfots zol mich eeren
Ei myn heer zyt tog gerust.
Ier forsprach, jonfer, heft myn gramschapf ausgeblusjt.
Slenderhinke tegen Katryn.
Holt dezen bundel vast, ik moet ein moal goan drieten.
Wel vriend koomt zo de schrik naar onderen toe schieten?
Of is het by geval? koom aan, geef hier het pak.
Daar regt uit gaa je naar het heimelyk gemak.
| |
Vierde tooneel.
Ernst, Hans, Izabel, Katryn.
Hern Ernst, ich bid uich! wol ein luttel mit mich snakken.
Dat 's vreemde taal, pas wel ter degen op je zakken.
Ier maget affrontiert mich, hern, was wol das zyn?
Zwyg varken, en haal hier terstond een flesje wyn.
| |
| |
| |
Vyfde tooneel.
Ernst, Hans, Izabel.
Myn sjeene mogt ich eins noe zo geliklig weizen,
Das ier myn' minnesmart, ond hartswond, wolst geneizen!
Die minnesmart, myn heer, is mooglyk noch niet groot.
Zo groos, das ich bald stierb...
Hoe, praatje al van de dood?
Myn schoonheid heeft op u dan wonderlyk vermogen;
Op 't eerst gezicht verliefd?
Der stralleins uïer oogen
Durschiessen myn jonkhert, ont geben wond, auf wond.
Ik zou my liever van die malle dingen wachten.
Neen, neen, met geen gedachten.
Laas mier ier handelyn dan kusjen, jonfer; laas
‘Nu ben ik met dien dwaas
Mooij opgeschikt’. Papa wat zal my hier geschieden?
Die stoutheid loopt te hoog.
Geen jokkerny verstaan; maar Karel mag 't wel doen?
Voor hem is Izabel niet karig op een zoen.
't Zy Karel, of die heer, ik zou 't niet hebben willen:
't Strydt tegen de eerbaarheid.
't Strydt met uw' malle grillen.
Myn heer, ik heb u laatst van uwe dapperheid,
En uw' gevaaren in den oorlog; uw beleid,
En honderd zaaken, zo omstandig hooren spreeken,
Dat ik u als een held, gansch zonder weêrga reken,
En zo myn dochter 't hadt, gelyk als ik, gehoord,
Gy had haar achting reets gewonnen, en haar woord;
Dan zou ze een' minnaar van verdienste beter eeren,
En d'adel meerder dan de burgers respecteeren.
Myn heer 'k heb achting voor het hoog en ad'lyk bloed,
| |
| |
Wat staan die pluimen u parmantig op de hoed,
En hoe kouragieus is uw gelaad en weezen.
| |
Zesde tooneel.
Katryn, Ernst, Izabel, Hans.
Katryn met een boetelje azyn, die zy op tafel zet.
Ich haab durch myn' gesicht, ein kompanjie Franceezen
Doen laufen, phoe! pha! phoe! er liefen wie dem wind.
Ich haab im letsten slag seks fendelen gewonnen,
Der had ich al eer eins dem feldslach was begonnen.
Zou Karel dat wel doen? zeg eens onnoosle sloof?
Maar meent papa, dat ik de helft daar van geloof?
Die Zwetser zou alleen een kompanjie soldaaten
Verjaagen, zonder slaan? ei, ei, ik bidje, laaten
Wy tog zo gek niet zyn. En waar is dat geschied?
Wel juffrouw, hoe wat 's dat? geloof je dat dan niet?
Krispyn zeit, dat hy in Jerasmus heeft geleezen
Een ding, dat in myn zin, nog raarder schynt te weezen,
Van zekeren soldaat: die sloeg met eenen slag
Wel zeven armen van drie kaerels af.
Das haab ich selbs getaan, wol was zyn das for zachen.
Ja juffrouw, daar behoefje zo niet om te lachen:
'k Weet dat je 't wel gelooft al hou je jou zo plat;
Ho, ho, die knevels van heer Hans die weeten wat.
Katryn, Katryn, gy moet hier zo veel praats niet voeren,
'k Verstaa 't van u niet, pry, gy zult de snater snoeren.
Wel nou myn heer, ik praat ook van zyn knevels maar,
| |
| |
Dat mag men immers doen? ik zeg ze staan hem raar,
Ze zyn vry lang, men zou 'er zes man mê gerieven;
'k Zou om die knevels schier alleen op hem verlieven.
Doe deern was stoe ein man, ich priegelde 'oe im lyb,
Zol stoe mier sjimfen! ha, was bist stoe for een wyb?
Ik ben uw dienares, ei wil u niet verstooren.
Katryn, wees stil, ik wil die praat niet langer hooren.
tegen Hans.
Myn heer, de vrouwlui zyn hier doorgaans lang van tong.
't Zyn meest klappeijen, en kommeeren, oud en jong.
Zy zullen ideréén doorgaans by 't gat omhaalen:
Aan ieder mensch schort iets; men zou byna verdwaalen
In al de praatjes; die wat op zyn hoorens heeft
Mag vreezen; ja zelf een die onbesprooken leeft,
Krygt mê zyn beurt. Ik zelf quam eens een vriend bezoeken,
Daar zat een snapster my den ganschen tyd te doeken.
Eerst was 't: myn heer, ik weet, uw' dochter is de bruid:
'k Zei 't is niet waar juffrouw: dat praatje dient gestuit.
Ze zei, 'k heb Karel, met uw' dochter, korts zien wandelen,
Zy hadden, naar het scheen, iets wonders te verhandelen.
Ik heb haar zelfs in het voorbygaan nog gegroet.
Papa, 'k bid wees zo goed
Zwyg zeg ik laat my spreeken.
Voorts zei ze, hoor myn heer, ik heb nog vaster teken,
Ze waaren kortling op den Schouwburg, met malkaâr,
(Ik heb 't van goeder hand) men zei my, dat ze daar
Zo'n leeven maakten, dat een ander pas kon hooren,
Ja, zelf de akteurs daar door byna hun rol verlooren,
En van de staanplaats wierd geroepen; zwyg wat stil
Zwyg; wy weeten van uw' zaaken,
Gy hoeft hier op een nieuw geen olletjes te maaken.
| |
| |
Koom meisje schenk eens wyn voor my en jonker Hans.
Katryn schenkt uit de boetelje, daar azyn, in plaats van wyn in is.
‘Als hy alleen praat heeft myn juffrouw weinig kans.
Wat prevelt ge in u zelfs? Katryn? pas op het schenken.
Dat vindt ik raar; men mag niet spreeken noch niet denken.
Ernst en Hans, houden elk een roemer wyn in de hand.
Dem wyn hern, is van kleer, gaar geel, ond wonder sjeen.
Hy 's oud, en zuiver, en daar by zeer ongemeen
Van helderheid; ik laat me met geen wyn bedotten;
Ik weet wynkoopers, die zo graag een party zotten
Bedriegen met de proef, dat volk is mede al fyn,
Zy brouwen, naar de kunst, tans wel rozynen wyn,
Die iemand voor oprecht en zuiver uit zou kiezen,
Maar ik kan 't proeven: want ik ben een van de viezen.
Doch dat zy water in den wyn doen meent schier elk,
Maar 'k loof het al zo min, als dat de zoetemelk
Van pas gemaakt wordt, door de boeren; want ze zeggen
Dat 's maklyk uit te leggen:
Het water maakt de melk heel schraal, en dat 's niet goed.
Hoe val je al weder in myn' woorden? hou uw' snoet.
tegen Hans.
My kost het oxhoofd ook twee honderd dartig gulden.
Ik had laatst twee messieurs die braaf hun lyven vulden,
Die proefden 't meê wel: want ze kleefden puur als pik.
De droes ze pooiden zo, dat ik 'er nog van schrik.
Zy kraakten elk een stoop.
Wo das is elk swei kannen,
Das aber niks, das kan ich wol allein fermannen,
Ich neem seks keerels bald tzoe saufen von dem bank,
Phoe! von es fressen ond es saufen lébt men lank.
Der Itaaljeen, ond der Francees, hoold mich ter tybel,
| |
| |
| |
Zevende tooneel.
Ernst, Hans, Slenderhinke, Izabel, Katryn.
Hans, wyst op Slenderhinke en zegt.
Iem wol ich setsen by ein hoozenkopf swei drei.
Praot stoe von zoepen, jo, daar wolik mik no zetten;
Ik holde leidig veul van zoepen ond van fretten.
Slenderhinke neemt de boetelje van de tafel.
Dat geld oe oltomoal, dat dink, in einen teug.
Slenderhinke drinkt een mond vol azyn en spuuwt hem uit.
Wo dat smaokt jo zo zoer, das wien die jo nig deug,
Die wien is jo zo zoer, als ettik.
Myn heer, wat weeten toch de boeren
Van rynschen wyn? uw knecht koomt eerst uit moffenland,
Hy krygt in uwen dienst misschien wel meer verstand.
Ja sjeene jonfer, ier haabt recht, 'er kan bald leeren.
Hy is gelukkig mag hy lang by u verkeeren.
Papa, ik kryg nu al wat zin in deezen heer!
Want vechten, zuipen, dat is braaf, wat wil men meer?
Ernst schudt zyn hoofd, en klinkt met Hans.
Das ier gesondheid, hern.
Myn heer 't zal de uwe weezen.
Ernst en Hans drinken, maar spuuwen de azyn uit.
De droes het is azyn, ô varken, gy meugt vreezen,
Karonje, geeft ge ons in de plaats van wyn, azyn?
Ik zweer dat ik het u betaald zal zetten; zwyn!
ô Vod! zult gy met my en d'edelman zo gekken?
| |
| |
't Is lang genoeg gy zult zo aanstonds 't huis uit trekken.
Het is een ongeluk myn heer, wees niet verstoort.
Hier valt geen praaten zeg ik, meid, gy zult nu voort.
Papa, ik bid u, laat Katryn een woordje spreeken.
Neen, haal uw goed af; 'k wil myn hoofd niet langer breeken.
Myn heer 't is een abuis.
Hoe koomt dan dat abuis, zeg assurante vel?
Het koomt, myn heer, dat je zo haastig my belaste
Om een boetelje wyn te haalen, en ik taste,
Door grooten haast, juist om het hoekje van de trap;
En greep de azynfles aan.
‘Die leugen vind ze knap.
Je weet, myn heer, dat ik 't al willens niet zou denken,
Veel minder doen, om jou voor wyn azyn te schenken.
Maar: waarom tapte gy dan niet gelyk ik sprak?
Je hebt de sleutel van de kelder in je zak.
Dat is geen wonder: want men durft u niet betrouwen;
Had gy ze, 'k zou myn' wyn voor vast dan niet lang houwen
Dat smokk'len met de knegts, hoo, hoo, dat moet gestuit:
Ik ken die loopjes, best dat ik de kelder sluit.
Waarom belaste je in boeteljes af te tappen?
Daar komt 't abuis van daan.
Hou op, van meer te snappen.
En Izabel, gaa meê, daar is de sleutel, laat
‘Myn heer heeft dat niet quaad.
Want Karels knegt, Krispyn houd wonder veel van ninnen:
Maar, hoe hy 't merkte, kan ik zeker niet verzinnen.
| |
Achtste tooneel.
Ernst, Hans, Slenderhinke,
Die Slenderhinke, die daar staat is al te plomp,
Wat doe je met zo'n knecht?
| |
| |
Er is mier aber trou: ich zol es durben waagen,
Om al myn geld iem naar ons land tzoe lassen traagen;
Ein honderd tauzend, oder swei, rykstaler, kan
Wel hoe draagt hy die dan?
Imholster, phoe! das niks.
Heer Hans zes sleeperspaerden
Is dat onmoog'lyk voor, 'k wed dat het acht niet klaarden.
Die som bedraegt begut vyf tonnen gouds; die gek,
Zou die die draagen in een holster, op zyn' nek?
Hoe kan dat weezen gy zult ligt twee honderd meenen.
Hans, tegen Slenderhinke.
Slenderhinke! geet bald heenen,
Nag d'Oldenbrug, ond vraag na 't schip von zwolse Klaus,
Ond zaag das iem gezwind, myn weksel breng' her aus.
Myn weksel, phoe! pha! phoe! myn weksel moes ich haaben.
Dan haab ich geld, phoe! ha! rykstaler, wie ein graaben.
Myn weksel, haab ich al drei monat naar gewacht;
Myn herren vatter hat mier daar nigt om gedacht.
Zol ik den Wessel 'an den Oldenbrug jo vinden?
‘Je woe noo, is Wessel van de vrinden?
Ik ken den Wessel wol, 't is al nen starken vent’,
‘Hy is het zeijen en het meijen wol gewend,
Wat bruid mik Wessel! zol die dikke doalders bringen.
Joo, ik wol boold heenen springen.
| |
Negende tooneel.
Hans, Ernst.
Myn hern, ier redest mir van Hinke.
Lykt wel een hanneke; maar 'k loof hy is oprecht,
Hy is wat groen van bast: maar dat zal licht wel slyten.
| |
| |
De knegts zyn altyd goed, wanneer ze zich wel quyten.
Maar, wat dunkt u nu van myn dochter? spreek recht uit.
Ich zol geliklig zyn, wierd zy myn jonfer bruid,
'Ch wol er nigt bueten for dees kammer fol dukaaten.
Dat is kordaat, myn heer, mag ik me 'er op verlaaten?
Katryn! daar word gescheld! kom ras!
| |
Tiende tooneel.
Hans, Ernst, Katryn.
Katryn, de boetelje met de glaasjes op de tafel zettende.
‘'t Kon ligt gebeuren dat het juffrouws vryer was.
Katryn opgedaan hebbende.
Het is heer Karel, die myn heer verzoekt te spreeken.
Hoe Karel? Karel? ei Katryn dat 's mis gekeeken,
Hoe Karel? zou die my nog durven spreeken?
Zeg maar dat hy aanstonds gaa.
Is das dem swybel, der ier tochter mit komt fryên?
Ja heer: maar 'k wil dien gek nu in myn huis niet lyên.
Katryn, zeg dat hy gaa; 'k heb geen gelegenheid.
Hy heeft heel nodig u te spreeken, zo hy zeit.
Hern Ernst ich haab nur lust ein weinig tzoe spantsieren.
Ich bid uich laas mier geen: hier wol nigt goeds gebieren.
Myn heer, wat zou dat zyn?
Ik bid u, drinken we te saam' een glaasje wyn.
Waar is der achterdeer? ich mag nigt langer blyben.
Neen, ich moes noch breeven schryben,
Ich bid uich, laas mier geen.
Wel dat 's een raar bedryf!
| |
| |
Myn heer de kapitein, ik bid...wat zal dit weezen!
Gy hoeft voor Karel in het minste niet te vreezen.
Ich kom bald widerom ‘och, och! was wol das zyn.
Gy hoeft om Karel niet te gaan...laat ons den wyn...
Das weis ich wol, ich wol nigt for seks karels laufen;
Ich bid uich aber, sets dem achterdeer bald aufen,
Daar komt mier jeets im kopf, das ich fergessen sol.
Weis mier den achterdeer.
Hans tegen Katryn.
Weis mier den achterdeer ich zol een sjilling geeben.
Een schelling is al veel, Hans Swetzer, voor je leeben.
Koom gaa met my, zie daar, daar ginder is de deur.
| |
Elfde Tooneel.
Ernst, Karel, Katryn.
Wel Karel durft gy die vrymoedigheid gebruiken?
Ik zeg u dat gy aan myn' dochter niet zult ruiken.
Ei vrinden ziet, dat is een kostelyk portret!
Dat 's koopmanagtig: ziet wat staat de pruik hem net,
Met verlof dat ik mag spreeken,
Uw' dochter zoek ik eens...
Wilt gy u daar in steeken?
Neen, neen, 'k hoor daar niet na, uw' zaaken zyn gestuit:
Myn dochter is nu met een ander reets de bruid.
Wat beeld gy u wel in? 't zal niet met u geschieden.
Een koopmans zoon koomt hier, ô spyt! by edellieden,
En durft nog vryen, met een degen op zyn' zy.
Hoe lang is 't wel geleên heer pronker? zeg het my,
Dat gy voor de eerstemaal tot edelman gemaakt zyt?
Wel hoe, gy zwygt, ho ho, 't is of gy wat geraakt zyt.
In 't minste niet myn heer; het adelyk geslacht,
| |
| |
Waar uit ik weet dat ik ter waereld ben gebracht,
Telt zynen oorsprongk van een lange reeks van jaaren,
't Is alzo oud als 't uw'.
Wat zal ons nog weêrvaaren?
Myn heer, hoe oud is nu uw adelyke stam?
Ik roem, dat myn geslacht zyn' eersten oorsprongk nam
Uit Govaard met de bult, die Delft wel eer liet bouwen,
En had ik tyd, 'k zou u dat wel in 't breede ontvouwen.
Hoe, gy uit het geslacht van Govaard met de bult?
Dien graaf van Holland, met geweld tot graaf gehuld;
'k Beken het is wat groots; maar ik ben voortgekomen
Uit eenen stam die al de keizeren van Romen,
En Alexander op de waereld heeft gebracht,
Ja held Achilles telt men onder ons geslacht.
Hoe Alexander en Achilles? 't lykt wel scheeren.
Ja, ja, Achilles, en misschien veel grooter heeren.
Gy ziet 'er vry al wat Achillesachtig uit:
Maar 'k loof het niet, voor 't my ter degen is beduid.
Gy heer, myn ouders, ik, ja koningen en grooten,
Zyn van den eersten mensch al t'zamen voortgesproten.
Dat hebt ge uit Kats gehaald: maar evenwel 't is goed.
Daar is nochtans zo iets in 't zuiver aadlyk bloed,
Dat in het burgerlyk zeer zelden is te vinden:
Als per eksempel, iets heldhaftigs te onderwinden
Ten dienst van 't vaderland, is eenen edelman
Als ingeschaapen; en daar weet nooit burger van.
Wat is 't een eer, wat kan 't een braaf geslacht verçieren,
Als 't wapens toonen kan, verdeeld in veel quartieren.
Ho, ho, dat aadlyk bloed! dat bloed! dat is zo nut.
Ja, maar dat geld! myn heer, dat geld! is zulken stut,
Om adel, die vervalt, te helpen onderschraagen.
ô! Adel zonder geld is een der slimste plaagen.
Myn heer, 'k verzeker u, waar 't niet om 't lieve geld,
Men zach de helft pas van den adel in het veld.
| |
| |
Veel steeken zich ('k beken 't) zeer moedig in gevaaren:
Maar and'ren zouden ligt haar wapens liefst bewaaren
In 't hoekje van den haart, indien 't om 't geld niet was;
In 't kort, d'een is een leeuw, en de aâr een blode das.
Gy zyt een' snapper, 'k zou te Leide gaan studeeren,
Tot advokaat: me dunkt gy hoeft niet veel te leeren;
En hebt misschien noch al meer rede voor uw' zaak.
Gy moet niet denken dat ik braaven adel laak;
Een edelman van moed is waardig om te pryzen:
Maar 'k tel op wapens, noch geslachtboom, noch devyzen;
Indien een edelman ontaart van zynen stam,
Die door de dapperheid, den adeldom bequam.
'k Stel ook ter zyde die om geld den adel koopen;
'k Weet dat 'er van dat slach mê vry wat onder loopen.
Gaat gy maar heen, gy wordt terstond gepromoveert:
Maar zeg eens wat gy nog al verder hebt geleerd.
Dat alles moet bestaan in onderscheid van staaten,
Wy kunnen altemaal geen burgers, noch soldaaten,
Noch edellieden zyn; dan kon geen land bestaan.
Begint gy zo? dan hebt ge in lang noch niet gedaan.
Myn heer, 'k zal u dan iets, het geen ons raakt, doen hooren.
Praat van myn dochter niet, dat zeg ik van te vooren.
Myn heer, men zegt, dat ge aan een' moffen officier
Uw' dochter hebt beloofd; ja, zelf 't gerugt loopt hier,
Dat hy in 't kort met haar in d'echtenstaat zal treeden.
En gy koomt hier nu, om te vraagen naar de reden?
Neen, om te zeggen dat ge u zelf daar mê verkort,
En Izabella in een' poel van rampen stort:
Door dien die kapitein uw dochter wil bedriegen.
Zo zyt gy hier dan maar gekomen om te liegen.
Hy is een laçie, die van groote dingen praat.
Hy is een krygsman, die op 't vechten zich verstaat.
Een krygsman met den mond, die elk de huid wil stroopen,
| |
| |
Zeer traag in 't vechten: maar bezonder gaauw in 't loopen.
Nu is het lang genoeg, voort zeg ik! aanstonds voort!
Neen zeg ik, niet een woord.
Gelief maar te verneemen,
Staa hier niet lang te teemen:
Want quam hy eens op 't mat, ik weet niet hoe 't zou gaan.
Ja Karel, hy zou jou doorsteeken, villen, braân,
Je hadt geen tyd om eerst je testament te maaken,
Je zoudt niet leevendig uit deeze kamer raaken.
Myn heer, uw dienaar. Denk op 't geen ik heb gezegt.
Karel tegen Katryn, ter zyde.
‘Zeg aan uw juffrouw dat ik flus Krispyn, myn knecht,
In 't vrouwelyk gewaad zal zenden, om te spreeken
Van Hans den Zwetser, 't geen dat huuwlyk ligt zal breeken.
| |
Twaalfde tooneel.
Ernst, Katryn.
Die Karel is doortrapt, hy is zo gek niet als
Ik hem versleten heb, hy wist een zaak, schoon vals,
Mooij op te schikken: maar hy zal me niet bedotten.
Als hy myn dochter kreeg hoe zou de waereld spotten.
Neen, neen 't zal niet geschiên, ze is voor den kapitein.
Dat was een wakk're baas. Wat heeft die keerel brein.
Al is 't een burgers zoon, 'k zou hem myn dochter geeven.
Veel liever als dat zy met zulken mof zou leeven.
Zwyg, 'k gaa hier naast eens, om het nieuws uit de koerant.
Als hy de krant niet las, was 't glad gedaan met 't land,
De paaij hangt aan malkaar met hooren en vertellen,
| |
| |
| |
Dertiende tooneel.
Izabel, Katryn.
Katryn hoe zullen wy 't nu stellen?
'k Heb alles aangehoord, helaas! ik weet geen raad,
Nu Karel zonder reên van vader wordt versmaad.
Ach! wat staat my te doen.
'k Zou eerst een poosje huilen,
En dan, was ik als jy, een dagje vyf zes pruilen,
En ik moet onderwyl dus ongelukkig zyn!
Ik vrees dat Karel nog van raazerny zal sterven.
Ach! moet ik om dien mof, myn' waarden Karel derven!
Hoe is het malligheid? koom, koom, juffrouw schep moed,
Je weet niet wat Krispyn, zyn knecht, al voor me doet:
Daar myn Krispyn zyn neus maar even in mag steeken,
Vind hy een gat deur, dat 's my menigmaal gebleeken.
ô Hy ken kunsjes, en hy zal voorvast zyn' heer
Daar wordt gescheld.
Daar is papa misschien al weêr.
Katryn doet op.
| |
Veertiende Tooneel.
Izabel, Katryn, Krispyn.
Och ja, myn zoetertje, myn leeven.
Hoe, durfjy je over dag hier in ons huis begeeven?
Ik heb daar over in de herberg opgepast,
Gelyk myn heer my, eer hy heen ging, had belast,
| |
| |
Om als ik Ernst zag by geval het huis uitkoomen,
Maar heeft papa u ook vernomen?
Krispyn, hoe houd zig Karel toch?
Ik weet niet beter of jou Karel leeft nu nog;
Maar hy praat niet als van te sterven, en te trouwen.
Dan zie je hem zyn hoofd, en dan zyn hinderst klouwen;
Hy stampt de hielen van zyn schoenen af van spyt;
Dan roept hy: houd den dief! ik ben myn liefste quyt!
En van het bystaan, kryg ik dan een lap om de ooren;
Dan zoent hy me weer af, en zegt: myn uitverkooren,
Myn alderwaardste lief, myn grootste schat op aard,
Myn kost'lyke Izabel; dus kryg ik voor myn baard
Verliefde kusjes: maar myn huid geen kleintje slaagen.
Neen, 't zyn verliefde vlaagen,
Het zal wel beteren, mag hy met jou alleen,
Als Ernst niet t'huis is, maar een' korten tyd besteên,
Om te overleggen hoe hy alles moet besteeken,
En waar je huuwlyk met den mof door is te breeken.
Krispyn verzeker hem, dat ik my gansch betrouw
Op zyn' voorzichtigheid: ik zal schoon ik een vrouw
En zwak ben, egter myn kloekmoedigheid betoonen,
Hem helpen waar ik kan, en u zal ik beloonen
Neen dat kan Katryn wel doen.
Niet waar myn zoetert? koom, vereer me een' lekk're zoen.
Laat staan: je moet terstond vertrekken:
't Zou euvel dagen, quam u Ernst in huis te ontdekken;
Hy is hier dicht by in de buurt.
Hoe Krispyntje, ben je mal?
'k Weet me in een ommezien zodanig toe te taakelen,
Dat 'k aan wil neemen, om een uur met hem te kaakelen,
Eer hy my kennen zou. Zie, met die groote das
En deeze sjerp, zal ik my, puur of 't toov'ren was,
Onkenbaar maaken; daar zal ik hem mê bedriegen,
| |
| |
En van Hans Zwetser zo wat jokkentjes voor liegen.
Krispyn 'k loof dat je ons fopt.
Maar pozito, ik wierd door Ernst wat afgeklopt,
Daar wordt gescheld.
Krispyn verkleed zich schielyk op de volgende wyze, hy haalt zyn' das over 't hoofd, welke gemaakt is, dat ze met één tot een kaper verstrekken kan. Voorts laat hy zyn' groenen rok vallen, die hem in het mannelyke gewaad voor een sjerp verstrekt; hier by gevoegt dat zyn rok met kleine opslaagjes zy, maakt hy het figuur van een vrouws per soon uit.
Men zal my in dit kleed niet kennen, zoude ik hoopen.
Wel gaauwerd, dat staat wel.
‘Dat zal naar ik bemerk een zootje moffen zyn.
| |
Vyftiende tooneel.
Slenderhinke, Wessel, drie moffen zwygende, Izabel, Krispyn, Katryn.
Ie woor is noe mien her? de Wessels zunt 'ekeumen,
Ik hab van d'Oldenbrug, vier Wessels mit 'eneumen.
Slenderhinke wyst op de moffen.
Dat 's Wessel Keutel; ont dat is noe Wessel Poep,
Wel dat maakt een mooije troep.
Wat meen je hier nu met die Wessels te beginnen?
Zeg, staan 'er nog niet wat op straat, gaa, roep maar binnen.
Slenderhinke wyst op Wessel.
Den Wessel, mééken, is mien her zien eige breur.
| |
| |
Ei lieve zie ter deeg met aandacht, dien sinjeur;
Dat is Hans Zwetsers broer! dat 's volk van adel, vrinden.
Ie, doe zolst ziens geliek in holland joo nig vinden,
Eer dat hy keutelen, die hard zund, drieten kon,
Katryn, tegen Wessel, die weg kruipt, achter Slenderhinke.
Myn heer, zeg eens, het woordje bon
Wo joo, hoe zol hie dat noe wetten:
't Slatien dat is 'em zo ik leuve, al lang vergetten;
Die kromme strekkels hold men zo nig in den kop,
Nein door verstoat zik oeze keuster better op:
Moar hy kan rogge, weite, ond zukke dingen zeijen,
Ond hy verstoat zik, net a's ik, op 't gras te meijen,
Wel dat's een raare kool.
Katryn, Izabel en Krispyn lachen.
Noe Wessel, ie ik bid doe, veddel noe ein mool:
Wessel speelt op de fiool, en de andere moffen danssen. Slenderhinke springt.
Das 's dem gezelschop nog nen grauten sprong ter eeren.
tegen Katryn.
Ie mééken ik zol oe wal tot mien wief begeeren,
Zo jufferaftig, ond zo sleuf stoot oe den snoet;
Mien boksen zeet 'er mig ook jonkeraftig oet.
Wat zegje mofje? hebje lust met my te trouwen?
Als ik het toestond, zou je dan je woord wel houwen?
Slenderhinke, geeft een metworst met een ham aan Katryn.
Ie jo, mien deefken, jo zie doar, dat is voor oe.
Een metworst! ha! ha! ha! waar komt een mensch al toe,
De vulliskar zal my nog eindling overryën.
Nou nou Katryntje, gaa maar voort, en laat je vryen.
Neen, slaa de wagen voort.
Maar Slenderhinkelief, wie heeft het ooit gehoord?
Joo, 'k heb nen stiegen worsten
| |
| |
Voor oe mien bruud, ik bid loat ons noe om een korsten
Katryn, de hand aan Slenderhinke geevende.
Slenderhinke, zoent Katryn.
Tegen de moffen.
Ie Wessels as stoe noe mien voar ontmeutst, zo moest
Ste ém bolde greuten, ond oet miene noame zeggen,
Dat ik in holland tot nen jonkren ben édeggen,
Ond dat hy aan mik zend wat hammen, ond wat spek.
Dat's bruigom nommer twee.
Je houdt hem voor de gek?
Hoe wordt je wat jaloers?
Maar 't zoenen, meisje, zou ik liever niet begeeren.
Keum Wessels dans nog eens ter eeren van mien broed.
‘Krispyn dans jy eens mê.
Hier wordt gescheld, de moffen blyven danssen, maar Krispyn houd op, terwyl Katryn op doet.
| |
Zestiende tooneel.
Ernst, Izabel, Katryn, Krispyn, Slenderhinke, Wessel, en de moffen
Ernst de moffen ziende danssen.
Wat 's dat te zeggen? wat beduidt dat redementen?
Wat is dat Izabel? hoe komen hier die venten?
Daar schuilt wat achter, spreek, wat pikken zal dat zyn?
Dat's 't adelyk geslacht van Hans, myn heer.
Wat adelyk geslacht? 'k verstaa hier zulke grillen
In huis niet. Hou eens op; wat of zy hebben willen?
Wat's oet? hoe koomt gy hier zo assurant.
Ik ben een jonkeren 'eworden in dit land.
| |
| |
'k Verstaa die potzen in myn huis niet Slenderhinken,
Vertrek met al dit volk, of 't zal hier met je stinken.
Loop aanstonds om uw' heer.
Mien her die weet ik nicht,
Ik heb 'an de Oldenbrug mien beutschof jo verrigt.
Dat is mien her zyn breur.
‘Wel, dat zyn wond're zaaken,
Ik heb het end en moet aan 't kluuwen zien te raaken,
Die Slenderhinke lykt onnozel’.
Die mit den veddel, dat is jonker Hans zien breur.
Indien dat waar is, heeft Hans Zwetser my bedrogen,
En van zyn' daaden en zyn' adel voor gelogen.
Slenderhinke zoent Katryn, Ernst dat ziende zegt:
Katryn, hoe hebt gy daar zo'n drukte? dat gezoen,
Wat wil dat zeggen? wat of hier nog uit zal broên?
Myn heer ik zal in 't kort met Slenderhinke trouwen.
Het loopt nu zeker op het end, met al de vrouwen,
Zy zien 'er niet meer na wie dat haar pretendeerd;
En met de meiden is het nu geheel verkeerd;
ô Die zottinnen! ô! zy krygen zulke beuken.
Zy denken niet eens om haar juffrouws volle keuken:
Maar och! was ik van al dat schrobben eens verlost!
Had ik een man, dan quam ik makk'lyk aan de kost;
En koomt een snyër, of een wever om haar vryen;
De koop is aanstonds klaar; maar raaken ze eens in lyên,
Dan is het, si vous plait, de spilletjes in d'asch,
En dan koomt sloerie, die zo graag naar 't huuwlyk was,
Om potjes vet, en om wat vleisnat by de menschen,
Daar ze eerst gedient heeft. En dan zou men ligt wel wenschen
Om 't geen men in de lui der huizen heeft verquist.
Myn heer ik weet wel, 't is niet altemaal gemist:
Maar evenwel men ziet het zomtyds anders beuren.
Somtyds? ja al te veel: doch laaten wy die leuren
En zeuren overslaan, en trouw gy wie ge wilt:
Gy zyt tog happig om te gaan in 't groote gild.
| |
| |
Tegen de moffen.
En gy sinjeurs, kunt weêr naar d'Ouwenbrug vertrekken.
| |
Zeventiende tooneel.
Ernst, Izabel, Katryn, Krispyn.
Hoe vrouwtje, hoort gy mê niet by dat zootje gekken?
Och neen myn heer, ik niet.
Dat ge een moffin zyt, en gy hebt zo'n mofs gelaad.
Om hier een' heer te vinden,
Die Hans de Zwetser hiet.
Ben je ook van zyne vrinden?
Neen meisje, neen, het is een regte deugeniet;
Hy heeft myn dochtertje geholpen in 't verdriet,
Een schaap van twintig jaar. Och! och! hoe zal ik 't maaken?
Och! kon ik toch den schelm maar eens te spreeken raaken.
Och! och! och! och! myn heer, ik bid zeg waar hy is?
Neen vrouwtje dat is mis:
Maar 't kon gebeuren dat hy hier wel haast zou koomen.
Och! was dat waar, dan zou hy van de drommel droomen.
Maar vrouwtje zeg, heb gy den regten man wel voor?
Hy 's groot van knevels, en hy heeft zich nâ ik hoor,
Voor kapitein, of zo iets anders, uitgegeeven.
Neen, hy heeft van zyn leeven
Daar breekt de bommel uit.
Och! och! die schelm! och! die verlaater van zyn' bruid!
Maar vrouwtje huil zo niet; 't zal wel ten beste loopen.
Daar 's in de waereld toch geen troost voor my te hoopen.
Och! och! 'k word misselyk.
Ernst, houd Krispyn vast, die zich misselyk veinst.
| |
| |
Och! geef me liever maar een slokje brandewyn:
'k Ben ongelukkig in de waereld, lieve menschen!
Katryn, hem brandewyn geevende.
Krispyn, gedronken hebbende.
't Wordt nou al wat beter.
Dat gy me zeide, waar ge eerst kennis aan hem kreeg.
Hoe kennis? (meisje daar is 't glaasje, 't is al leeg)
Hoe kennis? wel dat was...laat zien...dat was...te Keulen,
Daar zag ik de eerstemaal hem voor quakzalver speulen.
Wel hoe, is hy dan nu al kapitein? dat 's raar.
Ik zeg dat hy 't niet is; hy heeft wat by malkaar
Verzaameld, met zich op teaters te vertoonen,
En op te snijen van zyn kompozitionen,
Van kryder balsem, en der wilden katzen fet,
Wel vrouw, je kent hem net.
‘Wel kan het mooglyk zyn? och ja, 'k begin te vreezen,
Dat alles pochen en opsnijery zal weezen’.
Maar vrouw is 't mogelyk! ei 't schort u in het brein,
Zyn mienen zyn heel braaf, hy lykt een kapitein.
Hy weet ook wonderlyk te gooch'len met een stokje,
En heeft een reiszak, daar hy hansje met 't rood rokje
In kan doen piepen; met een hokes bokes pas
Is die in Spanje, en voort weer in de googheltas;
Daar staan de jongens dan als uilen naar te kyken,
En ook veul ouwen dat wel goudse gaapers lyken.
Wat dunkt papa? nu staan myn zaaken wonder schoon,
Men wil niet luisteren nâ een schiklyk burgers zoon,
En 'k moest een' edelman, al was 't een vreemd'ling trouwen.
‘Het kan niet weezen; zou zig Hans zo kunnen houwen’?
Och! och! myn dochtertje! och! och! och! dat arme lam!
Hoor vrouwtje, dat gy hier eens strakjes weder quam:
'k Verwagt hem hier haast, dan zult gy hem spreeken kunnen.
| |
| |
't Is goed myn heer, gen dag.
| |
Achttiende tooneel.
Ernst, Katryn, Izabel.
'k Zou jonker Hans wel gunnen,
Dat hem de huid wat voor zyn zwetsen wierd geschuurd.
Katryn vertel niet van dit voorval in de buurt.
Myn heer, hoe meenje dat ik niet zou kunnen zwygen?
Als al de meiden; want het praaten is zo eigen
Aan 't meeste vrouwvolk als het snoepen aan een kat.
Dat ge aan een' meid vertelt, vertelt ge een heele stadt.
Papa, hoe meent gy 't nu met Hans den mof te maaken?
Ik staa versteld van al de wonderlyke zaaken,
Die my gebeuren, kind. Myn zinnen zyn verward.
Wat zal ik denken? want myn hoog en aad'lyk hart
Eischt my een' schoonzoon, die van adel is gesproten.
Ei, 'k bid u, wil u aan den burgerstaat niet stooten:
Want wat is adel, als een deugdelyk gemoed?
En Karel is in deugd en eeren opgevoed;
Op zyn persoon valt niets te zeggen; ik zou denken,
Dat zulk een huuwelyk onz' adel niet kan krenken.
Papa, in Vrankryk trouwt zo meenig' kaale graaf
Een koopmans dochter, en dan maakt de huuw'lyks gaaf
Een juffer aadelyk; de goude pistoletten
Zyn pillen, die den waan van adel ligt verzetten,
En van die pilletjes heeft Karel.
Ernst, wat gepeinst hebbende.
Maar 't strekt tot schande, van graaf Goverd met den bult.
Papa ik bid u laat Katryn myn Karel haalen.
| |
| |
Ik heb hem afgezet, hoe zou de waereld smaalen;
Indien ik hem nu weer liet roepen, neen, hy mogt
Aan and'ren zeggen dat ik hem had aangezogt.
Och, kond gy Karel, zo als ik, gy zoudt niet zorgen.
Ik zal my hier eens op bedenken tot op morgen.
Daar wordt gescheld en Katryn doet op.
‘Ach is 't wel moogelyk dat Hans geen edelman,
| |
Negentiende tooneel.
Ernst, Izabel, Slenderhinke, Wessel, drie moffen, Katryn.
Slenderhinke, tegen Katryn.
Mien deefken doe zolst dan
Wis, en vuist in't oog, 't zel lukken.
Myn hart danst al van vreugd, heer bruigom, op tweekrukken.
Ernst, tegen Slenderhinke.
Zyt gy in dien tyd al geweest aan d'Ouwenbrug?
Ik wol daar nig na toe. Mien her zol mig den rug
Jo smeeren, vedder, ik moet hier een luttik wachten.
Dat gaat na myn gedachten.
'k Ben noe geen Slenderhink, moar jonk'ren hennendrek,
Ik zol noe overal mit stoan op mien rompspek.
Doe joff'ren deers, mit oe slepstarten altomoalen,
Hebt stoe kein zin om ook nen jonkren oet Westfoalen
Te trouwen? tast noe to, 't zint Wessels hups ond stark.
Wat stoan mien schonken los.
| |
| |
Maar zeg Katryn, weet ge aan geen ander man te raaken,
Ik doe 't maar om my te vermaaken,
Ik meen het niet, ik help den gek een beetje voort.
Gy jonker Slenderhink, gelief eens te verhaalen,
By wat okkazie gy in Holland, uit Westfaalen,
By wat karosje? 'k liep to veut,
'k Heb kein karosje nog kein woagen jo ontmeut.
'k Ben mit een hennigheit oet mien voars hoes 'ekeumen,
Ond heb den holster, met de graswan, mit eneumen,
Ond liep jo regt oet naar een suverlike stat,
Woar in het volk, as hier, jo roare noamen had:
Loat zeen, Zwoleerzen; moar ik gink von doar vertrekken,
Ond voer toen in een schip, op einen grauten bekken;
Dat was de Zuuderzee, een grooten wieden plas,
Dolkoppig woter, dat nig stil to moaken was;
Ond 'et begon mik doar te grouw'len in den balge.
Ik sprak den voerman 'an, ond zei, doe deef, de galge
Is voor oe nog to goed, woar veur stoe goe leun hen?
Weet stoe nig, teuvenaar, dat ik Slendrinke ben,
Hier is noe land, nog zand, nog hoes, nog driet, nog beumen,
Woar zol stoe rekkel, op een regte weege keumen?
In al den angste stond de teuvener en zonk,
Terwyl 'et etten mik vast oet den balge gonk.
Zo kreeg je een leege maag, dan kon je weêr wat vretten.
'k Spyde ook een luttik greun, ond 'k hef nigt greuns 'egetten.
Toen roakten ik in sloap, tot dat den morgen kam,
Ond zag jo, de eerstemaal dit graute Haspeldam,
Dit Amstelholland; dat verbliede mik de zinnen,
Toen docht ik; Hinke doe solst dikke doalders winnen:
Moar toen ik hier kam, vond ik wark, noch nicht nen driet.
Ond liep toen noar nen stat, die 't volk den Hoagen hiet,
Doar al de beuvenste von zevven lande weunen,
| |
| |
Ze zeiden mik, door zol 'k nen voerman worden keunnen,
Ond voeren juffers met slepstarten aan het gat,
In golde woagens met vier peerden, deur de stadt.
'k Vond zo veul juffers in nen Hoage op alle weggen,
Dat 'k 'er jo wol ein te gevve had 'ekreggen:
Moar 'k vond nigt einer zo geleerd, die mik verstoan
Of mit mik sprekken kon. Zie hinnikten mik oan....
Maar hoe koomt gy by Hans?
Mien her vond ik doar laupen,
Die had daar drieteri van zeupkens te verkaupen,
Voor pien in 't heuft, hy heeft ook loezenzalf, en zand,
Ho dan loopt hy achter land?
Neen quakzalver? mis 'esprokken:
Hy is nen kapitein, hy heft wol zevven rokken
Ja dat kan wel moogelyk zyn.
'k Zie klaar dat hy my heeft bedroogen door de schyn.
Katryntje breng dat volk eens boven op de kamer;
Opdat, als Hans koomt, ik de zaak dan te bequaamer,
Naarvorschen kan, en zien of hy dien broeder kend.
Katryn de moffen naar boven brengende speelen zy.
Die moffen maaken hier een drommels redement.
Daar wordt gescheld.
Daar wordt al weêr gescheld, ei dochter doe eens open,
't Zal Hans zyn, of dat wyf van Keulen, zou ik hoopen.
Izabel doet op.
| |
Twintigste tooneel.
Katryn, Krispyn, Ernst, Izabel.
Myn heer 'k verzoek exkuus dat ik zo stout ben van...
Myn heer 'k bid zyt gedekt.
| |
| |
'k Kan geen gekompliment verdraagen.
Myn heer, uw dienaar, 'k schik my naar uw welbehaagen.
Myn Karel, alles staat nu op een' goeden voet.
Zo haastig niet, holla, neen Izabel, ik moet
Eerst onderzoek doen. 'k Denk dat Hans hier strak zal komen.
Myn heer 'k heb na dien Hans zo even nog vernomen,
't Is een bedrieger, geen kaptein, noch edelman,
Als hy zich uitgeeft: maar het is een charletan;
Uit zyn geboorte een mof, dog door het lang verkeeren
Met googelaars, heeft hy wat potsen kunnen leeren.
Men heeft hem hier en daar in steden wel gezien,
Dat is wel myn heer: maar 'k dien
't Is iemand van myn' vrinden,
Dien gy, als 't u belieft, kunt spreeken; hy 's te vinden
In de ordinaris, daar hy alle dagen eet.
Neen 'k onderzoek dan niet, naar dingen die ik weet:
Zyn broer die boven is, en ook dat wyf van Keulen,
| |
Eenentwintigste tooneel.
Ernst, Izabel, Karel, Krispyn, Katryn.
Gelieft myn heer te hooren speulen?
Zo koom maar boven: want daar heb je 't Swolse schip.
Daar speult 'er ook een met een yzertje aan zyn lip,
Hoe hiet het ook? een tromp.
'k Verzoek, myn heer, wanneer gy iemand aan hoord schellen,
Dat ge u verbergen wilt, daar agter het tapyt;
| |
| |
En zo gy hart hebt my te wreeken van die spyt,
Op Hans de Zwetser, die ik ligt zal overtuigen,
Gy zult my vrindschap doen.
Daar legt den brui in duigen
Wel myn heer, ik neem het aan.
Verdryf hem vry met veele affronten hier van daan.
Tegen Krispyn.
En spring uw' heer mê by, als hy te kort mogt komen,
Krispyn buigt zich en knikt tegen Ernst.
| |
Tweeentwintigste tooneel.
Izabel, Karel, Krispyn.
Hoe gy schynt niet veel te schroomen
Neen, wy hebben wel te pas
Vernomen, dat hy maar een' groote zwetser was.
Ik kon 't ook merken door het geen zyn knegt vertelde.
Ook heeft een zeker heer, die my een poos verzelde,
Al deeze zaaken in het breede aan my gezegt,
En 'k heb Krispyn terstond van alles onderregt.
Krispyn, zich weêr in vrouwelyk gewaad verkleedende.
Spyt nou Ovidius met Metamurfezeeren!
Hier zie je weer Krispyn, in keulse wyven kleêren.
Nou zal ik met een snap eens schellen; en juffrouw
Doe jy dan quansuis op, en jy myn heertje, hou
U, of ik ergens om naar achter was geloopen.
Krispyn gaat buiten de deur, en schelt, Katryn en Ernst koomen van boven, terwyl Izabel quansuis op doet.
| |
| |
| |
Drieentwintigste tooneel.
Krispyn, Katryn, Ernst, Izabel, Karel.
Dag juffrouw. Doe je nou de deur juist zelver open?
Wel vrouwtje dat is goed, zyt gy hier al weêrom!
Is Hans de Zwetser dan hier al, daar ik om kom?
Och! och! och! dat hoofd van alle guiten.
Myn heer, die arme vrouw huilt traanen, puur met tuiten.
Maar vrouwtje zegt gy niet dat gy van Keulen bent?
Hoe hebt gy 't hollands dan zo schielyk aangewend?
Het hollands? hoe myn heer, het hollands? watte vraagen,
Het hollands? wel dat heb ik zo geleerd.
Och! och! myn dochtertje och! och! och! die arme sloof.
Heer die vrouw, naar ik geloof,
Is 't door mistroostigheid geslaagen in de zinnen.
't Gelaad van 't vrouwmensch schiet my evenwel te binnen;
Me dunkt dat ik ze meer voor dezen heb gezien.
Dat kan wel weezen: want ik heb een jaar of tien
Op kermissen gereist, om broedertjes te bakken.
Och! och! myn dochtertje. Och! ik zel den schelm aanpakken.
Och! och! myn dochtertje. Och! al wierd ik hier vermoord.
Daar wordt gescheld.
Katryn breng deze vrouw ras in 't zalet, gaa voort.
Gy achter het tapyt heer Karel.
Op het zalet, kind? breng me liever in de kelder.
Ik heb zo'n dorst door al de droefheid, hoor Katryn,
Ik bid je smokkel, als je kunt, een glaasje wyn.
| |
| |
| |
Vierentwintigste tooneel.
Hans, Ernst. Izabel en Karel ter zyde.
Pots tausend herren Ernst was haab ich dar gelaufen,
Om tug tzoe kleid'ren for mein kompanie tzoe kaufen.
‘Ik moet wat veinzen, om de waarheid te verstaan.
Nur haab ich aber al myn sachen abgetaan.
't Sont al joo ezels, der hollandise kaufluiten,
Zy steen tzoe fitzelen, auf stibers, ond auf duiten:
In tytsland aber sont der kauflien gaar kortaat,
Er traagen daar respect voor einen braaf soldaat
Ont edelman: 'k bestee daar tausend pistoletten,
Ond de ezel nedigt mier, daar voor, nicht eins ten etten.
‘'t Woord etten hoor ik; en dat is geen goed hoogduits:
‘Dat hoofd van alle guits.
Ik heb die kromme taal in 't eerst niet konnen hooren’.
‘Hy heeft by my zyn achting gansch verloren.
Waar is ier tochter hern.
Daar 's iemant, die haar wat verzelt, op het zalet.
Is 't auch dem Karel, had der hern das tsoe gelassen?
Och ja, mier dunktich kan es fassen.
My is gezegt, dat al het geen gy hier aan my
Vertelt hebt van uw daân niets is als snorkery.
Gy zyt geen kapitein: maar een die plag te loopen
Op kermissen, om zalf en pleisters te verkoopen:
Derhalven, jonker, ben ik nu niet meer gezind
Myn dochter aan u uit te trouwen, en myn kind
Heeft groot gelyk gehad, dat ze u niet kon beminnen.
Das dich ter tybel! bist stoe dan verendert noe von zinnen?
| |
| |
Was matfots heft der hern das in den kopf gebracht?
Das liegt den swybel! had ich iem nur in myn macht,
Ich wol iem prieglen, ha potstauzend! ich wol 's sweeren.
Wen zaagt das? sprech hern Ernst; ich wol aan iem bald leeren
Ein kapitein als mier tzoe sjimpfen; 't is gebeert
Das ich, tzoe Bender, laatst ein keerel haab versjeert.
Verscheurt te Bender? is dat dan al lang geleden?
Ja, ja, tzoe Bender, daar 't zyn majesteet von Sweeden
Zelbs aanzaag, ond ich kreeg terstond vom iem pardon.
Ich bent, der steeden, durch dees arm, ontsetzen kon.
Hat ich daar nicht geweist, man hat niks konnen machen:
Ich ben der meister, hern, in aller oorlogs zachen.
't Verscheuren van dien vent is dat al lang geleên?
‘Tot noch toe gaat het wel, daar willen wy maar heen.
Acht jaar? acht jaar? hoe kan dat mooglyk weezen?
Potstauzend! 'er mach vreezen,
‘ô Ja, hy is te wonder wreed.
‘Die kaerel liegt al raer, al is hy geen poëet.
Maar nu uw kompanjie, myn heer, waar 's die gebleven?
Waar houd gy guarnizoen? dat dient ge eens op te te geeven.
Myn kompanjie is meist gesmolten, in dem marsch
Van Bender nach ons land, hoe redend stoe zo dwars
Hern Ernst? das dinkt mier frembt.
Ik laat my niet bedriegen,
En zal u toonen dat gy niet en doet als liegen.
Potstauzend! Ernst was stoe kein olden edelman,
Ja daar weeten wy niet van.
| |
Vyfentwintigste tooneel.
Ernst, Hans, Katryn, Izabel en Karel ter zyde.
Haal Slenderhinke, met de moffen hier beneden.
| |
| |
| |
Zesentwintigste tooneel.
Ernst, Hans. Izabel en Karel ter zyde.
Ich wol hier noe nicht lenger reden,
Neen, gy moet hier blyven staan,
'k Heb meer te zeggen vrind.
Doe nar, ha! laat oe raân:
Ich wol nicht blyben, wen ich bees word, zol stoe beeven.
| |
Zevenentwintigste tooneel.
Ernst, Hans, Slenderhinke, Wessel, en de andere moffen, Katryn. Karel en Izabel ter zyde.
Wessel, die Hans omhelst.
Mien breur! mien breur! mien breur!
Daar hebjenou het leeven.
Hans zag nooit blyder dag verschynen, in een jaar.
Daar hebje nou 't geslacht van moffen by malkaar.
‘Das dig ter tybel dat 's myn broetter, ich wol zwiegen’.
‘Wel breurken Hans, kunt stoe'an mik geen kennis kriegen’?
Ond 't is nen joar geleên dat stoe mik lestmoal sprak.
Ich haab kein broeter, ha! der keerel! halt gemak.
Ie, wil stoe hem noe nig kennen,
Noe stoe zo riek bist, ie woe kan een minsche wennen.
Bezee mik wol ter deeg, ik ben oe jongste breur,
Nu, beken het maar monsieur,
Gy kunt dog uw geslacht, en vrinden niet verzaaken.
Zo doen de moffen als zy tot fortuin geraaken.
Kend stoe mik dan nig breur?
Ich zol doe priegelen, ont fits'len met dit stoal.
| |
| |
Katryn haal nu eens af dat droevig wyf van Keulen.
Dat wyf zal mogelyk een ander deuntje speulen.
| |
Achtentwintigste tooneel.
Ernst, Hans, Wessel, moffen, Slenderhinke. Karel en Izabel ter zyde.
Ich ben pots slapperment ein edelman van staat,
Ich wol nicht einer von oe allen, for soldaat
In mynen kompagnie; c'h zol doe nicht willen haaben:
Myn vatter is kein baur, er is ein tydser graaben.
Zo is dien broeder, naar het schynt, u onbekend?
Hans tegen Ernst. Tegen Slenderhinke ter zyde.
Ja frylig.....‘Ich zol doe betzalen, slapperment.
‘'k Wol oe een vrindschap daun, met oewen breur to bringen.
‘Ie! sont dat noe zulke dingen.
| |
Negenentwintigste tooneel.
Ernst, Hans, Wessel, Slenderhinke, moffen, Katryn, Krispyn, Karel en Izabel ter zyde.
Och! och! myn dochtertje! ja, ja, daar is de guit.
Vind ik jou hier, jou schelm! verlaater van jou bruid?
‘Das wyb kent mier, och ja das wyb weet von myn zachen:
‘'Ch wol aber swigen, ond verenderinge machen.
Ik? myn kinds verloorene eer.
Der haab ich aber nigt gefonden.
| |
| |
Ontken je dan, dat jy myn dochter hebt verlaaten
Hoe zoek jy me dat te ontpraaten?
Neen, neen, dat zal niet gaan, kom maar te Keulen eens.
Wel dat is wat ongemeens,
Hy loochend alles: hem! heer Karel! wil hier koomen!
Karel, tegen Hans die achter de tasel loopt.
Treed herwaarts heer kaptein: want gy hoeft niet te schroomen
Dat ik u hind'ren zal, spreek maar met my alleen.
Hans, werpt zyn handschoen over de tafel.
Daar is myn hansjeen, ich wol morjen met uich geen,
Myn heer, zyt gy gezind te vechten?
Wy kunnen 't op dees plaats gemakkelyk beslechten.
Tegen Krispyn. Tegen Hans terwyl hy zyn degen trekt.
Pas op daar achter....'t za, trek aanstonds maar van leer.
Hoe hebt gy nu geen kouragie meer?
‘Der keerel meint es, och! ich kan iem nicht ontlaufen.
Doe zolst'es met dem tood bekaufen,
Koom dan hier heer kapitein,
‘Ha, had ich doe hier was allein,
Doe swybel, ich wol doe aan tauzend enden kappen.
‘Och was ich hier heraus.
Het is hier met geen snappen
Noch dreigen meer te doen, trek aanstonds uw rapier.
Koom dan maar ten eersten hier.
Ier sotsen jongelyn, ich vrees for oe, waarhaftig,
Ier kent mier nicht, ich ben vol tapferheid ont kraftig:
Ich laas uich aber noe for deizen stond eins fry;
Doe bist gelik'lig, das ich nur nich bees en zy.
Wel nu koom aan, ik meen u dan eens boos te maaken:
Karel loopt hem na, en krygt hem by de mouw.
Och Hinke; och! och! mien breur!
Krispyn, met een pistool in de vuist.
Zo iemant van die snaaken
Een voet verzet, die krygt een kogel in zyn pens.
| |
| |
‘Dat is een helleveeg, 't gaat alles naar myn wensch.
Och! ich bid uich laas mier leben.
Haab ich der hern misdaan, ich bid wol 's mich fergeben.
Och ich bid uich, laas mir geen!
Zyt gy een kapitein, wiens dappere arm voorheen
Een kaerel heeft verscheurd! die steden kunt ontzetten!
En een boha maakt, of ge ons allen op wild vretten?
Ich bid uich! spaar myn lyb.
Ich ben ein armer keerl, versjeen mier myn betryb;
Ich zol uich kontentiern.
Goed, wilt ge ons kontenteeren?
Voor eerst is myn begeeren
Dat gy bekennen zult, dat dat uw' broeder is.
Ja, 't is myn' broetter hern, das secher ond gewis.
Myn leben nicht geweezen:
'Ch ben aber ein doctoor, ond von der weld gepreezen.
Kwakzalver meent ge, en dat zal 't u ook wel doen.
Nein ich ben een doctoor, ein man van groos fatzoen.
Gy doktoor zult aanstonds sterven.
Neen, neen, gy zult toch niet verwerven
Met al uw bidden, of voldoe eerst deeze vrouw.
Ich haab er niks mistaan.
Hoe pikken heb ik 't nou,
Jy hebt myn dochter dan te Keulen niet bedrogen,
Ich ken das wyb nicht, es is 't altemaal gelogen.
Je hebt te Keulen dan ook niemendal verricht?
Ja etwas; aber doe bist gaar er motter nicht.
Hoo, hoo, dat is genoeg, je hoort het hem bekennen,
Koom aan wy moeten hem dat zwetsen wat ontwennen.
ô Die bedrieger! ô wat ben ik nu verblyd!
Hadt gy het niet ontdekt, ik was myn dochter quyt.
| |
| |
Tegen Hans.
Voort zeg ik uit myn huis
'k Moet eerst een klucht beginnen.
Hy moet daar aan dat wiel noch eerst wat voor me spinnen.
Wel vrouw wat zou dat zyn?
Als moeite; zagt dat ik met Hans, de charletan,
Myn hart eens ophaal. 't Za nu moet je 't spinnen leeren.
Krispyn neemt Karels degen.
Spin zeg ik vent, of vecht! het is nu myn begeeren.
Vent, indien je niet en spind,
Wel vrouw, wel vrouw, gy lykt ontzind.
Ei laat my dat pleizier ten minste tog gebeuren.
Spin zeg ik kapitein, of 'k meenje te verscheuren.
Och lieber fraulyn laas mier geen.
Krispyn met een verwoedheid.
Ich zol! ich zol! ich zol!
Hans spint, en Krispyn zingt.
Wie heeft het ooit geleezen,
Die alles wil doen vreezen,
Moet spinnen voor Krispyn.
Dat is een kluchtig wyf, nou zingt ze in plaats van huilen.
De tronie recht kaptein; koom mooi, en niet te pruilen.
Hoe hou je al op? spin voort, of 't gaat 'er aanstonds deur.
Zwyg zeg ik van mien breur.
Krispyn zingt.
Had gy niet komen snoeven,
| |
| |
Dan zou je nou niet hoeven
Maar zeg dat woord Krispyn, wat wilt gy daar me zeggen?
Myn heer, dat woord Krispyn, is maklyk uit te leggen.
Krispyn verkleed zich.
Myn heer vergeef het ons, wy vonden 't zo geraân,
Om dat ik zelf by u verdagt was, 'k kon niet spreeken
Met u, van 't geen my van dien Zwetser was gebleeken.
Maar van die dochter dan van Keulen, dat komt mal.
Te Keulen heeft die vent een meisje in ongeval
Gebracht, en in de plaats van trouwen, schelms verraaden.
't Staat dan op reden dat wy hem te saam versmaaden.
Jy jonker Hans, zult nu eens voor myn' dochters eer,
Krispyn geeft Hans een schaar.
Jou knevels. Daar's een schaar, je moet ze zelf af knippen.
Je zult me niet ontslippen,
Ach helf mier hern, och! och! ich bid!
Sny of je knevels, vent, of 'k priegel je aan dit spit.
Heer Hans je hebt tog nu die knevels niet van noode.
Koom koom, die knevels zyn nou lang al uit de mode.
Ik zeg je vent sny af, of vecht.
Hans snydt zyn knevels af, en geeft ze aan Krispyn, die ze in een doosje doet.
Dat 's een gedachtenis het doosje is netjes vol.
Nou ken jy Zwetser, met dat volk met een vertrekken.
Zy jaagen de moffen de deur uit.
| |
| |
| |
Dertigste tooneel.
Ernst, Karel, Izabel, Krispyn, Katryn.
't Is of gy me uit een' droom, heer Karel, op koomt wekken.
Want 't snorken van dien Hans, had my geheel verblind.
Hadt gy my niet verlicht, ik had myn eenig kind
Van al haar hoop en troost, die ze in u stelt, versteeken;
Ja haar verroekeloost. Wel aan, het is gebleken
Dat gy verstand hebt, en schoon gy van aad'lyk bloed
Niet zyt gesproten, uw kouragie maakt het goed.
Kom Izabelle wil uw hand aan Karel geeven.
En ik Tiresias Krispinus, meen te leeven,
Gelyk een graafje, met mejuffer Kataryn.
Koom aan myn zoetert, 'k zal de bruid van jou dan zyn.
|
|
Auteursrechtvrij