Verantwoording
Net als de lezer(es) kan ook ikzelf alleen maar vaststellen dat de in deze bundel verzamelde essays geen afgerond geheel vormen. Het mangelt dit boek inderdaad aan een coherente visie, een rode draad, een impliciete boodschap ook. Dat heeft deels te maken met het feit dat nu eens de afstandelijk ingestelde socioloog, dan weer de betrokken burger of kunstliefhebber het woord neemt. En een derde keer spreken beide tezamen, wat voor nog meer verwarring zorgt. Misschien kenmerkt dat zigzaggen wel het gros van de essayistiek?
Ikzelf heb het genre van het essay steeds als een proeftuin zonder identiteit beschouwd. Soms primeert de argumentatie, soms de formulering; soms komt het op scherpe ideeën aan, soms valt het gezegde niet los te weken van de wijze waarop het is neergeschreven. Soms dit, soms dat: een essayist vindt in het beste geval een eigen toon of - om met Paul Valéry te spreken - een Stem.
Een essay is een gedachte-experiment. Je begint eraan zonder te weten waar je precies zal uitkomen (af en toe beland je zelfs nergens). Onderweg, dus al schrijvende, tekent zich misschien een traject af. Maar die singuliere lijn valt niet te veralgemenen: de keuzes die je in één enkel essay maakt, zijn niet overdraagbaar naar toekomstige stukken.
Ik ben de essayistiek van langsom meer gaan waarderen als een noodzakelijk tegengewicht voor systematiek en ernst, voor moralisme ook. Een essayist is vrijgesteld van elke vorm van maatschappelijke dienstbaarheid: hij voelt zich alleen verplicht aan zichzelf - aan de buitelingen van de gedachten in het hoofd, aan voortalige ervaringen, aan een specifieke vorm van intimiteit. Ook daarom begint hij altijd weer opnieuw, zoekt hij
Auteursrechtelijk beschermd