[Tijl Uilenspiegel]
Uilenspiegel, Tijl -, volksboek met prozaverhaaltjes, in 't Nederduits gedrukt ± 1500; in 't Ned. vertaald ± 1520, drie-maal herdrukt in de 16e eeuw en 1558 door Joannes Nemius in het L. vertaald. Tijl is de koning der zotten, die ieder beet neemt met wie hij in aanraking komt. Ook geestelijken ontzag hij niet; hij kwam dan ook 1570 op de Index.
Facsimile van 't oude volksboek verscheen 1898. Nieuwe uitgave naar de 1e druk van 1520 te Antwerpen, 1943, door D.Th. Enklaar; en in 1948 door L. Debaene en Pol. Heyns, met aantekeningen.
De echte Tijl zou geboren zijn te Kneitlingen in Brunswijk en zijn gestorven in 1350 te Möllen in Mecklenburg. Zijn grafzerk bevindt zich te Möllen bij Lübeck, volgens Hoffmann von Fallersleben, met een uil en een spiegel en met het opschrift:
Anno 1350 is dat stein upgehaven
Unde Ulenspiegel leit dar under begraben.
Marcket wel unde dencket dran.
Het verhaal werd als de geschiedenis van een Vlaamse volksheld uit Damme uitgegeven in het Frans door Charles de Coster, 1867. Vertaald door R. Delbecq. Dan is Tijl de held uit de worstelstrijd tegen Spanje.
Waling Dijkstra schreef een Frîske Thîl Ulespegel, een ‘wonderlijke levensgeschiedenis’ in de trant van 't oude volksboek. Nieuwe Vlaamse bewerkingen zijn De Nieuwe Uilenspiegel of de jongste incarnatie van den scharlaken Thijl van Herman Teirlinck 1920, en Thijl I en II, toneelwerk van Anton v.d. Velde. Verder Tijl Uilenspiegel in Vlaanderen, door Jan H. Eekhout, 1941.
Het volksboek in nieuw Nederlands opnieuw uitgegeven bij Jos. Janssens te Antwerpen: Het Vermakelijk Leven van Thyl Uylenspiegel.
Een heel merkwaardige uitgave, Het Leven van Tyll Uilenspiegel verscheen 1790 ‘in Holland’, zonder naam van schrijver of uitgever. De avonturen van Tijl met allerlei beschouwingen over de toenmalige toestanden en letteren, over de 400 blz. in boertige stijl.
Studie van Dr. Enklaar, Uit Uilenspiegels kring, 1940. Bewerking in de Groninger volkstaal door Dr. J.A. Fijn van Draat, 1948.
Auteursrecht onbekend