Letterkundig woordenboek voor Noord en Zuid

[Jan van der Noot]

Noot, Jan van der -, 1539-'95, was 1568 als balling in Londen. Hij was van adel, ‘patricius van Antwerpen’, geboren te Brecht; schepen der stad; streed tegen Spanje en Rome; Calvinist. Van der Noots eerste bundel gedichten, Het Bosken, is van ± 1568; er zijn psalmen in, deels naar Marot, deels naar Datheen. Het is onze eerste bundel lyrische Renaissance-gedichten. Zijn tweede bundel is Het Theatre oft Toonneel, 1568; ook hierin toont zich de invloed van Ronsard, vooral in de sonnetten en liedjes. Dan is er de Ode aen den Heere Casper van der Noot, Heere van Carloo, een bloedverwant, die gestreden had in de Slag bij Grevelingen, 1558. (In 1573 gesneuveld bij het Manpad.) Het Theatre is opgedragen aan Rogier Martens, opperburgemeester van Londen, met felle aanvallen tegen de R.K. kerk. Er zijn 11 sonnetten in over de verdorvenheid van Rome, vertaald naar Du Bellay; 6 andere sonnetten zijn naar Marot. De edelman in ballingschap werd brooddichter en weer katholiek; in 1576 schimpte hij op de ketters. Hij zwierf door Europa, kwam in 1578 te Parijs in aanraking met Dorat en Ronsard. Daar beval de gezant Ogier van Boesbeeck hem aan bij landvoogd Matthias en Van der Noot kon eindelijk naar Antwerpen terug. Daar dichtte hij een onderdanige ode aan Matthias en in 1580 den Lofsang van Brabant. Zich zelf vergelijkt hij in de opdracht bij Homerus, Virgilius en Petrarca. Hij had immers in 1579 zijn groot werk Olympias uitgegeven, een poging om zijn eigen leven in beeld te brengen als epos: ‘Olympia is het ideaal, waarnaar hij streefde en dat hij vereerde als Dante Beatrice en als Petrarca Laura vereerde’. Mercurius

[p. 375]

vertoont hem Olympia (de Hemelse) in de slaap; hij gaat uit om haar te zoeken en eindelijk vindt hij haar in ‘lustige velden’, bij goden en godinnen. Dit alles met navolging van Dante en Petrarca.

Om nieuw werk te kunnen maken, vroeg hij van de Raad van Antwerpen ƒ100 ter leen; hij kreeg ƒ50. Doch 't werk kwam niet gereed. En toen in 1581 de Calvinisten baas werden in de stad, bezong hij ook hen. In 1585 werd Parma de heer en waren de Calvinisten weer oproerige dwazen. En hij bezong Spanjaarden, de hoofden der vreemde ‘natiën’ (de kooplieden) en leden der Overheid. Geen wonder, dat zijn grote roem snel is vergaan, temeer daar veel van zijn stukken vertalingen zijn. Maar hij heeft de verdienste, dat hij de Pléiade in de Nederlanden vertegenwoordigt en er in slaagt, om in sonnetten en oden (de nieuwe dichtvormen) fijnheid van gevoel te vertolken. De hoge dunk, die hij van zijn eigen werk had, maakte hem tot een ‘Spaanse Brabander’; Lucas de Heere is de enige dichter van naam, die hem prijst. Verwey gaf in 1895 Gedichten van hem uit met een inleiding; Vermeylen schreef in 1899 zijn proefschrift over hem. Hij is met Van Hout en Van Mander de eerste man van de Ned. Renaissance.