Letterkundig woordenboek voor Noord en Zuid

[het Fries Friese taal]

Friese taal, het Fries, gesproken in Friesland, verder nog door ± 15 000 inwoners van Noord-Friesland (Sleeswijk) en 2500 in Saterland (Oost-Friesland). In de 17e eeuw allereerst Jan Starter in het tussenspel van Timbre de Cardone. Dan de dichter Gijsbert Japicx; in de 19e eeuw opleving der Friese letteren: Gebr. Halbertsma; 1844 Selskip for Fryske Tael. Nu beweging van grote betekenis op velerlei gebied: 1908 oprichting van het Kristlik Frysk Selskip; stichter en leider Ds. S. Huismans. In 1915 de Jongfriese Beweging onder aanvoering van Douwe Kalma; in 1917 het Roomsk Frysk Boun; 1938 stichting van de Fryske Akademy; 1939 de Fryske Folkshogeskoalle. Het Selskip for Fryske Tael en Skriftenkennisse stichtte het ts. Iduna, 1845-'61, onder leiding van Sytstra; zie daar. Jac. van Loon en M. de Boer gaven 1876 het Frysk Lieteboek uit. Schrijvers voor het volk waren Waling Dijkstra en T.G. v.d. Meulen; zie daar. In 1860 begon het volkstoneel; nu zijn er reeds over de 1000 gedrukte stukken. Pieter Jelles Troelstra

[p. 164]

gaf met O. Sytstra en S. Koldijk een bundel stukken uit, It jonge Fryslan, 1881; met Tj. E. Halbertsma het Ny Frysk Lieteboek, 1886; hij was van 1888-'95 redacteur v.h. tijdschrift For Hûs en Hiem. Het Fries Woordenboek, begonnen door J.H. Halbertsma en G. Colmjon, werd 1911 voltooid door Waling Dijkstra, op last van Ged. Staten. In 1933 kwam de vertaling van het Nieuwe Testament van Dr. Wumkes gereed; aan het Oude Testament is nu ook de laatste hand gelegd. De psalmen en gezangen werden vertaald door A.M. Wijbenga en F. Schurer. Friese colleges worden gegeven te Groningen, Amsterdam en Utrecht. Een nieuw groot Fries Wdb. wordt op last der Fryske Akademy voorbereid door Y. Poortinga. Wumkes schreef in 1926 zijn groot werk over de Bodders yn de Fryske Striid, de Zwoegers in de Friese strijd.

Van J. Piebenga Koarte Skiednis fen de Fryske Skriftekennisse, 1939. Zie verder Friese dichters en schrijvers.