Multatuli Encyclopedie

Zielknijper,

personage uit de *Woutergeschiedenis, de dominee die ‘bakers onwaardeerbaar gezegde’ ‘dankie wel, juffre Pieterse, m'n koppie is omgekeerd, dat zie je wel!’ tot tekst gekozen had (Idee 394, vw ii, p. 585). Hij is de geestelijk leider der ‘Stotters’ die zijn ‘Medestotters’ toespreekt. De preek is een parodie op de orthodoxe preken van die tijd, met voorzang, waarvan de eerste strofe luidt:

‘O, Baker vol van Zaligheid,/Wie zou Uw Lof niet zingen!/O, Baker Die ie Baker zyt/Van alle Stervelingen!/O Baker, hoor ons juichen aan,/Als wij met U uit baak'ren gaan.’ (vw ii, p. 585)

De preek bestaat uit drie delen: 1. ‘den historischen zin myner tekstwoorden’; 2. ‘de ontwikkeling van de stralen die daarin doorlichten’; 3. ‘de beschouwing der bakerplichten, die uit de voorafgegane bakerbeschouwing voortvloeien’. De dominee prijst ‘Multatuli den Stoffelist’, de ‘nooit volprezen Multatuli’ en vervolgt:

‘Doch verder gaat de helse Pennewippery onzer dagen. Er zyn er die den braven, eenvoudigen Multatuli zelven verdenken, óf van onkunde, óf van opzettelyke verkrachting der waarheid... Verdoolden! Ziet ge niet, waartoe gy wordt vervoerd door uw zucht om alles te bekladden en te bederven wat ten leven leidt? (...) Was Hy niet heilig, Hy de enige onvolprezen Baker Stotter in Zyn bonte jak? En als men dit toestemt - wat dan toch wel niet kán ontkend worden - moet dan niet ook hy heilig en onfeilbaar wezen, die de daden en woorden van dien Heiligen persoon heeft te boek gesteld?’ (vw ii, p. 591)

In 1875 voegt m. in een noot aan dit Idee toe dat hij er destijds goed aan gedaan heeft deze bakerpreek mee te delen: menigeen is na het lezen ervan voorgoed genezen van het ‘idiote kerkgaan’ (vw ii, p. 718).