Multatuli Encyclopedie

Ravijn,

In de Max Havelaar schrijft m. dat Havelaars erf aan een ravijn grensde ‘die zich uitstrekte tot aan de oevers van den Tjioedjoeng, de rivier die Rangkas-Betoeng in een zyner vele bochten omsluit’ (vw i, p. 173).

Deze passage leidde tot veel reacties. Onder anderen *R.A. van Sandick, *G. Jonckbloet en jhr. W.H.W. de Koek beweerden dat er geen ravijn te Rangkas-Betoeng was en beschuldigden m. daarom van leugenachtigheid. Stuiveling verklaart echter in vw i, p. 574 dat het woord ravijn in m.'s tijd niet alleen de betekenis van bergkloof had, maar ook holle weg of gracht betekende. De Amsterdammer van 1 mei 1910 bevat een schets van de plattegrond van Lebak, waarop een ‘tegenwoordig gedempt’ ravijn is aangegeven. Deze schets komt niet overeen met die in Paul van 't Veer, Het leven van Multatuli 1979, p. 97.