Multatuli Encyclopedie

Orakel,

(onder goddelijke inspiratie gegeven advies of toekomstvoorspelling) De Grieken konden *Apollo raadplegen te Delphi (*Pythia) en Zeus te Dodona (plaats in Epirus), Jupiter-Ammon werd door de Romeinen in een tempel in de Ammons-oase (in Noord-Afrika) geraadpleegd, Saul ging om advies naar een waarzegster te Endor om de geest van Samuel te raadplegen (1 Samuel xxviii:7), Veleda was een Germaans waarzegster ten tijde van Claudius Civilis.

In Idee 891 schrijft m. over orakels:

‘wat we van de Orakels weten, wettigt geenszins het vermoeden dat er geestverdoving by pythonissen of priesters plaats vond. De godspraken die tot ons kwamen, zyn nogal wakker. Er is kunst in, en zelfs een gekunsteldheid die duidelyk bewyst dat er by die gelegenheden geen andere geesten verdoofd waren dan die van de leken.’ (vw iv, p. 621-622)

In een brief aan zijn broer Jan van waarschijnlijk maart 1853 legde m. al een verband tussen *‘biologie’ (hypnose) en de klassieke orakels (vw ix, p. 314).

In Over Specialiteiten wordt jonker *Frits na een twijfelachtige carrière, plotseling een ‘specialiteit’, nl. als lid van de Tweede Kamer:

‘Hy werd op eenmaal: de gids der gidsen, de voorlichter der voorlichters van de natie, de tovenares, de Pythonisse, de Apollo van Endor, Dodona en Delfi, de Jupiter-Ammon van Opper-Egypte, de Veleda van 't haagse Binnenhof (...) de hoofd-réverbère [Fr. lantaarn] op de vuurbaak van 's lands welvaart, de Noordster, waarop de hulk van 't zinkend Vaderland den vermoeiden steven richt, en... nog een-en-ander.’ (vw v, p. 518)

Kortom, Frits is een orakel geworden, wiens vermeende wijsheid alleen door ‘verdoofde geesten’ wordt geloofd.