Multatuli Encyclopedie
(1995)–K. ter Laan–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 320]
| |
wijd aan de nagedachtenis van Graaf Johannes van den Bosch, de schepper van het *Cultuurstelsel. Hij vergelijkt in dit boek de in zijn ogen grote voordelen van het Cultuurstelsel voor Nederland met de geringe voordelen die Engeland uit Brits-Indië trekt. Hij pleit voor invoering van het Cultuurstelsel in Brits-Indië. Het boek werd nog datzelfde jaar door D.C. Steyn Parvé in het Nederlands vertaald als Java of hoe eene kolonie moet bestuurd worden. Parvé (1812-1882, geb. te Batavia, Indisch ambtenaar en later publicist te Londen) laat in zijn voorwoord en in de kritische noten bij zijn vertaling zijn voorkeur voor *Vrije Arbeid duidelijk doorschemeren. m. schrijft in de Minnebrieven over dit boek: ‘Ik gis dat het besteld werk is, voor rekening van de firma Bato Saldig & Co., en vertrouw dat ik 't in de meeste punten met Money eens kan wezen. Ik heb geen geld om 't boek te kopen, maar uit de analyse die ik las in de Amsterdamse Courant, begryp ik heel goed hoe hy aantoont dat de Hollanders zo véél halen uit Indië, als maar enigszins mogelyk is. Wat wil men meer? Il prêche des convertis. Hy wint zyn pleit vóór hy begon’ (vw ii, p. 70) In een noot bij Idee 322 lezen we dat dit boek voortdurend aangehaald wordt ‘door de velen die beweren dat alles op Java volkomen in orde is’. ‘Men heeft het gebruikt als tegenwicht van den Havelaar’. Vervolgens gaat m. in op de cijfers die in dit boek genoemd worden aangaande het Cultuurstelsel: ze zijn onjuist en ‘nietig in verhouding met de winst die 'n rechtvaardig bestuur opleveren zou. Het Batig Saldo is bespottelyk gering’ (vw ii, p. 711-712). |
|