Multatuli Encyclopedie

Law, John-,

(eig. John Lauriston) 1671-1729, zoon van een bankier uit Edinburgh, bezocht in zijn jonge jaren Londen en Amsterdam, waar hij het bankvak leerde. Keerde omstreeks 1710 terug naar Schotland waar hij een bank poogde op te richten die, tegen grondeigendom als onderpand, bankpapier uit zou gaan geven. Dit voorstel werd niet aanvaard. Hierop vertrok Law naar het continent waar hij aan de

[p. 273]

speelbank een groot kapitaal bijeengaarde, en zijn plannen aan verschillende regeringen voorlegde.

Hierop werd hem door de Franse regering in 1716 toegestaan in Frankrijk een bank op te richten, die grote hoeveelheden bankpapier uitgaf. In 1718 werd zijn bank tot staatsbank verheven, die de slechte financiële van de staat moest verbeteren. Dit werd kortstondig gerealiseerd door grote hoeveelheden ongedekte bankpapieren uit te geven. Tegelijkertijd richtte Law zijn particuliere handelmaatschappij, de ‘Compagnie d'Occident’, op die de koloniale ontwikkeling van Canada en Mississippi voorstond (de ‘Mississippi-maatschappij’). Spoedig hierna werd deze maatschappij met andere bevoorrechte handelsmaatschappijen verenigd in de ‘Compagnie des Indes’. De handel in aandelen van deze maatschappij - die ook het tabaksmonopolie, de belastinginning en andere voorrechten toegewezen kreeg - nam enorme, speculatieve vormen aan. De grote toename van de geldhoeveelheid leidde in 1719 gedurende korte tijd tot aanzienlijke welvaart: handel, industrie en consumptie namen aanzienlijk toe. De staat nam deze gelegenheid te baat om de grote staatsschuld af te lossen. De hierdoor ontstane inflatie ondermijnde echter het vertrouwen in het bankpapier en Law, die in 1720 tot staatsraad en controleur van Financiën was benoemd, werd gedwongen tot steeds drakonischer maatregelen om het vertrouwen in zijn ongedekte papiergeld te handhaven. Zo verbood hij het gebruik en bezit van de gouden munt. Op 22 februari 1720 werden de bank en de Compagnie d'Occident verenigd en spiegelde Law de aandeelhouders nog grote dividenden voor. Op 5 maart moest hij echter de waarde van de aandelen verlagen en de waarde van de bankbiljetten halveren. Hierop brak in heel Frankrijk oproer uit en stortte het hele papieren kaartenhuis ineen. In december 1720 vluchtte Law naar Brussel met achterlating van een aanzienlijk vermogen. Tot zijn dood leefde hij armlastig in Venetië, waar hij d.m.v. het spel in zijn levensonderhoud voorzag.

In Idee 800 waarschuwt m. voor het investeren in spoorwegobligaties met verwijzing naar deze handel ‘in actiën in Law's Mississippi-maatschappy’ (vw iv, p. 517).