Platbook 4. Fitsprovins

[p. 61]

Leon Frissen, Nirbik
Fitse: ummer extremer vorme

President Kennedy mirkde ins op dat jongluuj neet miè in sjtaot zin ein fatsoenlike 50 mijl binne de 20 oer te laope. Dat waor de aanleiding veur in 1963 in Zitterd de allerièsjte Kennedymars te organisere, 80 kilomaeter - das aeveväöl es 50 mijl - door 't Limburgs land. Op mien neugetiènde deeg ich veur d'n derde kièr mèt en waal aan de ‘wedsjtried in de mars’. De wedsjtried hilt in das te daen aafsjtand binne 12 oer mos aaflègke. Dat is gein wandele miè, meh sjnelwandele.

't Waor Sjtille Zaoterdig, sjlech waer, nate sjniè... typisch zwao'ne daag dae vilt ónder de categorie ‘april doet wat hij wil’. Op 56 kilomaeter, in de buurt van Thorn, sjtinge mien ouwers op mich te wachte. Miene pap reep: ‘Dao kómme de ièsjte, dat is gekkewerk’. Hae kós neet zeen dat ich daobie zaot. Ich kaom binne in eine biezónder sjnelle tied: 9½ oer. Es twiède. Van doe aaf waor ich verkoch aan dees vorme van sjport, mèt aafzeen. Ich ging ummer wiejer mèt lang aafsjteng laope en fitse.

‘Dom, sjport is dom,’ zwa bèn ich opgegreujd in eine waereld dae sjport (nog) teväöl zaog es tiedversjpilling. Dat haet te make mèt oos traditie. Intelligente luuj besjouwde 't es verlaore tied. Dat idee is in de laop der jaore waal biegesjteld. Noe kom ich dèkker luuj taege die taegeneuver mich ein veróntsjuldigende houding aannumme. Zie kinne mien ‘aafwieking’ van vreuger. Mien róndfitse van Mestreech nao Santiago de Compostella, 't beklumme van de Alpe, 't daak van Europa, de Stelvio in Italië, de Pyreneeë, de groate wielerklassiekers... dat väöle extreem fitse kins te hièl good vergelieke mèt politiek. Doe mós taegesjlaeg kinne euver-

Vrouwluujzöksjkes

[p. 62]

winne en teleursjtellinge neet oetvergreute, neet exploitere. The winner takes it all. No time for losers.

Ich höb väöl gehad aan die duursjport, aan de wielersjport, veur mien emoties te regulere. 't Irriteert mich dat bie de euverheid sjport is blieve ligke. De mierderheid is neet ech geïnteresseerd. Natuurlik is t'r in deze tied miè aandacht, meh 't blieve peanuts. Op de rieksbegreuëting sjteit ei bedraag veur sjport dat te vergelieke is mèt 't transferbedraag dat Real Madrid veur Kaká betaalde. Dao mótte veer ós deep veur sjame. 't Is pienlik te zeen welke verworvehede van lichamelike opvoeding de lètste jaore zin opgegaeve. De middelbaar sjaole zin vergaeve van chips- en marsautomate, van fast food corners, meh sjport in de (nao)sjaolse activiteite, ho mèr! 't Sjteit geliek aan minder es ein hangpauze per daag.

Fitse naom bie mich, wie gezag, ummer extremer vorme aan. De veurbereidinge sjtarde in 't veurjaor, nao carnaval, mèt ein waek rónd Murcia. 't Veurjaorswaer dao neudigde oet om dan al groate tourtochte te make. Ich mós kilomaeters in de bein kriege, zjwoege, hel wirke, aafzeen... De ‘Hel van het Noorden’ sjting al vreug in 't jaor op 't programma, de keienklassieker nao Roubaix dae in 1896 veur d'n ièsjte kièr verreje woort. Mèt de groate meute - 't zjwaorste verzèt - vlamme in 't bosj van Wallers; neet oetgewoond arrivere in 't vélodrome: dat waor ein jaorlikse doelsjtelling.

De groate randonneurstochte in de zomer woorte mien groa-te leefde. Begiftig mèt 't virus van d'n Tour de France. In mien jeug waor ich dao al mèt besjmet. Geine daag ging veurbie zónder op Radio Tour aaf te sjtumme; ièsj Jan Cottaar, daonao Theo Koomen. Om d'n hook woort sjnel ein sjpeciaal Tourgezèt van De Nieuwe Limburger gególle om de verhaole van daen daag te laeze. De etappes nao Alpe d'Huez, de Nederlandse berg. Cols wie de Madeleine, Galibier, Croix de Fer, Glandon, Izoard of Joux Plane, die

Zaal kirk

[p. 63]

ontzag inboezemde bie ‘de sjlave van de waeg’ die dèks oetgepierd aankaome. De heroïek daovan voolt ich ónder 't laeze.

De etappe op 13 juli 1967 van Marseille nao Carpentras sjteit bie mich 't dudeliks in 't geheuge gegrif. 't Hoagtepunt waor de beklumming van de Mont Ventoux. 't Waor haet, bloodhaet. De karavaan beklom ‘de kale berg’ vanoet Bédoin. Aan de voot van de berg waor 't 38 grade. Gimonde, Poulidor, Janssen, Pingeon en Simpson sjuddelde aan de baom. Veurbie Chalet Reynard, nog 6 kilomaeter te gaon, mós Simpson losse en ging zjwabberend euver de waeg. Do or die, mót door zien gedachte zeen gegange. ‘Put me on my bike’, waore zien lètste weurd wie hae tot sjtilsjtand kaom taege de sjteinsjlaag van deze kale puist. Tourarts Dumas probeerde hem te reanimere. Tevergaefs. De tesje van Simpsons trui gaove 2 ampulle pries.

Dit maonlandsjap van de Provence haet mich vanaaf dae bloodhaete daag in juli 1967 neet miè losgelaote. Ièsj intimiderend, omdat hae nao d'n doad van Simpson es boetenmiensjelik woort gezeen veur coureurs. Meedogenloos veur renners deze aafsjrikwekkende col te laote beklumme, zeker in de verzengende hits van de zomers in de Vaucluse. Meh ouch verleidelik: de leuper d'rheen, door 't mèt lavendel geparfumeerde landsjap, de wiengaarde van 't departement achterlaotend, nao Bédoin de sjièm van 't pienbosj in, daonao 't maonlandsjap, veurbie Chalet Reynard. Oeteindelik gaon ich nao jaore 't gevech mèt de berg aan. Nao eine incubatietied van 20 jaor - nao de val van Simpson - sjluup in 1987 de Ventoux-kaorts in mien lief. 't Hoes van eine vrund van mich in de buurt van Forcalquier weurt de oetvalbasis veur miè es 100 fitstochte nao de Mont Ventoux, sjtartend en finishend in Apt, Avignon of Forcalquier. Vanaaf mien ièsjte beklumming via Sault verdwient de kaorts neet miè. Ze weurt heviger, intenser.

Zeemlaer in brook ipv roete mit te wesje

[p. 64]

Dan vanoet Bédoin, de zuidelike en bie kinners de meis aansjpraekende klum. Ich veul mich wie Charly Gaul dae zich door ziene meisterknech Jaap Kersten, oet 't Limburgse Siebengewald, lièt begeleie. ‘Gaul kon niet zonder pijn, pijn was zijn motor’, sjreef Tim Krabbé op in zien book De renner. 39×23 is 't verzèt dat ich dink neudig te höbbe. Veur de zekerheid ouch 39×26 gemonteerd, ei koffiemeuleke. 't Tèllerke op miene fits lièt heugde, sjnelheid, hartsjlaag en pedaalsjlaeg zeen. Alles vilt mèt, behalve de sjnelheid die nauweliks aan de 12 km per oer kump. In de reigel maak 't door de verzengende zon plekkend asfalt 't neet lichter drop. Ein op de loer ligkend probleem taege deze cols opfitsend blief euververhitting, sjus wie conditie en laeftied. ‘Luisteren naar je lichaam’, heisj dat in 't peloton. Ich lèk mich debie neer dat ich neet Peter Winnen heisj. Soms sjteit eine verdwaalde Franse toerist langs de waeg dae mich aanmoedigt mèt: ‘Courage, c'est dur!’. Dees weurd allein al zörge veur de kriebels én de energie veur d'n top te bedwinge en weer truk te rieje, aafdalend via Maulucéne, truk nao Apt of Avignon. Alweer ein naamloos succes, mèt ein knipoug nao Simpson en Kennedy. Aalweer ein alibi veur in d'n aovend mèt mien familie en vrung Beaumes-de-Venise, Carpentras of Châteuneuf-du-Pape te bezeuke. De fitsers die de ‘berg der bergen’ höbbe beklomme weite ouch de culinaire geneugde van de Vaucluse te waardere.

Zich kapot lache óm omafiets