Zuid-Salland

[p. V]

Voorbericht

De Geïllustreerde Beschrijving van de Nederlandse Monumenten van Geschiedenis en Kunst, samengesteld en uitgegeven vanwege de Rijkscommissie voor de Monumentenzorg behandelt:

a. alle bestaande aardwerken en bouwwerken alsmede onderdelen en overblijfsels daarvan welke ouder zijn dan 1850 en die in enig opzicht van belang zijn uit een oogpunt van geschiedenis en kunst;

b. alle voorwerpen die aan juistgenoemde eisen voldoen en die op enige wijze behoren tot bovenbedoelde aard- en bouwwerken.

Verder worden in het kort vermeld openbare en particuliere verzamelingen op het gebied van geschiedenis en kunst en wel, wat particuliere verzamelingen aangaat voornamelijk die welke door hun betrekking tot de beschreven plaats en streek een duurzaam karakter hebben verkregen.

De monumentenbeschrijving heeft ten doel de vaderlandse monumentenschat zo getrouw mogelijk in woord en beeld vast te leggen. Samenvattende kunsthistorische beschouwingen zoeke men niet in de monumentenbeschrijving, wel het materiaal daarvoor.

De vermelde litteratuur is beperkt tot datgene wat de samensteller van de tekst met vrucht heeft kunnen raadplegen. Onderzoek in archieven behoort niet tot de taak van de samensteller. Oude afbeeldingen zijn gemeenlijk slechts vermeld wanneer zij van belang zijn om de gedaante van het monument in een vroegere tijd te leren kennen. De beschrijving is ingedeeld naar de gemeenten. De gemeenten zijn in alfabetische volgorde gerangschikt, de monumenten door indeling in de navolgende groepen:

voorhistorische, vroeghistorische en Romeinse monumenten,

verdedigingswerken,

bruggen, sluizen en ‘straatmeubilair’ als pompen, schamppalen, e.d.,

wereldlijke openbare gebouwen,

kerkelijke gebouwen,

gebouwen van liefdadigheid, onderwijs, wetenschap en kunst,

particuliere gebouwen,

musea, particuliere verzamelingen, varia.

Kortheidshalve worden benaderende dateringen aangegeven door Romeinse cijfers voor de eeuwen, de letters A en B voor de eerste of tweede helft van een eeuw en de letters a, b, c en d voor de vierendelen van een eeuw.

De aanduidingen ‘rechts’ en ‘links’ zijn gebruikt uitgaande van de standplaats van de beschouwer.

De tekst is samengesteld door prof. dr E.H. ter Kuile, wetenschappelijk hoofdambtenaar bij de Rijksdienst voor de Monumentenzorg, die daartoe in 1955 opdracht kreeg. De toestand waarin de monumenten zijn beschreven is in het algemeen die van 1958, tenzij de tekst er uitdrukkelijk melding van maakt dat latere veranderingen zijn bijgehouden hetgeen zoveel mogelijk is geschied.

In 1960, toen de tekst vrijwel klaar was, werd op initiatief van ir R. Meischke, directeur bij de Rijksdienst voor de Monumentenzorg, de gelegenheid geschapen om

[p. VI]

door ontgravingen in het kader van de eindfasen der restauratie van de oude Lebuinuskerk en -toren een aantal gegevens te achterhalen over de gedaante van de kerk in de 11e eeuw. Deze ontgravingen, uitgevoerd door de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek in samenwerking met de Rijksdienst voor de Monumentenzorg, hebben de kennis welke wij van de ontzaglijke 11e-eeuwse basiliek al hadden in belangrijke mate verrijkt.

Met bijzondere erkentelijkheid zij gewag gemaakt van de medewerking die de heer Ter Kuile mocht ondervinden van de gemeente-archivaris dr A.C.F. Koch. Een reeks opmerkingen van de heer Koch en vele gegevens die hij ter beschikking stelde zijn in de tekst verwerkt. Het beknopte overzicht van de geschiedenis van Deventer is geheel van de hand van de heer Koch. Onder de velen aan wie de samensteller voorts dank is verschuldigd voor hulp en inlichtingen dienen in het bijzonder te worden genoemd de heer G.J. Lugard, directeur van het gemeentelijke museum De Waag, en de heer A.G. Beltman die jaren lang als president-kerkvoogd van de Hervormde gemeente van Deventer eindeloos veel zorg en kennis heeft gewijd aan de historische kerkgebouwen van deze kerkelijke gemeente. Mr A. Staring, tot eind 1960 lid van de Rijkscommissies voor de Monumentenzorg en de Monumentenbeschrijving, vergezelde de heer Ter Kuile herhaaldelijk wanneer het ging om het opnemen van oude schilderijen en meubelen.

De bouwkundige tekeningen zijn gemaakt door de heer H.W. van der Voet, bouwkundig ambtenaar bij de Rijksdienst voor de Monumentenzorg, behoudens een enkel geval gelijk de tekening van de middeleeuwse tegelvloer op het hoge koor van de Grote Kerk die door de heer A.G. Beltman werd vervaardigd en die in autotypie is gereproduceerd.

De opmetingen zijn in het algemeen gereproduceerd op schaal 1:400, waarbij het mogelijk was de grootste tekeningen, die van de oude St. Lebuinuskerk te Deventer, nog juist op één bladzijde af te drukken. De schaal is bij alle opmetingstekeningen afzonderlijk aangegeven.

Nagenoeg alle fotografieën zijn speciaal voor dit werk gemaakt door de heer G.T. Delemarre, fotograaf bij de Rijksdienst voor de Monumentenzorg.

Tenslotte merken wij op dat in de verzamelingen van tekeningen en foto's van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg meer materiaal voorhanden is dan in dit werk kon worden gereproduceerd. Voor ernstig onderzoek staat dit materiaal steeds ter beschikking.

De Rijkscommissie voor de Monumentenbeschrijving

s.p. bentinck, Voorzitter

r. hotke, Secretaris

's-Gravenhage, oktober 1962.