Kort onderwys, hoedanig men de couranten best lezen en gebruiken kan

[p. 17]

Verklaring van de Vreemde en meer andere Bastert-Woorden die in de Couranten, als mede in andere Schriften, gevonden worden, volgens de Order van het A. B. C.; en in haar waare Sin vertaalt,

A.

Abandonneeren. Verlaten. Begeven.

Abbé. Een Abt; gelyk 'er veel in Frankryk zyn.

Abbrevieeren. Verkorten.

Aboleeren. Te niete doen. Afschaffen. By voorbeeld oude Geschriften of Wetten, &c.

Abolitie. Te niete doening. Afschaffing.

Abominabel. Gruwelyk. Afschuwelyk.

Abondant. Overvloedig.

Abondantie. Overvloedigheid.

Abordeeren. Aan Land komen. Van Zee aan Land komen.

Aboucheeren. Met elkander spreken.

Absent. Afwezend.

Absenteeren. Afwezig zyn, of gaan.

Absentie. Afwezentheit.

Absolut. Volstrekt. Volkomen.

Absolutie. Quytschelding. Vryspreking.

Absolveeren. Ontslaan. Quytschelden. Vryspreken.

Abstineeren. Onthouden, zig onthouden. Aflaten.

Abstinentie. Onthouding.

Abstraheeren. Aftrekken.

Absurd. Ongerymt. Ongeschikt.

Abuis. Dwaling. Doling. Misslag. Misbruik.

Abuseeren. Misbruiken. Misslag hebben. Misleiden. Bedriegen.

[p. 18]

Abusif. Door Dwaling of Misverstand.

Academie. Hoge School. Universiteit.

Acte. Een vertekende en gezegelde Brief of ander Geschrift over Zaken van Belang.

Actie. Een Doening. Daad. Stuk werk. Betekent in de Couranten meest een kleine Battaille of Schermutzeling. Item, 't Regt of Pretensie tot iets of aanspreking voor 't Regt.

Acteur. Die een Daad doet. Ook een Vertoner op 't Theater.

Actrise. Vertonerinne op 't Theater.

Actuel. Wezentlyk. In der daat.

Accedeeren. By treden. Toe overgaan.

Acces. Toegang. Vrye Toelating om te verschynen.

Accepteeren. Aanneemen. Ontfangen. Te vreden zyn. Goedkeuren.

Acceptabel. Ontfangbaar.

Acceuil. Vriendelyke of heusche ontfanging, of onthaal.

Accident. Geval. Toeval; inzonderheid van Gebeurtenissen of Ziektens.

Acclamatie. Verheuging. Toejuiching.

Acclameeren. Zig over iets verheugen. Toejuichen.

Accommodeeren. Schikken. Voegen. Vleyen.

Accompagneeren. Vergezelschappen.

Accoord. Overeenkomst. Verdrag. Vereeniging. Vergelyking van zaken.

Accordeeren. Overeenkomen. Zig met elkander vergelyken. Toestaan.

Accumulatie. Ophoping.

Accumuleeren. Ophopen.

Accusatie. Beschuldiging. Aanklaging.

Accuseeren. Beschuldigen. Aanklagen.

Accys. Impost. Schatting, van losse Goederen.

Acquiteeren. Ontslaan. Ontheffen.

[p. 19]

Adieu. Vaar wel. Adieu zeggen. Vaar wel zeggen. Adieu geven. De Vooi of goede Reis geven.

Adjudant. Bygevoegde. Betekent in 't Militaire meest een Officier die de Soldaten exerceert, en in order stelt, hebbende de Rang van Vaandrik of Lieutenant.

Administratie. Waarneming voor een ander.

Administrator. Waarnemer voor een ander.

Administreeren. Een zake waarnemen voor een ander.

Admiraal. Zee-Voogt. Opper-Hoofd van een Zee-Vloot.

Admiraliteit. Heeren die de Zee-zaken bezorgen, aangaande de Oorlogs-schepen, &c.

Admirabel. Verwonderenswaardig. Wonderbaarlyk.

Admireeren. Zig over iets verwonderen.

Admodiateur. Huur-besteller. Besteder.

Admodiatie. Verhuuring. Besteding.

Admodieeren. Op Huur uitzetten; By voorbeeld een Huis, Plaats, &c. Besteden.

Adopteeren. Een vreemd Kind voor zyn eigen aanneemen. Of iemand voor Erfgenaam benoemen.

Adoreeren. Hooglyk vereeren, als een Godheid. Aanbidden.

Adresseeren. Aanwyzen. Te regte helpen. Wordende dit Woord inzonderheid veel gebruikt in cas van Opschrift op Brieven, Goederen, &c. Dus betekent.

Adresse. Opschrift. Aanwyzing.

Adultereeren. Vervalschen. Bederven.

Advenue of Avenû: Aankomst of Toegang tot een Plaats, By voorbeeld tot een Huis, Stad, &c.

Advanture of Avanture. Avontuur. Toevallige zaake.

Advanturier of Avanturier. Waaghals; die 't niet schelen kan hoe 't uitvalt.

[p. 20]

Adversaria. Tegenstrydige dingen. Betwistingen.

Adverteeren of Adverseeren. Beregten. Te weten doen. Waarschouwen.

Advertissement. Beregt. Onderregt. Waarschouwing. Errinerings-Cedul of Letter.

Advis. Meening. Raad. Dus betekent Advis vragen of geven, zo veel als Raad vragen of geven.

Adviseeren. Raad geven.

Advocaat. Een Voorspreker, in Pleit-zaken.

Advoueeren of Avoueeren. Goedkeuren. Bewilligen. Toestemmen. Bekennen.

Aequivoc. Dubbelzinnig. Tweeduidig.

Affabel. Gesprakig. Vriendelyk.

Affaire. Verrigting. Bezigheid. Handelzake.

Affecteert. Gemaakt. Nageaapt. Nagebootst.

Affectie. Lust. Begeerte. Genegentheit. Liefde.

Affectioneert. Genegen. Toegenegen.

Afficheeren of Affigeeren. Aanplakken. Ergens vast maken.

Affirmatie. Bejaging. Bekragtiging.

Affirmeeren. Bejagen. Bekragtigen.

Affreux. Gruwelyk. Afschuwelyk. Ruw. Grof. Schrikkelyk.

Affront. Hoon. Schimp. Smaad. Spyt.

Affronteeren. Honen. Beschimpen. Versmaden. Smaad of Spyt aan doen.

Affuit. Het Houtwerk waar op de Canons en Mortieren leggen.

Ageeren. Doen. Uitwerken. Volbrengen.

Agent. Een Waarnemer der zaken van zyn Meester. Een Commis.

Agitatie. Beweging. Onrustig making.

Agiteeren. Roeren. Heen en weer bewegen.

Agnaten. Verwaande, of Bloed-vrienden van Vaders kant.

[p. 21]

Agreabel. Aangenaam. Verquiklyk.

Aggreëren. Een zake voor goed aanneemen.

Aggresseur. De eerste Aanvaller of Beginnaar.

Aide. Een Hulp. Bystand.

Aide de camp. Is by zommige Troupen een groot Opper-Officier, dus genoemt.

Alarm. Een Gerugt. Geraas. Larm. Storm.

Alarmeeren. In Beweging of Onrust brengen.

Alcoran. Het Wetboek der Turken.

Alienatie. Ontvreemding.

Alieneeren. Ontvreemden. Vervreemden. Aan kant brengen.

Alimentatie. Spyziging. Onderhouding met Spys en Drank, &c.

Alimenteeren. Erneeren. Spyzigen; met Spys en Drank onderhouden.

Allegueeren. Bybringen. Aanhalen, inzonderheid uit Schriften en anders.

Alpen. De Alp-gebergtens. Of andere heel hoge Bergen.

Alteratie. Schrik. Ontsteltnis. Item; Verandering.

Altereeren. Verschrikken. Ontstellen. Item; Bederven. Veranderen.

Alterneeren. Omwisselen een om 't ander, of by beurten.

Altesse. Hoogheid. Doorlugtigheid.

Alliance. Verbond. Overeenkomst.

Allieerde. Verbondene. Vereenigde.

Ambassade. Gesandschap.

Ambassadeur. Een Gesandt. Afgesandt. Boodschapper, te weten van een groot Heer.

Ambitie. Eergierigheid. Eerzugt.

Ambitieux. Eergierig. Eerzugtig.

Amende. Boete. Breuken. Opgelegde Straf.

Amiabel. Vriendlyk. Lieflyk.

[p. 22]

Amitié. Vriendschap.

Ammunitie. Oorloogs-Gereedschap, inzonderheid Kruid en Lood, &c.

Amoureux. Minnelyk. Lieflyk. Verliefd.

Ampel. Wyd uitgebreid.

Amplieeren. Uitbreiden. Vergroten. Vermeerderen.

Amuseeren. Zig met iets ophouden tot tyd verkorting.

Amusement. Tyd verdryf.

Annales. Jaarboeken. Chronyken.

Annihileeren. Te niete maken. Bederven. Vernietigen of Vernielen.

Annulleeren. Te niete doen. Uitdoen. Afschaffen.

Anticipatie. Voorkoming in een zaake. By Voorraad.

Anticipeeren. Voorkomen.

Anticq. Ouds. Ouderwets.

Antiquiteit. Een Oudheid. Overblyfzel van Ouds.

Apart. Afzonderlyk.

Apartement. Bezonder Vertrek van een groot Heer of Mevrouw.

Apocryph. Verborgen. Twyffelagtig.

Apologie. Verantwoording. Bescherm-schrift.

Apropos. Wel te passe; of, dewyl het de Reden zo met zig brengt

Appaiseeren. Stillen. Te vrede stellen.

Appanage. Goederen, of Jaarlyks Geld tot een Uitzetting van Princen, &c.

Apparent. Waarschynlyk.

Apparentie. Waarschynlykheid.

Appél. Beroeping voor een hoger Geregts-bank. Beteikent in 't Militaire ook een zeker Tromslag, tot Roeping of Vergadering der Soldaten.

Appelleeren. Een Pleydoi voor een hoger Geregtsbank brengen.

[p. 23]

Appetyt. Etens-Lust. Smaak. Honger.

Applaudeeren. Goedkeuren met verheugenis, of ook wel met Handklapping.

Applicatie. Toepassing. Uitlegging op iets.

Appliceeren. Aanleggen. Aanwenden. Toepassen.

Appointement. Vergelyking. Accoord. Overeenkoming. Toestaning.

Appointeeren. Vergelyken. Accordeeren. Toestaan.

Apprehendeeren. Aantasten. Vatten. Grypen.

Apprehensie. Aantasting. Vatting. Gevangen-neeming, &c.

Approbatie. Goedkeuring. Toestemming.

Approbeeren. Toestemmen. Goedkeuren.

Approches. Loopgraven, die voor een belegerde Stad gemaakt worden, om dezelve bedekt te naderen.

Approcheeren. Naderen. Approches maken.

Approprieeren. Toestellen. Gereedmaken.

Appuy. Steun. Ondersteuning.

Appuyeeren. Ondersteunen. Onderschragen.

Arbiter. Scheidsman.

Arbitragie. Scheiding, door Scheidslieden van een Verschil. Item Wilkeurige straffe.

Arbitraal. Wilkeurig, door een Regter of Scheidsman.

Archier. Een Wagt. Lyf- of Nagt-Wagt.

Architect. Bouwmeester.

Arguatie. Berisping. Beschuldiging. Vitting.

Argueeren. Berispen. Beschuldigen. Vitten over een zake. Item, Bewyzen. Betonen.

Argument. Bewys. Grond van de zake.

Aristocratie. Een Regeering, die van de Oudste en Deugtzaamste Ingezetenen bestiert word; gelyk te Venetien, en elders.

Armée. Kriegs-Heir.

[p. 24]

Armeeren. Wapenen. Toerusten, tot den Oorlog te Lande of ter Zee.

Arquebuse. Schiet-bus.

Arquebuseeren. Dood schieten.

Arrest. Gevangen zetting der Militairen. Item, Besluit of Vaststelling van een Zaak.

Arresteeren, of Arreteeren. In Arrest nemen. In Gevangenschap zetten. Betekent anders ook Besluiten of Vaststellen.

Arriere-garde. De Agter-troup van een Leger.

Arriveeren. Aankomen.

Arrivement. Aankoming.

Articul. Lid. Deel.

Artillerie. Grof Geschut, of Canon en Mortiers &c.

Arsenaal. Een Tuig- of Artillerie-huis.

Assaut. Aanloping. Stormloping.

Assemblé. Vergadering. Byeenkomst.

Assessor. Bysitter

Assecuratie. In verzekering neming. Agterhaling.

Assecureeren. In verzekering nemen. Agterhalen. Aanhalen.

Asseurateur. Verzekeraar; Die Geld stelt op verzekering: Inzonderheid is dit Woord en Daad gebruiklyk met de Zee-Schippen, gelyk men te Amsterdam en in meer andere Zee steeden wel weet, en tot welkers Gerief aldaar ook zelfs Asseurateurs-Kamers zyn, ten besten.

Asseurantie. Verzekering.

Asseureeren. Verzekeren.

Assignatie. Aanwyzing, tot betaling van een Rekening. Of ook tot andere Dingen. Een Bewys.

Assigneeren. Aanwyzen tot betaling. &c.

Assistent. Een Bystaander. Helper.

Assistentie. Bystand. Helping.

Associeeren. Zig by elkander voegen. Maatschappy maken.

[p. 25]

Associeerde. By elkander gevoegde in een Maatschappy, By voorbeeld in een Koopmanschap.

Assortatie. Assortement. Sorteering. Uit malkander schifting.

Assorteeren. Sorteeren. Uit malkander schiften.

Astrologie. Sterre-wykkunde.

Astrologus. Sterre-wykkundige.

Astronomie. Sterre-kunde.

Astronomus. Sterre-kundige.

Attaque. Aangryp. Aanvalling. Aantasting; inzonderheid in cas van Oorlogs-zaken.

Attaqueeren. Aangrypen. Aanvallen. Aantasten.

Attentaat. Een Quaaddoender. Quade Ondernemer.

Attentie. Opmerking. Opletting.

Attentyf. Opmerkzaam. Oplettend.

Attestatie. Getuignis. Betuiging.

Attesteeren. Getuigen. Betuigen.

Attirail. Trein. Gevolg. Nasleep.

Attrajant. Naar zig trekkend. Aantrekkelyk.

Attrajeeren. Naar zig trekken. Aantrekken.

Attrapeeren. Betrappen.

Attribueeren. Toeschryven. Toerekenen.

Attributie. Toeschryving. Toerekening.

Avance. Vooruitdoening. By voorbeeld, in avance betalen; Geld voor uit geven.

Avanceeren. Vorderen. Vooruitrukken, of gaan. Toeneemen.

Avancement. Vordering. Bevordering. Voortgang.

Avantage. Voordeel.

Avantagieus. Voordeelig.

Avantgarde. De Voor-Troup, van een Leger &c.

Avantuure. Avontuur. Toeval. Gevallige zaak.

Avantuuren. Wagen. Onderzoeken.

Avanturier. Een Avonturier. Waaghals, die het niet scheelen kan hoe 't uitvalt.

[p. 26]

Auctie. Verkoping aan de meestbiedende.

Auctioneeren. Aan de meestbiedende verkopen.

Audientie. Gehoor.

Auditeur. Is in Militaire Regts-zaken een zeeker Mede-Regter, die in 't bezonder de Zaken aanhoort en opteikent.

Avenue, ziet Advenue.

Aversie. Een afkeer. Tegenzin.

Augmentatie. Vermeerdering.

Augmenteeren. Vermeerderen.

Avis, ziet Advis.

Avoueeren, ziet Advoueeren.

Authentyk. Opregt. Met waarheid. Met getuignis. Geloofswaardig.

Authentiseeren. Geloofwaardig maken.

Authoriteit. Aanzien. Magt. Vermogen.

Authoriseeren. Magt of Vermogen geven. Volmagtigen.

Auxiliair. Hulp toebrengende.

B.

Bagage. Reis-tuig; bevattende al 't geen dat men met op de Reize neemt.

Bagatelles. Geringe zaken. Lomperey.

Bajonet. Is een kort Steek-geweer, dat de Soldaten by 't gebruik boven op de Snaphaan kunnen vast maken, om daar mede op de Vyand in te dringen.

Baillif. Baljuw. Drost. Amptman. Grietman &c. Wordende eigentlyk daar door verstaan een Heer die de Bestiering van een Streek Lands waarneemt, in plaats van de Opper-Regenten: En ze worden in verschillige Landen verschillig geintituleert.

Baillage. Drost-Ampt, of Grieteny.

[p. 27]

Bal. Betekent een Byeenkomst, waar gedanst word.

Balance. Weegschaal: Ook Evenwigt.

Balanceeren. In Evenwigt houden. Item, In twyffel-staan wat men doen zal. Wankelen. Onzeker wezen in zyn meening. Overleggen.

Bannissement. Verdryving uit een Land, tot straffe door de hoge Overigheid.

Banquet. Banket. Gastmaal. Item, Namiddags onthaling. Item, Snobbery.

Banquetteeren. Smullen. Veel Gastmalen houden. Brassen.

Banquier. Wisselaar, - die Geld wisselt, of uitzet.

Banquerot Schuldig blyving, of failliering in de Betaling; inzonderheid als iemand daarom heimelyk weg gaat.

Banqueroteeren. Bankerot maken; om Schuld heimelyk weg gaan.

Banguerotier. Een Banquerot-maker.

Baron. Vry-Heer. Baander-Heer. Een Graad hoger zynde als Edelman.

Baronie. Vry-Heerlykheid.

Barbaar. Een wreed Mensch.

Barbarisch. Wreed, gelyk de wilde of niet wel geciviliseerde Menschen handelen.

Barricade. Een verstopping der Straten of Wegen, met Palen, &c.

Barricadeeren. De Straten of Wegen verstoppen of afschanzen.

Barriere. Slag-boom of Draai-boom voor een Stad of elders: Betekent eigentlyk in de Couranten de naaste Plaats aan een Stad, of Poort die met Palisaden, &c. afgesloten is.

Basse-cour. Een Voor-Hof of Plaats voor een aanzienlyk Heeren-huis.

Bassin. Een Water-Kom Item, Een Bekken.

Bastard. On-egt. Onwettig.

[p. 28]

Bastion. Een Bolwerk.

Bastioneeren. Verbolwerken. Bolwerken maken.

Bastounades. Stok-slagen. Dit geschied onder de Hollandsche Troupen hedendaags niet meer, of zelden, gelyk wel voor dezen.

Battaille. Veld-slag. Veld-stryd.

Battaillon Een zeker getal Krygs-Volk, edog dat by alle Natien niet gelyk is: Men rekent 't veeltyds op 4 à 500 Man.

Batterie. Battery; waarop 't Grof Geschut, of de Canons en Mortiers geplaatst worden.

Bende. Een troup of hoop Volks.

Benedictie. Zegening. Welvaren-wensching.

Beneficie. Weldaad. Weldadige Gifte, die een groot Heer aan iemand voor zyn Leven geeft.

Beneficieeren. Met een Weldaad of Gifte begunstigen.

Besoigneeren. Arbeiden. Bezig zyn.

Beurs of Bourse. Vergaderplaats der Kooplieden.

Bibliotheek. Boekery. Boekkamer.

Billet. Een klein Briefje.

Billetteeren. Briefjes geven; wordene dit meest van de Soldaten gebruikt, als ze op de Marsch Briefjes krygen, waar ze in een Stad of Dorp zullen gaan logeeren.

Billon. Allerley ongangbaar Geld, dat geordineert word in de Munte te brengen.

Blame. Schimp. Smaad. Quade naam.

Blameeren. Beschimpen. Besmaden. Lasteren. Veragten. Quade Naam maken.

Blason. 't Wapen van een groot Heer.

Blesseeren. Wonden.

Blesseert. Gewond.

Blessure. Wonde.

Bloqueeren. Insluiten. Opsluiten; word inzonder-

[p. 29]

heid gebruikt om een Stad in te sluiten, dat 'er niemand uit of in komen kan.

Bloquade. Insluiting van een Stad of Vesting.

Bocal. Een groote en fraaye glazen Wyn-Romer, of ander fraaye Beeker.

Bocaneeren. Vleesch of Haring &c. drogen of roken.

Bombe. Is een holle yzere met Kruit gevulde Kogel, die uit een Mortier geschoten word en op laatst in stukken springt.

Bombardeeren. Met Bomben beschieten.

Bombardement. Een beschieting met Bomben.

Boha of Bohay maken. Een groot Leven of Gedruis met Woorden maken. Opsnorken.

Borduur. Zynes Gelyks. Of Welgevoeglyk.

Borduuren. Met Zyden-, Gouden- of Zilver-draden naajen of stikken.

Borne. Einde. Grense. Grens-paal.

Borneeren. Iets bepalen tot zeker Einde of Plaats, of ook Oogmerk.

Bouffon. Hof-Nar.

Bouquet. Een Ruiker van Bloemen.

Bouteille. Een Vlesch, of Wyn-Vlesch.

Boutique. Een Kraam. Winkel.

Braselet. Een kostelyk Armband, gelyk de grote Mevrouwen dragen.

Bravade. Trotseering. Snorking. Stoutheid.

Braveeren. Jemand trotseeren. Opsnorken.

Bravoure. Onverschrokkenheid. Dapperheid.

Breche. Gat in de Muur of Wal, dat door 't Canon van de Belegeraars gemaakt word om in de Vesting te komen.

Brevet. Een Briefje van Verzekering, maar word meest gebruikt onder de Roomsche Geestelyken.

[p. 30]

Bricol. (per ). By bezonder Toeval in 't spreeken met malkander. Door Woorden-wisseling.

Brigade. Een Hoop Krygs-Volk, bevattende niet altyd evenveel, maar men rekentze veeltyds op meer als 1000 Man.

Brigadier. Is een Opper-Officier die een Brigade commandeert, zynde een Trap hoger als Overste, en een minder als Generaal-Lieutenant.

Brigantyn. Betekent eigentlyk een Roof-schip; dog word ook wel een ander ligt Zee-schip dus genoemt, dat namelyk wel gewapend is.

Brillant. Glansend. Uitblinkend: Dus word gezegt, die Klederen, of die daat, was zeer Brillant.

Brouilleeren. Verwarring maken. In de warre maken. Oneenigheid stigten. Questie maken.

Brouillon. Een Verwarring- of Questie-maker.

Bruneeren. Polysen. Glad maken, inzonderheid van Goud sprekende. Item, Donker of bruin maken. Verdonkeren.

Brunette. Hier door drukt men doorgaans een Juffer of Meisje uit die zwarte of bruine Oogen en Pik-zwart Hair heeft, en die Gezond is.

Brutal. Onverstandig. Grof. Beestagtig.

Brutaliseeren. Jemand grof of beestagtig bejegenen of behandelen.

Buffet. Een Plaats daar men Porcelein of Glazen &c. in de hoogte opzet.

Bulle. Opene vertekende Brief; wordende inzonderheid gebruikt van Brieven door de Paus gegeven, of ook door Academien, &c.

Bussole. Zee-Compas.

But. Doelwit. Eind oogmerk.

[p. 31]

C.

Cabale. Geheime t'zamenspanning of aanhang van deze of gene Menschen onder elkander.

Cabane. Een Gemeen Boerenhuis. Gemene Herberg.

Cabinet. Kleine bezondere Kamer van een Groot Heer. Ook een staande fraaye Kas.

Cachet. Geheim. Item, Een Zegel om Brieven toe te zegelen.

Cachetteeren. Geheim houden. Item, Brieven toe zegelen.

Cadaver. Een Lyk. Dood Lighaam. Aas.

Cadet. Is een jong Perzoon van goede Familie, die voor gemeen Soldaat dient op Avancement.

Caduc. Bouvallig. Verganglyk; dat aan 't vergaan of vallen toe is.

Calange. Aanklaging. Beschuldiging.

Calangeeren. Aanklagen. Beschuldigen.

Calant, ziet chalant.

Calculatie. Uitrekening. Rekening.

Calculeeren. Uitrekenen. Uitcyfferen.

Calfateren. Een Schip stoppen en herstellen.

Caliber. Maat of Dikte der Canon-Kogels.

Calmte. Stilte. Gerustheid; word inzonderheid van de Zee gezegt, als ze stil is.

Calomnie. Valsche Betigtiging. Lastering. Smaad.

Calomnieeren. Lasteren. Veel Smaad-Redenen van jemand zeggen, zonder waarheid.

Calomnieux. Vol Smaad of Laster-Reden.

Camp. Een Veld. Legerplaats, daar een Heirleger campeert, dat is, zyn Rust-plaats in 't open Veld houd.

Campement. Betekent 't zelfde.

Campagne. Veldtogt.

Campeeren. Gelegert zyn. Leger opslaan, namelyk in 't open Veld.

[p. 32]

Campioen. Een Kamp-vegter. Een goede Stryder of Vegter in den Oorlog. Item, In Minnezaken.

Canaal. Water-loop.

Canaille. Het gemeenste slegte Volk. Jan-hagel.

Canon. Kartou. Stuk. Grof of groot Geschut.

Canonneeren. Met Stukken schieten.

Canonnier. Een Man die de Stukken behandelt en afschiet.

Canonnade. Afschieting met Stukken of Canons.

Canonicus. Een Canonyk of Dom-Heer.

Canonyk. Wetlyk. Regelmatig.

Canoniseeren. Onder 't Getal der Heiligen verklaren, gelyk de Paus doet met deze en gene Verstorvene.

Canton. Een Landstreek. Provincie.

Cantonneeren. Betekent als een Heirleger of ander grote Troup Volks zig in een Landstreek ophoud, en zulks meest in de Huizen der Steden en Dorpen, &c.

Capabel. Vermogend of bekwaam tot iets.

Capaciteit. Vermogendheid. Bekwaamheid.

Capitain. Kaptein. Hooftman. Onder de Cavallery noemt men Hem gewoonlyk Ritmeester; zynde een Officier die 50 à 100 Krygs-Mannen onder zyn orders en bestiering heeft.

Capitain-lieutenant. Is naast de Capitain in Rang.

Capitaal. Hooft-Som.

Capitel. Geestelyk Stigt of Collegie.

Capittel. Hoofdstuk. Hooftdeel.

Capitulatie. Verdrags-Articuls.

Capituleeren. Verdrags-Articuls maken.

Caprice. Eigenzin. Koppigheid.

Capricieux. Eigenzinnig. Koppig.

Capriole. Lugtsprong; inzonderheid in 't danzen.

[p. 33]

Caracter. 't Aanzien van een Perzoon, volgens zyn verkregen Functie of Bediening.

Caraque. Een zeker groot Schip, gelyk men in Spanjen en Portugal bouwt.

Caresse. Vriendelykheid. Vriendschap-Betoning. Streeling.

Caresseeren. Vriendlyk behandelen. Streelen.

Cargaison. Scheeps-lading.

Carnage. Bloed-bad, grote Bloed-vergieting in een Battaille of anders.

Carneval. Vast-nagt. Vasten-avond: Betekent eigentlyk de Vermaken die voor Vasten-avond hier of daar, inzonderheid te Venetien, gehouden worden.

Carriere. Ren-baan. Loop-baan.

Cartel. Opeischings-verdrag, wegens gedeserteerde Soldaten, &c.

Cas. Geval. in cas. In geval.

Casaque. Een Ruiters-Rok. Wapen-Rok.

Casaquin. Een lang Mans- of Vrouwen-Jakje.

Casematte. Verwelfzel in de Hoeken van een Bastion.

Casermes. Bezondere Woonhuizen in een Stad, daar de Soldaten gehuisvest worden.

Casquet. Een Helm.

Cassatie. Afdanking. Afschaffing.

Casseeren. Afdanken. Afschaffen.

Casse. Wissel- of Geld-casse. Dus zegt men, By voorbeeld, Niet wel per casse zyn. Dat is, voor die tyd niet veel Geld in de Casse hebben.

Cassier. Een Perzoon die de Geld-kas heeft of bestiert.

Casueel. Gevallig. Toevallig.

Casteel. Betekent een kleine Vesting of vast Slot. Item, 't Agterdeel van een Oorlog-schip.

[p. 34]

Cathedraal-kerk. Dom-Kerk. Hooft-Kerk.

Cathegorisch antwoord. Rondborstig Antwoord, hoe men het meent.

Cavalier. Heer aan een Hof. Item, een Ruiter. Item, een Kat, zynde een heel hoog verheven Wal in een Vesting.

Cavallerye. Ruitery. Krygs-Volk te Paard dienende.

Cavalcade. Ryding te Paarde van vele Aanzienlyke Lieden te gelyk in Statie.

Causeeren. Veroorzaken.

Cautie of caution. Borgtogt. Verzekering.

Cautioneeren. Borgtogt stellen.

Cedeeren. Wyken. Item, Aftreden. Overgeven.

Cedul of chedul. Briefje. Handschrift.

Celebreeren. Vieren.

Celibat. Buiten de egte Staat levend.

Censuur. Opzigt en Bestraffing over de Zeden.

Centrum. Het Middelpunt. 't Midden.

Cepier. Gevangen-bewaarder.

Certificatie. Verzekering. Verzekerings-brief.

Certificeeren. Bewaarheden. Verzekeren.

Ceremonien. Plegtigheeden, of zekere gewoonlyke gebruiken in de omgang der Menschen.

Cesseeren. Ophouden. Een eind neemen.

Cessie. Ophouding. Item, Afstand. Overgeving.

Chagrin. Sorg. Verdriet. Moejelykheid.

Chagrineeren. Moejelyk wezen. Verdriet by zig zelfs hebben.

Charogne of carogne. Een Aas. Item, Een gemeen ondeugend Vrou-mensch, by gelykenis.

Chalant of calant. Een Kunde, die gemeeniglyk altyd zyn nodige Waren van een zelfde Koopman koopt.

Chalandise of calandise. Kunde. Aftrek.

Chaloupe, ziet sloepe.

[p. 35]

Chambellan. Kamerheer aan een Hof.

Changeeren. Veranderen. Omwisselen. Verwisselen.

Changement. Verandering. Verwisseling.

Chapiter. Capitel. Op 't Chapitter komen. Op 't Stuk of op de Zake komen.

Charge. Een Last. Hoge Bediening. Ampt; inzonderheid in 't Militaire.

Chargeeren. Bezwaren. Belasten. Item, op de Vyand los gaan, of ook op dezelve schieten.

Charmant. Als betoverend van Fraayigheid.

Charmeeren. Gelyk als betoveren.

Chassis. Venster-Raam.

Chef. Het Opperhooft van een Leger, of ander Vergadering, &c.

en chef. Als Opperhooft commandeeren.

Chef d'oeuvre. Een Meesterstuk.

Chevalier. Een Ridder. Cavalier.

Chicanes. Woorden-twist. Woorden-verdrajingen.

Choc. Een Aanstoot. Stuit. Aanloop, by voorbeeld der Soldaten.

Chocqueeren. Aanstoten. Aanvallen.

Choiseeren. Verkiezen.

Chronyk. Kronyk. Historie of Jaar-boek.

Circa. Omtrent. Ongeveer.

Circumstantie. Omstandigheid.

Citatie. Daging, namelyk om voor den Regter, of ook elders anders, te verschynen.

Citeeren. Dagen, om te verschynen. Item, Een plaats uit een Auteur aanhalen.

Citadelle. Is een kleine Vesting of Casteel in of digt by een Stad.

Civil. Borgerlyk. Ook Beschaaft. Beleeft.

Civiliseeren. Beschaaft maken.

Classe. Order. Lid.

Clausul. Een Articul, die in een Geschrift met ingevoegt word.

[p. 36]

Clemence. Sagtmoedigheid. Goedheid.

Clerc. Een Schryver.

Clerisey. Geestelykheid. Geestelyke.

Climat. Lugtstreek. Gewest.

Coadjutor. Medehelper. Bygevoegde.

Coffre. Coffer. Kist.

Collatie. Namiddags Gastmaal of Onthaal.

Collationeeren. Tegen malkander vergelyken, inzonderheid Copyen tegen 't Originaal.

Collect. Geld-vergadering, inzonderheid voor de Armen.

Collegie. Vergadering. Gezelschap.

Colligeeren. Vergaderen.

Colom. Een Pylaar; dog betekent in 't Militaire als een Leger agter malkander een weg langs marscheert, en dit geschied dikwils in verscheiden Colommen, door verscheiden Weegen.

Collonel. Overste; is een Hooft-Officier van een Regiment Krygs-Volk, 't zy te Voet of te Paarde.

Collonel (lieutenant-). Is een Hooft-Officier die in de Absentie van de Collonel of Overste commandeert.

Colonie. Nieuwe Woonplaats van Volk in een vreemd Land.

Combinatie. Vereeniging. t'Zamenvoeging.

Combineeren. Vereenigen. t'Zamenvoegen.

Combat. Gevegt. Veldslagt. Treffen.

Combatteeren. Vegten. Stryden.

Combattanten. Krygs-Volk dat tot den Stryd toegerust is.

Combuis. Is de Voorraads-Kamer op een groot Zee-Schip.

Comedie. Bly-speel. Bly Toneel-speel.

Comitaat. De Staten van een Landschap.

[p. 37]

Commandant. Is een voornaam Officier die in een Vesting of op een Oorlogschip het Krygs-Volk gebiet. Of ook een ander Bevelhebber.

Commandeeren. Gebieden. Beveelen.

Commandeur. Komt genoegzaam over een met Commandant.

Commercie. Koopmanschap. Handeling.

Commercieeren. Koopmanschap of Handel dryven.

Commis, of commissaris. Die met een zake belast is, om uit te voeren.

Commissie. Last, Belasting. Bevel.

Committé. Een Comissie van Regeerders tot onderzoeking van een zake. Gelastigde.

Committeerde. Gelastigde.

Commode. Gemakkelyk. Gevoeglyk.

Commoditeit. Gemakkelykheid. Gevoeglykheid.

Communicatie. Gemeenschap. Mededeeling. Medeweeten.

Communiceeren. Mededeelen. Deelagtig maken. Openbaren.

Communiteit. Een Gemeente. Genootschap.

Compagnie. Gezelschap. Item, Een Compagnie Krygs-Volk, die onder 't Gebied van een Hooftman of Ritmeester staan.

Comparatie. Vergelyking met een andere Zaak.

Compareeren. Vergelyken. Item, Verschynen.

Comparitie. Verschyning. Byeenkomst.

Compassie. Medelyden.

Compatibel. Verdraaglyk. Toelatelyk.

Compensatie. Vergelding. Beloning.

Compenseeren. Vergelden. ziet recompenseeren.

Competeeren. Toekomen. Iemand aan gaan.

Competent. Toekomend. Aangaand.

Competentie. Een Pretensie tot 't zelve Regt als een ander.

[p. 38]

Competitor. Mededinger. Medeverzoeker.

Complice. Mededadiger. Medeschuldige.

Compleet. Volkomen. Voltallig.

Completeeren. Vol of Voltallig maken.

Complot. Vereenigde Hoop of Troup; Verstand te zamen houdende.

Compozeeren. t'Zamen zetten of stellen.

Compozitie. t'Zamenstelling.

Comporteeren. Zig gedragen in een Zaak; kan zyn Wel of Quaad.

Compromis. Wederzydsche toestemming aan een Scheidsman.

Concept. Een Bevatting. Begrip.

Concerneeren. Betreffen. Aangaan.

Concilium. Algemene Kerkelyke Vergadering van de voornaamste Geestelyken.

Conclave. Een besloten Kamer: Dog betekent hooftzakelyk de opgeslotenheid der Cardinalen te Romen, terwyl ze bezig zyn een nieuwen Paus te verkiezen.

Concludeeren. Besluiten

Conclusie. Besluit. Gevolg uit een zaake.

Concubine. Een By-Wyf.

Conditie. Aart. Natuur. Geschapentheid. Ook Beding; By voorbeeld met conditie, dat is, met Beding.

Conditioneeren. Bespreken. Afspreken. Bepalen.

Condoleeren. Medelyden betuigen. Rouw beklagen.

Conduite. Gedrag. Behandeling.

Confederatie. Verbond.

Confereeren. Onderlings met elkander spreken.

Conferentie. Onderlings Gesprek.

Confessie. Bekentenis. Belydenis.

Confiance. Het Vertrouwen.

Confieeren. Vertrouwen.

[p. 39]

Confirmatie. Bevestiging. Bekragtiging.

Confirmeeren. Bevestigen. Bekragtigen.

Confiscatie. Quitstelling. Beurt-verklaring en Intrekking der Goederen van iemand; namelyk door den Regter.

Confisqueeren. De Goederen van iemand Quytschelden of Beurtverklaren en intrekken: wordende deze Woorden inzonderheid gebruikt van verbodene of door Malversatie verlorene Goederen, waar van den Regter dan disponeert.

Confondeeren. Verwarren.

Conform. Gelykvormig. Gelykmatig. Overeenstemmend.

Confrairie. Broederschap.

Confronteeren. Vergelyken tegen malkander.

Confus. Verwart. Item, Verslagen.

Confusie. Verwarring. Item, Verslagentheid.

Congedieeren. De Afscheid geven.

Congregatie. Verzameling. Vergadering.

Conjecture. Vermoeding. Waarneming.

Connoissement. Een Brief van Bewys.

Conquest. Verovering. Inneeming. Overwinning; namelyk van Landen en Steden.

Conquesteeren. Conquesten maken.

Consacreeren. Toeeigenen. Toewyen.

Conscientie. Geweten. Scrupel.

Conscientieus. Vroom. Een goed Geweten hebbend en houdend.

Conseil. Raad. Berading. Raads-Vergadering.

Consent. Toestemming. Bewilliging.

Consenteeren. Toestemmen. Bewilligen.

Consequentie. Gevolg, uit een Zake of Doening.

Conservatie. Bewaring. Behoudenis. Bescherming.

Conserveeren. Bewaren. Behouden. Beschermen.

Considerabel. Bedenkelyk. Aanmerkelyk.

[p. 40]

Consideratie. Overdenking. Overweging. Aanmerking.

Considereeren. Overdenken. Overwegen. In Aanmerking neemen.

Consisteeren. Bestaan.

Consistentie. Bestaanlykheid.

Consistorium. Geestelyke Raad. Vergadering der Kerken-Raden.

Consignatie. In Bewaring geving.

Consigneeren. In Bewaring geven; of ter handen stellen.

Consolatie. Troosting. Troost.

Consoleeren. Troosten.

Consort. Met-gezel. Makker. Medemaat.

Conspiratio. Tezamensweering.

Constabel. Is een Man die met 't Grof Geschut, als, Canons en Mortiers, omgaat en dezelve afschiet.

Constant. Standvast. Bestendig.

Constitutie. Wet. Gebod. Vaste Instelling.

Constringeeren. Bedwingen. Beteugelen.

Construeeren. Toestellen. Bouwen.

Constructie. Toestelling.

Consul. Een Burgermeester: Edog beteikent hedendaags meest een Man die in ver afgelegene vreemde Plaatzen, de Regts- en andere Zaken der Kooplieden, &c. van een Land of Natie waarneemt.

Consuleeren. Jemand om Raad vragen. Zig met jemand beraden.

Consumeeren. Verteeren.

Consumptie. Verteering.

Contenance. Houding. Wyze. Gedaante.

Content. Vergenoegt. Te vreden.

Contenteeren. Vergenoegen. Te vreden stellen.

[p. 41]

Contingent. Aandeel.

Continuatie. Voortduuring. Voortvaring.

Continueel. Onophoudelyk. Geduurig.

Continueeren. Voortduren. Voortvaren.

Contoir of cantoor. Een Rekenings-Kamer.

Contract. Vergelyk. Verdrag. Afspraak.

Contradiceeren. Tegenspreken.

Contradictie. Tegenspreking. Tegenstrydigheid.

Contrarie. Tegendeel. Verkeert. Averregts.

Contrarieeren. Tegenstreven. Tegenstrydig in de eene of andere zaake zyn.

Contre-batterye. Tegen-Battery, ziet Battery.

Contrevenieeren. Tegen een Gebod handelen.

Contraventie. Een Doening of Handeling tegens een Gebod.

Contrefait. Afbeelding naar 't Leven.

Contrefort. Pylaar tegen een Muur, om ze regt en sterk te houden.

Contremandeeren. Weer afseggen, of afschryven. Anders bevelen.

Contre-rolle. Tegen-Register.

Contre-rolleur. Controlleur. Tegen-schryver. Tegen Registerhouder.

Contribueeren. Mededeelen. Geven van 't geen men heeft. Opbrengen. Toebrengen.

Contributie. Gifte. Schatting. Lasten.

Controversie. Twist. Verschilstuk. Geschil.

Contusie. Quetsing.

Conventie. Overeenkomst.

Convenabel. Gevoeglyk. Overeenkomend.

Convenieeren. Overeenkomen. Welvoegen.

Conversatie. Gemeenschap. Omgang.

Converseeren. Met jemand omgaan, of gemeenschap houden.

Convoy. Geleide. Tot Bewaring.

[p. 42]

Convoyeeren. Geleiden.

Copie. Een Afschrift. Namaakzel.

Copieeren. Afschryven. Namaken.

Copiist. Een Afschryver. Namaker.

Cordaat. Hertelyk. Van Herten meenend.

Cordon. Riem. Touw.

Cordon formeeren. Zegt men wanneer 't Krygs-Volk in een lange Streek Lands geposteert is.

Cornet. Een Kornet. Standaart-voerder te Paarde.

Corps. Een Lighaam. Item, Een Troup Krygs-Volk.

en corps. Het geheele Lighaam, namelyk die by malkander behoren.

Corps de garde. Wagt-huis.

Corporaal. Een Krygsman die in de eerste Trap boven de gemeene Soldaat is.

Corporeel. Lighaamlyk.

Correspondeeren. Verstand houden. Overeenkomen. Brief wisselen.

Correspondent. Is zodanige waar met men Verstand houd, of Brieven wisselt.

Correspondentie. Verstandhouding. Briefwisseling.

Correct. Naukeurig, of Verbetert.

Correctie. Verbetering.

Corrigeeren. Verbeteren.

Corrompeeren. Bederven. Jemand met Geld &c. besteeken en doen veranderen.

Coupabel. Schuldig aan iets.

Coupeeren. Afsnyden; By voorbeeld de Weg aan jemand.

Courage. Hert. Moed.

Couragieux. Moedig. Stout-moedig.

Courant. Een Nieuws-Papier, waarin men ziet wat 'er in de Wereld omgaat: De Franschen noemen 't Gazette.

Courier. Post-Ryder. Schielyke Boode te Paarde.

[p. 43]

Cours. De Loop of Prys; By voorbeeld van Geld of Waaren.

Courtisan. Hoveling. Hof-Dienaar.

Courtiseeren. Jemand Hoflyk of beleeft bejegenen.

Coutumes. Gebruiken. Oude Gewoontens, of ongeschrevene Wetten.

Couvert. Dekzel. Omslag om een Brief.

per couvert. In een ander Brief ingesloten.

Credents. Geloof; By voorbeeld Brieven van Credentie, Geloofs-Brieven.

Credit. 't Aanzien of goede Naam. 't Vertrouwen dat jemand heeft. Item, Borg.

Crediteur. Schuldeischer, aan die men schuldig is.

Creeren. Verkiezen.

Creveeren. Barsten. In stukken springen. Item, Sterven, van Beesten sprekende.

Crimen. Misdaad. Laster.

Crimineel. Schuldig aan Misdaad.

Crisis. Staat van verandering van een Saake, ten goeden of quaden.

Cruël. Gruwelyk. Onbarmhertig. Tyrannyk.

Cultiveeren. Oeffenen. Aanqueken. Bouwen, By voorbeeld Gewassen, Konsten, &c.

Cultuur. Oeffening. Aanqueking. Bouwing.

Curator. Voormond. Bezorger, inzonderheid over onmondige Kinders en haar Goederen. Momber.

Curieux. Nieuwsgierig. Zorgvuldig.

Curiositeit. Nieuwsgierigheid.

D.

Dame. Voorname Vrouw. Mevrouw.

Danger. Gevaar.

Dangereux. Gevaarlyk. Onzeker.

Datum. De tyd in een Brief &c. namelyk, op wat Dag en in welk Jaar die geschreven is.

[p. 44]

Dauphyn. Dus word de oudste of Kroon-Prins in Vrankryk genoemt.

Debarqueeren. Uitschepen. Uit 't Schip laden.

Debat. Twist. Woorden-stryd.

Debatteeren. Twisten. Woorden maken. Een Zaake bedisputeeren. Kyven.

Debauche. Verquisting.

Debaucheeren. Verquisten.

Debet. 't Restant van een Schuld.

Debit. Aftrek van Waaren, &c.

Debiteeren. Betekent Verkopen, dog inzonderheid Waaren uitzetten op Borg.

Debiteur. Schuldenaar.

Decadentie. Verval. Afgang. Verganing.

Decampeeren. Van Legerplaats veranderen. Opbreeken.

Decharge. Een lossing des Geweers van een Troup Soldaten.

Decideeren. Beslissen. Oplossen. Volbrengen. Eindigen.

Decisie. Beslissing.

Declaratie. Verklaring. Aankondiging.

Declareeren. Verklaren. Aankondigen.

Declinatie. Afneeming. Verval. Item, Afwyking.

Declineeren. Afneemen. Vervallen. Item, Afwyken.

Decreet Besluit. Sententie.

Decreet. Een Ordonnantie. Item, Geregtlyk Bevel, of Order.

Decreteeren. Ordonneeren. Door een Geschrift beveelen of ordineeren.

Dedommageeren. Schadeloos stellen.

Deduceeren. Een zaake in 't breede verhalen.

Deductie. Uitvoerlyk Verhaal van een zaake in 't breede.

[p. 45]

Defect. Gebrekkig.

Defendeeren. Verdedigen. Weeren.

Defensie. Verdediging. Weering.

Defensiv. Verdedigender wyze.

Defiance. Mistrouwen. Wantrouwen.

Defilé. Een nauwe Passagie tusschen Bergen of elders.

Defileeren. Agter malkander marcheeren.

Definityf. Eindelyk. Besluitelyk.

Defrayeeren. Kost-vry houden.

Degradeeren. Jemand van zyn Ampt een Waardigheid afzetten. Betekent ook wel oneerlyk maken.

Dejeuneeren. Een Morgen Ontbyt neemen.

Delay. Verzuim. Ophouding.

Deliberatie. Raadslaning. Berading.

Delibereeren. Raadslaan. Zig met elkander beraden.

Delict. Een Feit. Quade daat.

Delinquant. Misdadige. Overtreder.

Delogeeren. Van een plaats doen verhuizen. Verdryven. Verjagen.

Demarche. Afwyking. Terugwyking.

Demeleeren. Ontwarren. Te regte brengen.

Demolieeren. Slopen. Afbreeken.

Demonstratie. Bewys. Uitlegging.

Demonstreeren. Bewyzen. Uitleggen.

Democratie. Gemeenzame Regeering; daar het Volk de Overheeden uit haar zelfs verkiezen. Volk-Regeering.

Departement of departissement. Afscheiding. Afdeeling. Uitdeeling.

Depeche. Afvaardiging. Afzending. Brieven.

Depecheeren. Afvaardigen. Afzenden, namelyk met Brieven. Item, Haasten.

Depense. Uitgaaf.

Depenseeren. Uitgeven.

[p. 46]

Depensier of dispensier. Uitgever.

Dependeeren. Afhangen.

Deployeeren. Ontwinden.

Deplorabel. Beklagelyk. Dat te beklagen is.

Deploratie. Beklaging.

Deploreeren. Beklagen. Beweenen.

Deponeeren. Neerleggen. Jemand iets in verwarring geven. Item, voor een Regter getuigen.

Depositie. In bewaring geven. Item, Getuigen-uitspraak.

Depossideeren. Uit 't Bezit stoten of zetten.

Deputatie. Aanstelling. Last-geving. Bezending.

Deputeeren. Last geven. Aanstellen.

Deroute. Afwyking van de Weg, of van 't Voorneemen.

Desarmeeren. Weerloos maken. 't Geweer ontnemen. Ontwapenen.

Desaster. Ongeluk. Ongelukkig Toeval.

Desavantage. Nadeel. Schade.

Desavantageux. Niet voordeelig. Nadeelig.

Desavoueeren. Niet billyken. Niet goed keuren.

Descendenten. Afkomelingen van jemand.

Deserteeren. Weglopen. Uit de Dienst lopen.

Deserteur. Een Wegloper. Uit de Dienst Loper.

Desertie. Wegloping.

Deshabillé. Naakt, of in 't Nagt-Gewaad zynde.

Deshonneur. Oneer. Schande.

Designeeren. Verkiezen tot iets: Of tot de Verkiezing bepalen.

Desisteeren. Aflaten. Ophouden.

Desistentie. Aflating. Ophouding.

Desolaat. Verwoest. Verstoort.

Desolatie. Verwoesting. Verstoring.

Desorder. Onorder. Verwarring.

[p. 47]

Desperat. Wanhopig.

Desperatie. Wanhope.

Despicieeren. Afzien van iets. Item, Verzagten. Verzenden.

Dessein. Een Voorneemen.

Dessert. Na-Tafel. Na-Spyze; bestaande in allerley Ooft-Vrugten, Zuiker-Gebaks, &c. die op 't laatst van de Maaltyd op de Tafel van aanzienlyke Lieden komen.

Destilleeren. Door Drupping overhalen, gelyk de Apothekers en andere Destillateurs de Waters &c. Destilleeren. Afdruppen.

Destinatie. Bepaling of schikking tot iets.

Destineeren. Bepalen of schikken tot een zaake.

Destructie. Vernieling. Verwoesting.

Destrueeren. Vernielen. Verwoesten.

Detail. Ontleding. Verdeeling.

Detacheeren. Afzenden.

Detachement. Afzending van een kleine Troup van groter Troup of Leger.

Detentie. Ophouding. Inhouding. Vasthouding.

Determinatie. Vaste Bepaling. Besluiting.

Determineeren. Vast bepalen. Vast besluiten.

Detestatie. Een Afgrys. Afkeer.

Detour. Een Omweg.

Detourneeren. Afwenden. Een ander weg doen neemen.

Detroneeren. Jemand van zyn Eer en Waardigheid afbonzen. Ont-tronen.

Devise. Opschrift of Spreuk, die een Aanzienlyk Heer of ander voor zyn Sin-spreuk verkozen heeft.

Devoir. Pligt. Schuldigheit.

Devot. Vroom.

Devotie. Vroomheid.

[p. 48]

Diete. Een Land-dag.

Dictatuur. Tot Dictatuur brengen, dat is, in Geschrift brengen.

Dicteeren. Voorzeggen om een Brief &c. te schryven. In de Veer zeggen.

Diffameeren. Belasteren.

Differeeren. Verschillen.

Different. Een Verschil. Twist. Questie. Item, Verscheiden.

Differentie. Onderscheid. Verschil.

Difficil. Bezwaarlyk. Moeyelyk.

Difficulteit. Bezwaarlykheid. Moeyelykheid of Moeizaamheid.

Digniteit. Waardigheid. Hoogheid. Eer. Staat.

Digressie. Afwyking van een Voorneemen.

Dilay. Uitstel.

Dilayeeren. Uitstellen. Treineeren.

Diligentie. Neerstigheid. Vlytigheid.

Dimissie. Ontslaging. Afscheid.

Dimitteeren. Ontslagen. Afscheid geven.

Diploma. Een Magt-brief. Bulle.

Direct. Regtstreeks. Ook Zo voorts.

Directeur. Bestierder. Bewindhebber.

Directie. Bestiering. Bewind.

Dirigeeren. Bestieren. Leiden. In order brengen.

Discipline. Tugt. Order. Krygs-tugt.

Disciplineeren. Goede Order leeren

Disconvenieeren. Niet overeenkomen of voegen.

Discord. Oneenigheid. Niet overeenstemming.

Discordeeren. Niet overeenstemmen.

Discours. Een Gesprek. Redeneering.

Discreet. Bescheiden. Wilkeurig ten goeden.

Disette. Behoeftigheid. Gebrek. Hongers-nood.

Disgratie. Ongenade. Ongeluk.

Disgratieeren. Jemand uit zyn Gracie verstoten.

[p. 49]

Dispendeeren. Uitgeven. Kosten doen. Item, Verquisten.

Dispensatie. Vryheid geving. Ontheffing.

Dispenseeren. Vryheid geven om iets te doen.

Disponeeren. Schikken. Ordineeren.

Dispositie. Schikking. Gesteltenis. Verordinering.

Dispositie. Staat van Gezondheid, als, wel of kwalyk disponeert, in goede of kwade Dispositie zyn.

Dispuit. Woorden-twist. Woorden-wisseling.

Disputeeren. In Woorden twisten, wie gelyk of ongelyk heeft, zonder kyven.

Dissimulatie. Veinsing.

Dissimuleeren. Veinsen. Een zaake niet merken laaten.

Dissuadeeren. Afraden.

Distantie. Afstand.

Distinct. Onderscheidentlyk. Klaar.

Distinctie. Onderscheiding. Onderscheid.

Distribueeren. Uitdeelen.

Distributie. Uitdeeling.

Divers. Onderscheiden. Ongelyk. Verschillig.

Diversie. Afleiding. Afwending.

Diversiteit. Ongelykheid, Onderscheid. Verschil.

Diverteeren. Afleiden van iets, By voorbeeld van veel Gedagten, Verdriet, Arbeid, &c. Zig vermaken. Uitspanning neemen.

Divertissement. Vermaak. Uitspanning.

Divisie. Verdeeling.

Divulgeeren. Verspreiden. Openbaren. Uitbreiden.

Doctor. Een Geleerde in de vrye Konsten.

Documenten. Bewys- en andere Schriften van een Saake.

Doleantie. Beklaging over een Saake.

[p. 50]

Doleeren. Zig over iets beklagen of bezwaren.

Domeinen. Eigene Goederen van grote Heeren.

Domestyk. Huis-genoot; die in een Huis behoort, als, Knegten, Meiden, &c. Dienaar. Huislyk.

Domicilium. Huis. Woon-plaats.

Dominatie of dominium. Gebied. Heerschappy over een Land. Stad, &c.

Domineeren. Heerschen. Item, Verquisten.

Donatie. Een Gifte. Vereering. Geschenk.

Douariére. Dus word een Koninglyke of Vorstelyke Weduwe genoemt.

Douçeur. Verzoeting. Vriendschaps-Bewys. Vereering.

Dragonder. Is een Ruiter, die te Paarde, en in cas van nood, ook te Voet dient; als dan van 't Paard moetende afklimmen.

Drapeau. Betekent zo veel als Vaandel.

Dresseeren. Afregten. Leeren. Dus zegt men, By voorbeeld, dat Krygs-Volk is wel gedresseert, dat is, wel afgeregt of geleert. Bereiden.

Drogeman. Een Tolk. Vertaalder.

Dubieus. Twyffelagtig.

Duc. Een Hertog.

Durabel. Duuragtig. Op de duur.

E.

Ecarteeren. Ter zyden uitgaan. Afwyken.

Eclat. Blyk. Glans.

Eclateeren. Uitlekken. Openbaar worden.

Edict. Gebod. Schriftelyk Bevel.

Effect. Werkstelling. Uitwerking.

Effecten. Losse Goederen van jemand.

Effectif. In der daat. Wezentlyk.

Effectueren. In 't werk stellen. Uitwerken.

[p. 51]

Effort. Onderneming met kragt. Poging.

Effrayabel of effrayant. Verschrikkelyk.

Egaal. Gelyk. Gelykformig.

Egaliteit. Gelykheid.

Egaliseeren. Gelyk zyn, of gelyk maken.

Egard. Agtslaning. Agtgeving.

Egareeren. Dwalen. Afwyken, van de regte Weg.

Electie. Verkiezing.

Eleveeren. Opheffen. Verheffen.

Eligeeren. Verkiezen.

Eloquent. Redenryk. Die wel spreken kan.

Elucidatie. Opheldering. Verklaring.

Elucideeren. Ophelderen. Verklaren.

Embaras. Gedrang. Verhindering.

Embarasseeren. In gedrang of verhindering brengen.

Embarqueeren. Inscheepen. In een Schip brengen of gaan.

Embarquement. Inscheeping.

Embouchure. De Uitvloed van een Revier in een ander, of in de Zee.

Embrassement. Omarming. Omhelzing.

Embrasseeren. Omhelzen. Omarmen. Ook Aanneemen.

Embuscade. Hinderlaag.

Eminentie. Dat boven andere Dingen uitsteekt. Dus word een Cardinaal getituleert.

Emolumenten. Profyten. Gewin. Winst; inzonderheid die by een Bediening voorvallen.

Empescheeren. Verhinderen. Beletten.

Empeschement. Verhindering. Beletzel.

Employ. Aanwending of Gebruik tot iets. Item, Een Bediening, Commissie.

Employeeren. Tot iets aanwenden, aanleggen of gebruiken.

Emporteeren. Wegnemen. Ontnemen. Verkrygen.

[p. 52]

Encourageeren. Een Hert of Moed in spreeken. Aanmoedigen.

Encouragement. Aanmoediging.

Endommageeren. Beschadigen. Schade toebrengen.

Engageeren. Verpanden. Verzetten.

Engagement. Verpanding. Verzetting.

Enorm. Boven-matig. On-matig.

Entameeren. Beginnen. Onderleggen.

Enteren. Een ander Vyandlyk Schip beklimmen en inneemen, zo men kan.

Entreé. Ingang. Toegang. Item, Tol die men geeft by 't invoeren van Waaren.

Entrepeneeren. Een Saake onderneemen.

Entrepreneur. Onderneemer van een Saake. Aanneemer.

Entreprise. Onderneeming. Aanslag. Voorneemen.

Entreteneeren. Onderhouden. Item, Met een Discours onderhouden.

Envoyé. Gesant. Afgesant. Dog is minder in Caracter als een Ambassadeur.

Epitaphe. Een Grafschrift.

Equipagie. Toerusting. Uitrusting. Reis-tuig.

Equipeeren. Toerusten. Uitrusten.

Equitabel. Billyk. Gelykdoenend.

Equiteit. Billykheid. Gelykdoening.

Equivalent. Gelykwaardig, dat even zo veel waardig is als een andere Saake.

Equivocq. Dubbelzinnig. Twee-duidig.

Escalade. Beklimming van een Vesting met Ledders.

Eschappeeren. Ontkomen. Ontlopen. Ontvlugten.

Escarpe. Een Scherpe der Officiers.

Eschavot. Schavot.

Escorte. Een Geleide van Krygs-Volk.

Escorteeren. Geleiden met Krygs-Volk.

[p. 53]

Espion. Spion. Bespieder; ziet ook spion.

Esplanade. Een ruime effene Plaats, inzonderheid voor een Vesting of andere Stad.

Esquader. Een Party Oorlog-Scheepen, die zamen ten Oorlog varen.

Esquadron. Een hoop Ruitery, ongelyk in getalle zynde.

Essentieel. Wezentlyk.

Estim of estimatie. Agting. Hoogagting. Pryzing.

Estimeeren. Agten. Hoog-agten. Schatten.

Etappe. Aangewezen plaats daar de Krygs-Lieden op de Marsch in Vriends-land overnagten.

Etiquette. Voorschrift. Reglement.

Evacuatie. Ontruiming.

Evacueeren. Ledig maken. Ontruimen.

Evenement. Uitkomst.

Evident. Klaar. Klaarblykelyk.

Eviteeren. Myden. Schuwen.

Exact. Met vlyt. Zorgvuldig. Naukeurig.

Examen. Ondervraging. Onderzoeking.

Examineeren. Ondervragen. Onderzoeken. Nazoeken.

Examinateur. Onderzoeker.

Examinatie. Ondervraging. Onderzoeking.

Excelleeren. Uitmunten.

Excellent. Uitmuntend. Heerlyk. Treffelyk.

Excellentie. Uitmuntendheid. Wordende dus een verheven Man genoemt, als By voorbeeld een Generaal.

Excepteeren. Uitzonderen.

Exceptie. Uitzondering. Voorbeding.

Exces. Overvloedigheid. Onnuttigheid in allerley dingen.

Excessiv. Bovenmatig. Overmatig.

Excipieeren. Uitzonderen. Uitsluiten.

[p. 54]

Excludeeren. Uitsluiten.

Exclusie. Uitsluiting.

Excuse. Ontschuldiging. Verschoning.

Excuseeren. Ontschuldigen, zig zelfs of een ander.

Executeeren. Volbrengen. Volvoeren. Uitvoeren. Item, Een Misdadige regten.

Executie. Volbrenging. Uitvoering. Item, Regting van een Misdadige.

Executeur. Volbrenger. Uitvoerder; namelyk, volgens ontfangene Last of Magt.

Exempel. Een Voorbeeld. Leer-stuk.

Exemplaar. Voorbeeldelyk.

Exempt. Ontslagen. Vry van een Saake.

Exempteeren of eximeeren. Ontslagen of bevryden van een Saake.

Exemptie. Vrydom tot iets, boven een ander.

Exerceeren. Oeffenen in een Saake.

Exercitie. Oeffening.

Exhortatie. Vermaning. Errinnering.

Exhorteeren. Vermanen. Errinneren.

Exil. Bannissement. Uitbanning.

Exileeren. Verbannen. Uitbannen.

Eximeeren, ziet exempteeren.

Expectantie. Verwagting, op eenige Bediening of Ampt.

Expedieeren. Een zaake bezorgen of volbrengen. Afvaardigen.

Expedient. Een Middel tot volbrenging van een Saake.

Expedit. Veerdig. Gauw.

Expeditie. Uitvoering. Togt.

Experientie. Ondervinding.

Experiment. Een Proef-Ondervinding.

Expert. Ervaren. Geoeffent.

Expiratie. Eindiging. Verloop.

[p. 55]

Expireeren. Eindigen. Verlopen. Voorby zyn of gaan.

Explicatie. Uitlegging. Verklaring.

Expliceeren. Uitleggen. Verklaren.

Exploit. De aan bevolene Verrigting van een Geregts-Boode, of van Krygs-Volk.

Expres. Uitdrukkelyk. Met willens.

Expresse. Een Boode die om een Saake in 't bezondere of uitdrukkelyk gezonden word.

Expressie. Uitdrukking.

Exprimeeren. Uitdrukken.

Exsteeren. Blyken. Voor handen zyn.

Extendeeren. Uitbreiden.

Extensie. Uitbreiding.

Extra. Buiten gewoonlyk.

Extract. Een Uittrekzel. Kort Begrip van de Hooftzaake.

Extraheeren. Uittrekken. Een Uittrekzel maken.

Extra-ordinaris. Ongewoonlyk, of boven 't gewoonlyk.

Extravagant. Met Omhaal. Over-uitgebreid.

Extreem. Boven maten groot.

Extremiteit. 't Uitterste. Uitterste Nood.

Exuleeren, zie Exileeren.

F.

Faam. 't Gerugt. De Roem. Goede Naam.

Façe. Betekent in 't Militaire de Voorzyden van een Bastion.

Facil. Ligt. Gemakkelyk.

Faciliteeren. Ligt of gemakkelyk maken.

Factie. t'Zamenspanning. t'Zamenzwering. Aanhang.

Factoor. Bezorger, inzonderheid die de Saken van een Koopman waarneemt. Een Makelaar.

Factorey. Koopmans Negotie-plaats.

[p. 56]

Failieeren. Manqueeren. Veilen. Banquerot maken.

Falsarius. Een Bedrieger. Vervalscher.

Falsiteit. Valschheid. Bedrog.

Familie. Geslagt. Huisgezin.

Familiër. Gemeenzaam.

Familiariteit. Gemeenschap. Vriendschap.

Fantasie. Inbeelding. Valsche Verbeelding.

Fantast. Een Mensch van gekke Gedagten.

Fataal. Nadeelig. Of liever een Ongeluk of Nadeel dat van Hoge hand komt. Nood-lottig.

Fataliteit. Schikking van God. Nood-lot.

Fatigue. Vermoeying.

Fatigueeren. Vermoeid maken.

Fachine. Een Takke-bosch. Wordende dit Woord gebruikt in Oorlogs-zaken voor een Bosch Hout-takken, om daar met de Gragten te vullen.

Fatsoen. Gedaante. Gestalte. Manier.

Fatsoeneeren. Een Gedaante geven.

Faute. Een Veil. Gebrek.

Faveur. Een Gunst.

Favorabel. Gunstig.

Favoriseeren. Begunstigen.

Favorit. Gunsteling. Liefste Vriend.

Ferien. Vier-dagen. Rust-dagen.

Feit. Een Daat. Materie. Onderwerp.

Festin. Een groot heerlyk Gastmaal.

Fidel. Getrouw.

Fidelité. Getrouwigheid. Trouw.

Fielt. Ondeugend of niets waardig Mensch.

Fiër. Trots. Hoogmoedig.

Finaal. Eindelyk. Besluitelyk.

Fineeren. Suiveren. Fyn maken.

Finesse. Fyne Streek. Schalkheid. Practyk.

Financie. 't Inkomen. Rente. Item, Middels om Geld te bezorgen

[p. 57]

Finacier. Geld-bezorger. Uitvinder van Geldmiddels.

Fixeeren. Vaststellen. Bepalen.

Flancq. De Syde. Betekent ook de Syden van een Bastion. Als mede van een Leger of Bataillon, &c.

Flancqueeren. Van de zyde bestryken met Geschut.

Flatteeren. Streelen. Pluimstryken. Vleyen.

Flatterie. Streeling. Vleying.

Floreeren. Bloeyen. In Ophef zyn.

Florisant. Bloeiend.

Flotte. Scheeps-Armade, zynde een Party Schepen, die te zamen zeilen. Een Scheeps-Vloot.

Fonds. 't Capitaal of Hooft-zom. Item, De uitvinding en goede wyze om een Somme Geld te verkrygen.

Fondament. De Grond. Grond-steun.

Fondamenteel. Grondig.

Fondatie. Stigting. Gronding.

Fondeeren. Gronden. Stigten.

Force. Kragt. Magt. Sterkte. Geweld.

par force. Met geweld.

Forceeren. Dwingen. Met Geweld doen of neemen.

Formaliteiten. De Formulieren of Gebruiken in Regts- en ook in andere zaaken.

Fort. Een Schans. Kleine Vesting.

Fortresse. Een Vesting. Bevestigde Stad.

Fortificatie. Een Vesting. Vestings-werken.

Fortificeeren. Een Plaats bevestigen.

Fortuin. Geluk. Geval. Goede Uitkomst.

Foule. Een grote menigte Volk. Groot Gedrang.

Fourneeren. Bezorgen. Leveren. Geven. Voorzien.

[p. 58]

Fournissement. Bezorging. Levering.

Fouragie. Voeder, inzonderheid voor de Paarden.

Fourageeren. Om Voeder uitryden.

Fourier. Een Quartiermeester, onder 't Voet-Volk.

Franqueeren. De Vragt van een Brief of Goederen betalen, dat zulks den Ontfanger niets kost.

Fraude. Een Bedrog.

Fraudeeren. Bedriegen.

Fregat. Een klein Oorlog-schip.

Frequenteeren. Met iets omgaan.

Fricasseeren. In de Pan fruiten. Item, In stukken hakken. Vernielen.

Frivol. Ondeugend. Gering.

Front. 't Voorhooft. Item, De Voorzyde van een Troup Krygs-Volk, Battaillon, of geheel Leger.

Frontieren. De Grenzen.

Functie. Waarneming van een Bediening.

Funest. Ongelukkig. Dodelyk. Treurig.

Furie. Verwoedheid. Razendheid.

Furieux. Verwoed. Razend.

Fuselier. Een Snaphaan-drager. Een Soldaat te Voet.

G.

Gagie. Besolding. Tractement. Loon.

Gala. Festyn. Pronk.

Galeere. Galey. Een Roei-schip op Zee.

Galiot. Een snel zeilend Zee-Schip.

Galon. Silveren of Gouden Passementen.

Galonneeren. Met Silveren of Gouden Passementen bezetten.

Gallerey. Een Wandel-gang.

Garand of garandeur. Is een zodanige, die de Goederen van een ander belooft te beschermen, en daar voor instaat.

[p. 59]

Garandeeren. De Goederen van een ander beschermen, en daar voor instaan.

Garantie. Is zodanige Bescherming als gemeld is.

Garde. Bewaring. Een Wagt van Soldaten.

Garde du corps. Lyf-Wagt. Lyf-Garde.

Garneeren. Voorzien. Stoffeeren. Opschikken.

Garnisoen. Bezetting van een Vesting of Stad met Soldaten.

Garnisoen houden. In Bezetting leggen.

Gazette. De Courant, of een Nieuws-Papier.

Gendarmes. Zeker zoort van Krygs-Volk in Frankryk en elders.

Genealogie. Geslagt-Register.

Generaal. Algemeen. In 't Generaal; In 't algemeen.

Generaal. Is de hoogste Officier van 't Krygs-Volk; edog ze hebben weer verschillige Rang, als Generaal-Major, Lieutenant-Generaal, &c.

Generaliteit. Alle de Generaals van een Leger.

Genereux. Edelmoedig. Dapper.

Genereusiteit. Edelmoedigheid.

Gentil. Hoflyk. Bevallig. Net. Fraay.

Gesten. Gebaarden. Wyze van Houding.

Glorie. Lof. Eer. Roem. Naam en Faam. Betekent ook ydele Opinie of Roem van zig zelven, of Hoogmoedigheid, &c.

Glorieeren. Roem dragen.

Glorieux. Vol Glorie en Reputatie. Eergierig. Eerwaardig. Item, Hoogmoedig.

Gouverneeren. Regeeren. Bestieren.

Gouverneur. Regeerder. Betekent in 't bezondere een Opper-Bestierder van de Militie en andere Krygs-zaken in een Vesting. &c.

Gouvernement. Regeering. Bestiering. Ook 't Huis van de Gouverneur, in een Vesting.

[p. 60]

Grand. Groot. Voornaam.

Grand d' Espagne. Voornaamste Heer in Spanjen.

Grandesse. Grootheid. Hoogheid.

Gratie. Weldaad. Gunst. Genade. Ook Dank.

Gratieux. Gunstryk. Aangenaam.

Gratuleeren. Jemand Geluk of Heil wenschen.

Grenade. Een holle yzeren Kogel, die met Bus-Kruit gevuld is, en aangestoken zynde, in vele stukken springt.

Grenadier. Een Soldaat die de Grenaden werpt, zynde zodanige te Voet en te Paard, dog meest van de eerste.

Griffier. Een voorname Geregts-schryver op een Cancelarie.

Grieven. Bezwaarnissen.

Guide. Gits. Wegwyzer. Leidsman.

Gyselaar. Gysel. Ostagier. Een Perzoon die in Bewaring gehouden word, tot dat een bedongene of geeischte zaake volbragt is. Onderpands-Man.

H.

Habil. Geschikt. Gauw. Bekwaam.

Habiliteit. Geschiktheid. Bekwaamheid.

Habit. Kleeding.

Habitatie. Woonplaats.

Halte houden. Betekent voor een tyd lang van de Marsch ophouden.

Hand-opening. Is een Permissie van de Overheid om iets te besluiten, inzonderheid in Geestelyke dingen.

Haperen. Manqueeren. Ophouden, of niet voortgaan, door verhindering.

Hapering. Ophouding, of trage voortgang door verhindering.

[p. 61]

Harangue. Een Redenvoering, die voor een Vergadering gedaan word.

Harangueeren. Een Redenvoering doen.

Harceleeren. Voortdryven. Plagen. Quellen. Vexeeren.

Hardi. Stout. Onverschrikt. Vrymoedig, om iets te onderneemen.

Hardiesse. Stoutheid. Onvorschrokkenheid. Vrymoedigheid.

Harmonie. Over een stemming

Harnas. Is een yzeren Wapen-tuig over 't heele Lyf, of ten minsten 't Boven-Lyf bedekkend.

Hasard. Waging. Onderneeming van een zaake op verwagting hoe 't uit valt.

Hasardeeren. Wagen.

Hasardeus. Gewaagt. Gevaarlyk.

Heraut. Is een geordineert Man die de Ordonnantien en Beveelen van een Vorst opentlyk verkondigt. Een Herold.

Historie. Geschiedenisse.

Historie-schryver. Geschiedenis-Schryver.

Historisch. Dat de Geschiedenissen aangaat. Geschiedenis-kundig.

Hommage. Huldiging. Pligt-betoning.

Honnet. Eerbaar. Eerlyk.

Honneur. Eer. Roem. Lof.

Honorabel. Eerwaardig.

Honoreeren. Eeren. Eer aan doen.

Horreur. Een Schrik.

Horribel. Verschrikkelyk.

Hospitaal. Een Huis voor Arme, of voor Zieke. Een Gasthuis.

Hostiliteiten. Vyandlykheeden.

Hotêl. Huis of Woonplaats, van een groot Heer.

Humaniteit. Vriendelykheid. Menschelykheid.

[p. 62]

Humeur. Aart. Naturel. Inborst.

Hussaar. Is eigentlyk een Hongarisch Soldaat te Paarde, maar men verstaat 't nu meest van een diergelyk Soldaat te Paard, die op de Hongarische wyze en ligt gekleed is, ook een ligt gauw Paard heeft; dienende hooftzakelyk om den Vyand te agtervolgen, en te stropen.

Hypotheek. Een Onderpand.

I. J.

Jalous. Yverzugtig. Benydend, om dat men niet heeft dat een ander heeft of verkrygt.

Jalousie. Yverzucht. Nyd.

Ignorantie. Onwetentheid van een zaake.

Ignoreeren. Niet weten. Onwetend van een zaake zyn.

Illegitim. Onwettig. Onbetamelyk.

Illuminatie. Verligting, door Ligten, Lampen, Flambouwen, &c.

Illumineeren. Verligten.

Illuster. Doorlugtig. Aanzienlyk. Glans-ryk. Doorstralend. By voorbeeld, Een Illuster Gezelschap, Een Doorstralend of Glans-ryk Gezelschap.

Imagineeren. Inbeelden of zig verbeelden.

Imaginatie. Inbeelding of Verbeelding van een zaake.

Imitatie. Navolging, in 't doen.

Imiteeren. Navolgen of Nadoen in een zaake. Na-apenen. Namaken.

Immatriculeeren. In 't Register van een Collegie of Vergadering inschryven.

Immediaat. Zonder middel. Item, Zonder uitstel. Terstond.

Implicatie. Inwikkeling. Verwarring.

[p. 63]

Impliceeren. Inwikkelen. Verwarren.

Imploreeren. Om iets smeeken, dat is, hooglyk verzoeken.

Important. Gewigtig. Van aangelegentheid.

Importantie. Aangelegentheid. Gewigt.

Importeeren. Van Aangelegentheid zyn.

Importun. Onbeschoft. Overlastig.

Importuniteit. Onbeschoftheid. Overlast.

Impositie. Oplegging. Impost. Lasten.

Immobil. Onbeweeglyk. Vastduurend.

Immuniteit. Vryheid van Lasten, &c.

Inpenetrabel. Ondoordringbaar. Of dat men niet begrypen of ontdekken kan.

Inpertinent. Ongeschikt. Ongerymt. Dat ter zaake niet past.

Inpertinentie. Ongeschiktheid. Ongerymtheid.

Inpossibel. Onmogelyk. Ondoenlyk.

Inpossibiliteit. Ondoenlykheid. Onmogelykheid.

Inputeeren. Toeleggen. Toemeeten. Toerekenen; namelyk een zaake.

Inaccessibel. Ontoegankelyk. Onbereikbaar.

Incident. Een Tusschen-geval, dat tot de Hooftzaake niet behoord.

Inciteeren. Aanporren. Aanstoken. Opstoken.

Incivil. Onbeleeft. Boersch.

Inclinatie. Neiging. Overhelling tot iets, namelyk tot goed- of kwaad-keuring.

Inclineeren. Neigen. Overhellen tot iets.

Incluis. Ingesloten. Te zamen begrepen.

Incognito. Onbekent; By voorbeeld Incognito reizen, onbekent reizen, dat is, niet willen bekent zyn.

Incommode. Ongemakkelyk. Onbekwaam.

Incommodeeren. Jemand verhinderen. Lastig of Ongelegen wezen.

[p. 64]

Incommoditeit. Ongelegentheid. Verhindering. Overlast.

Incomparabel. Onvergelykelyk.

Incompatibel. Onbestaanlyk met een andere zaake.

Incompetent. Onbestaanlyk. Onwettelyk.

Inconstant. Onstandvast. Ongestadig.

Inconvenient. Ongeval. Ongelegentheid. Verhindering; tusschen beiden komende.

Incorporatie. Inlyving. Vereeniging.

Incorporeeren. Veel zaken in een Lighaam brengen. Inlyven. Vereenigen.

Incroyabel. Ongelooflyk.

Incurabel. Ongeneesbaar.

Indifferent. Onverschillig.

Indigne. Onwaardig. Veragt.

Indirect. Niet regtstreeks of regt uit.

Indiscreet. Onbescheiden. Onbedagt. Onredelyk.

Indiscretie. Onbescheidentheid. Onbedagtzaamheid.

Indispost. Niet wel in order zynde, of onlustigheid, aangaande 't Menschen Lighaam.

Indispositie. 't Zelfde. Of, Niet wel geschiktheid tot een zaake.

Indult. Een Toelating.

Inegaal. Ongelyk.

Inegaliteit. Ongelykheid.

Inevitabel. Onvermydelyk.

Infaam. Eerloos. Van de Eer berooft.

Infamie. Eer-beroving.

Infantes. Dus worden de Koninglyke Spaansche Kinders genoemt: En in 't bezondere Infant, een Koninglyke Prins; en Infante, een Koninglyke Princesse.

Infanterie. 't Voetvolk.

Infesteeren. Vyandlyk in een Land vallen. Stropen. Quellen.

[p. 65]

Infidel. Ongetrouw.

Influentie. Invloed.

Informatie. Onderrigt. Berigt. Onderzoek.

Informeeren. Na een zaake verneemen. Onderzoeken. Item, Onderrigten.

Ingenieus. Scherpzinnig. Geestig.

Ingenieur. Vesting-bouwer. Krygs-boukundige.

Ingraat. Ondankbaar. Onerkentelyk.

Inhabil. Onbequaam.

Inhibeeren. Verbieden.

Inhibitie. Verbod.

Injurie. Smaad. Onbillykheid of Schimp, 't zy met woorden of werken.

Injurieeren. Smaad of Onbillykheid aandoen.

Injurieux. Smadelyk. Onbillyk.

Innocent. Onschuldig. Ook Eenvoudig.

Innocentie. Onschuld. Ook Eenvoudigheit.

Inondatie. Overloping van 't Water.

Inondeeren. Overlopen, namelyk 't Water over 't Land.

Inquiet. Onrustig. Ongerust.

Inquieteeren. Onrustig maken. Verontrustigen.

Inquireeren. Navorschen. Navragen of onderzoeken.

Inquisitie. Navorsching. Nauwe navraging of onderzoeking.

Inscriptie. Overschrift. Opschrift.

Insensibel. Ongevoelyk.

Insereeren. Tusschen invoegen. Inlyven, te weeten in een Geschrift.

Inseparabel. Onafscheidlyk.

Insinuatie. Aandiening. Bekentmaking.

Insinueeren. Aandienen. Bekent maken. Item, Indringen in jemands Gunst. Jemands gunst of gratie winnen.

[p. 66]

Insisteeren. Sterk aanhouden.

Insistentie. Sterke aanhouding.

Insolent. Stout. Vermetel. Overmoedig

Insolentie. Stoutheid. Vermetelheid. Overmoedigheid.

Insolvent. Die niet heeft om te betalen.

Inspectie. Opzigt.

Inspector. Opziender.

Inspireeren. Inblazen. Inspreken.

Installatie. Instelling. Aanstelling.

Installeeren. Instellen in een Ampt; of in Possessie stellen.

Instantie. Sterk Verzoek. By aanhouding. Verzoeken.

Instrueeren. Leeren. Onderrigten. Onderwyzen.

Instructie. Onderrigting in iets. Item, Aanwyzing, waar na men zig te gedragen heeft. Last.

Instrument. Werktuig, van allerley zoort.

Insupportabel. Onverdraaglyk. Onlydelyk.

Intelligentie. Verstandhouding.

Intendant. Een Opziender.

Intendit. De voornaamste Schriften van een Regtszaake.

Intentie. Meening. Voorneemen.

Intercedeeren. Voor jemand spreken of verzoeken.

Intercessie. Voorspraak.

Interdiceeren. Afzeggen. Ontzeggen. Verbieden.

Interdict. Een Verbod.

Interest. Belang. Winst. Item, Jaarlykze Renthen van geleent Geld, of Goederen, &c.

Interesseeren. Deel neemen. Belang neemen.

Interponeeren. Tusschen beiden stellen.

Interpositie. Tusschen beiden stelling.

Interpretatie. Uitlegging. Verklaring.

Interpreteeren. Uitleggen. Verklaren.

Interval. Tusschenkoming, tusschen twee zaaken.

[p. 67]

Intim. 't Allerbinnenste. Dus beteikent By voorbeeld Intime Vriend, grootste Vriend. Hertens Vriend.

Intimatie. Aankondiging. Daging, van wegens den Heer.

Intimeeren. Aankondigen. Aanzeggen. Dagen.

Intituleeren. Benamen. Naam of Titul geven.

Intolerabel. Onverdraaglyk.

Intricaat. Verward. Bedriegelyk.

Intrigues. Streeken. Bedriegeryen.

Introduceeren. Inleiden in een Gezelschap of Vergadering.

Introductie. Inleiding.

Invadeeren. Overvallen. Invallen, By voorbeeld in een Land vyandlyk invallen.

Invalidatie. Kragteloos making.

Invalideeren. Kragteloos maken.

Invalides. Oude en andere Soldaten, die niet langer kunnen dienen.

Invasie. Invalling in een Land, namelyk vyandlyke aanvalling.

Inventaris. Opschryving van zaaken die 'er zyn.

Inventeeren. Uitvinden. Uitdenken.

Inventie. Uitvinding.

Inventeur. Uitvinder.

Investeeren. In Possessie zetten. Installeeren.

Investituur. Inzetting in Possessie. Installeering.

Inviolabel. Onverbrekelyk. Onschendbaar. Heilig.

Invitatie. Nodiging. Verzoek.

Inviteeren. Nodigen. Verzoeken.

Jouisseeren. Genieten.

Journaal. Een Dag-Register. Dag-Verhaal.

Irraisonnabel. Onredelyk. Onverstandig.

Irriteeren. Tergen. Toornig maken.

Item. Betekent Nog. Ook. Boven dat. Dus

[p. 68]

zegt men, dat is een Item, dat is, nog daar boven of bezonders.

Iteratie. Herhaling.

Itereeren. Herhalen.

Judicature. 't Regter-Ampt.

Judiceeren. Oordeelen.

Jugeeren. Oordeelen. Van meening zyn. Vonnissen.

Jugement. Ooordeel. Advis. Goeddunken.

Jurement. Een Eed-swoer.

Jurisdictie. Regts-gebied.

Justificatie. Regtvaardiging. Ontschuldiging.

Justifieeren. Regtvaardigen. Ontschuldigen. Onschuld betonen.

Justitie. 't Regt. De Geregtigheid. Item, De Overheeden, die 't Regt uitspreken.

K.

Kanon, ziet canon.

Kruid. Betekent Bus-Poeder.

Kruid en loot. Dat is, Bus-Poeder en Kogels.

L.

Laborieux. Arbeidzaam. Yverig.

Laffette, ziet Affuit.

Lambriseering. Bekleding van een Kamer met Hout, inzonderheid aan de Beneden-kant.

Lamentatie. Kerming. Gekerm. Elend.

Lamenteeren. Kermen. Zeer klagen en weenen.

Lancie. Een Spies.

Lancier. Een Lancie- of Spies-drager.

Land-militie. Land-Volk, dat men Wapens doet dragen en tegen den Vyand trekken.

Lasche, of lache. Traag. Slaperig. Lanzaam. Item, Bang. Vreesagtig. Dus zegt men een

[p. 69]

Lache, dat is, een Bang-schyter, die geen Moed heeft, inzonderheid van Soldaten sprekende.

Laschiteit. Bangigheid. Lafheid. Traagheid.

Laquay. Heers- of Vrouwen-Knegt.

Laveeren. Heen en weer Zeilen, door Tegen-wind.

Legaat. Een Gezant; dus word inzonderheid een Pauselyke Gesant genoemt.

Legaat. Toegelegde Erfportie by Testament.

Legateeren. Een Legaat maken.

Leek. Een Perzoon die niet Geestelyk is.

Leen. leen-goed. Is een Goed dat jemand van een ander voor altoos ter Leen bezit, mits aan den Leen-Heer trouw belovende, en de Leen by versterf en overerving op 't nieuw verzoekende.

Legitim. Wettig. Volgens de Wetten.

Legitimeeren. Wettig maken.

Legitimatie. Wetlyk making. Wetlyke aantoning.

Legitime portie. Is een Deel dat de Kinders Wetlyk toekomt, schoon de Vader de Goederen by Testament weg gemaakt hadde.

Liberaal. Mildadig. Vrygevig.

Liberaliteit. Milddadigheid. Vrygevigheid. Ongedwongenheid.

Liberteit. Vryheid.

Libertyn. Een Losband. Die los leeft.

Licent. Zekere Impost in zommige Landen.

Licentiaat. Een Regtsgeleerde die vryheid verkregen heeft de Practyk te oeffenen; niet veel minder in Rang als een Doctor zynde.

Licentie. Verlof. Vryheid. Vrygeving. Toelating.

Licentieeren. Vry geven. Toelaten.

Lieutenant. Een Plaats- of Stede-houder. Dog word daar door meest verstaan een Officier die de Plaats van een Capitain, in zyn Absentie, waarneemt; zynde een Graad minder in Rang. Dus

[p. 70]

is een Overste-Lieutenant een Graad lager in Rang als een Overste, &c.

Ligue. Een Factie. t'Samen verbondene. t'Samensweering. Verbond.

Limite. Grenze. Frontieren van een Land.

Limitatie. Bepaling. Reglement.

Limiteeren. Bepalen tot een zeker Perk.

Linie. Betekent eigentlyk een Streep; maar in de Oorlogs-zaken verstaat men daar door een bevestigde Omtrek om een Leger of Stad, &c.

Liquidatie. Vereffening. Afrekening.

Liquideeren. Vereffenen. Afrekenen.

List, of lyst. Een Optelling. Opteikening.

Livreé. Kleeding die een Heer aan zyn Knegten geeft.

Local. Plaatzelyk.

In loco. In de Plaats zyn.

Loef hebben. Is een Zeemans woord, wanneer ze namelyk boven de Wind zyn, of voor de Wind hebben.

Loge. Een klein Vertrek. Sitplaats. Hutte.

Logeeren. Wonen. Herbergen.

Logement, of logis. Woonplaats. Herberg.

Loot. Betekent Kogels.

Lorendrayen. De Koopmans-Waaren op verbodene Plaatzen brengen; of verboden Koopmanschappen naar een Plaats voeren; de Goederen heimelyk, zonder Impost te betalen, vervoeren.

Lot. Een Deel dat men door 't geluk verkrygt.

Lotterie. En Geluks-pot.

Louange. Lof. Prys.

Luik. Een Opening aan 't Schip.

Luister. Glans. Pragt.

Luxurieux. Overmatig. Wellustig. Dertel. Met Ontugtigheid.

[p. 71]

M.

Machine. Een Werk-tuig. Een Gebouw.

Machineeren. Iets uitvinden. Een zaake uitvinden of smeeden.

Machinatie. Een Bedrog. Listige Streek.

Magazyn. Voorraads-gebouw. Een plaats daar men allerley Provisie bewaart.

Magistraal. Meesterlyk.

Magistraat. De Overheid; dog word meest verstaan van de Stads-Overheid.

Magnificentie. Heerlykheid. Pragt.

Magnificq. Heerlyk. Pragtig. Kostbaar.

Majesteit. Heerlykheid. Hoogheid. Wordende dus een Keizer en Koning getituleert.

Maintineeren. Handhavenen. Ondersteunen. Onderhouden.

Maintinu, of maintien. Handhavening. Ondersteuning. Onderhouding.

Major. Is onder het Krygs-Volk een Opper-Officier die een Trap hoger is als Capitein, en die een Regiment in order stelt.

Majoren. Meerderjarig, is een jong Perzoon die zyn Ouderdom verkregen heeft, om niet langer onder een Curator te staan, maar zyn eigen Goederen en Zaken bestieren mag: Edog de Jaaren hier toe nodig zyn in alle Landen niet even gelyk bepaalt.

Maitre. Een Meester. Heer. Men noemt dus ook een Ruiter in 't Militaire.

Maitre de camp. Is een Hooft-Officier van de hoogste Rang.

Maitresse. Meesterin. Vrouw. Item, Een Liefste of Vryster.

Makelaar. Is een Man die de Affaires van Kopenschap voor een groot Negotiant waarneemt.

[p. 72]

Mal. Quaad. Boos. Siek.

Malcontent. Qualyk te vreden.

Maledictie. Verfoejing. Vervloeking.

Maleficie. Quade daat. Quaad-doening.

Malheur. Ongeluk.

Malheureux. Ongelukkig.

Malitie. Boosheid. Quade Opzet. Bedrog. List. Ergheid.

Malitieux. Boos. Quaaddoenend. Erg. Bedriegelyk. Met quade Opzet.

Maltracteeren. Mishandelen.

Malversasie. Ondeugt. Ontrouw.

Mameluck. Een Christ die Turk geworden is. Ziet ook renegaat.

Mandement, of mandaat. Een Bevel.

Mangelen. Ruilen. Verwisselen.

Manier. Behandeling. Wyze. Gebruik. Aard.

Manieren. Behandelen met de Handen. Ook Manieren en Zeden leeren.

Manifactuur. Hand-arbeid: Daar men met de Handen arbeid om iets te maken; By voorbeeld Wollen- of Zyden-Stoffen, &c.

Manifest. Openbaar. Item, Openbare Bekentmaking.

Manqueeren. Veilen. In gebreke blyven. Ook Ontbreken.

Manquement. Veil. Gebrek.

Maraude. Bedelen. Item, Roven. Ontneemen; wordende inzonderheid van de Soldaten dus gezegt in Oorlogs-tyd.

Maraudeeren. Op Roof of Ontneeming uitgaan, wordende inzonderheid verstaan van geregelde Soldaten, zonder Verlof daar toe.

Marchandeeren. Koopmanschap doen.

Marchandise. Koopmanschap. Waaren.

March, of marsch. Een Voortgang; wordende

[p. 73]

inzonderheid van 't Krygs-Volk gezegt als ze voorttrekken naar een verder Plaats.

Marcheeren, of marscheeren. Voortgaan. Voorttrekken. Verder voortgaan.

Mariage. Huwelyk.

Marine. De Zee-zaaken.

Marinier. Een Zeeman. Ook Zee-Soldaat.

Marque. Een Merkteiken. Kenteiken.

Marqueeren. Teikenen. Aanmerken. Aanteikenen.

Marquetender. Soetelaar. Die in een Leger Eet-Waaren verkoopt.

Marquis. Een Mark-graaf.

Marquisaat. Een Mark-graafschap.

Marquise. Een Mark-gravinne.

Marschal. Is een groot Hooft-Officier van het Militaire, en ook in 't Huislyke.

Marschal. (veld-) Is de opperste Hooft-Officier van de Militairen in een Armée.

Martiaal. Tot de Oorlog behorig, of genegen.

Masque. Een Masker. Een Verdekzel des Aangezigts.

Masqueeren. Vermommen. 't Aangezigt verdekken.

Masquerade. Vermomming; gelyk men wel in de Carnevals-tyd doet. Ziet carneval.

Massacre. Een Moord. Neerhouwing. Neermaking.

Massacreeren. Vermoorden. Neermaken.

Masse. Een Klomp. Hoop.

Massyf. Digt; dat niet hol is. Item, Grof. Plomp. Onbeleeft. Onfatzoenlyk.

Mat. Moede. Slap. Flauw. Item, Bleek.

Materie. Stoffe. Onderwerp. Sujet.

Materialen. Stoffen tot allerley Toestelling.

Matras. Een dun Onder-Bed of Legger, met Wol, of ook wel met Heede of met Stroo uitgevult; veel gebruikelyk in Campagne.

Matricul. Een Register. Inschryf-boek.

[p. 74]

Mausoleum. Een kostelyk Graf-steede van een groot Heer.

Maxime. Gewoonte. Gebruik. Manier.

Medaille. Gedenk- of Leg-Penning.

Medailleur. Maker van de Stempels tot Gedenkpenningen.

Mediatie. Bemiddeling. Tusschen beiden koming.

Medieeren. Bemiddelen. Tusschen beiden komen, om een Verschil te vereffenen of weg te nemen.

Mediocre. Middelmatig.

Meditatie. Overpeinsing. Diepe overweging.

Mediteeren. Overpeinsen. Diep overwegen.

Melancolyk. Droef-geestig.

Melange. Een Vermenging.

Meleeren. Vermengen.

Melodie. Wyze in 't zingen, of speelen.

Membrum. Een Lid.

Memorie. Gedagtenis. Geheugenis.

Memorabel. Gedenkens-waardig.

Memoriaal. Gedenk-schrift. Errinnerings-schrift.

Menace. Bedreiging. Dreigement.

Menaceeren. Dreigen. Quaad toe willen.

Menage. Spaarzaamheid. Ook Huishouding.

Menageeren. Spaaren. Item, Huishouden.

Mentie. Gewag. Melding. Aanhaling.

Mentioneeren. Gewag maken. Aanhalen.

Mepris. Veragting. Versmading.

Mepriseeren. Veragten. Versmaden.

Merite. Verdienst. Waarde.

Meriteeren. Verdienen. Waardig zyn.

Merveilleux. Wonderbaarlyk.

Meschant. Boos. Erg. Ondeugend. Schelms.

Message. Een Boodschap.

Messure. Maat. Item, Schikking. Regel.

Methode. Korte Manier of Wyze om iets te doen.

[p. 75]

Mettier. Een Ambagt. Handwerk. Item, Bedryf. Doening.

Meubels. Losse Goederen. Huisraad.

Meubleeren. Met allerley Huisraad voorzien.

Mignon. Een zeer Beminde Zaake of Vriend.

Militair. Dat tot de Oorlog behoort.

Militie. Oorlogs-Volk. Soldaten.

Millioen. Is 1000000 in Getalle.

Mine. Gebaarde. Gelaat. Item, Een onderaardsche Aardgang, of Metaal-groef.

Mineeren. Ondergraven.

Mineur. Ondergraver.

Minoren. Minderjarig; dat is, die nog onder Curators staat. Ziet majoren.

Minister. Een hooge Bediende van een groot Heer.

Ministerium, of ministerie. De Vergadering en 't Bewind van vele hoge Ministers.

Mirakel. Een Wonderwerk, dat boven natuurlyk geschied.

Miraculeux. Wonderbaarlyk. Boven Natuurlyk.

Miserabel. Elendig. Arm. Jammerlyk. Deerlyk.

Misere. Elend. Jammer. Deernis.

Misse. Noemt men in Hoog-Duitschland een grote Jaarmerkt in zommige Steden, die 3 à 4 Weeken duurt; zynde inzonderheid de Frankforter-, Leipziger-, en Brunswyker Missen beroemt.

Missive. Een Brief. Send-brief.

Mitigatie. Verzagting. Verzoeting. Vermindering.

Mitigeeren. Verzagten. Verzoeten.

Mocqueeren. Verspotten. Uitlachen. Spot met jemand dryven.

Mocquerie. Verspotting. Spotterny.

Mocqueur. Een Spotter. Spot-vogel.

Mode. Een Wyze. Manier. Gebruik.

Model. Een Voorstel. Voorbeeld, dat een Meester eerst van iets in 't klein of groot maakt.

[p. 76]

Moderatie. Matiging. Vermindering.

Modereeren. Matigen. Verminderen.

Moderateur. Een Matiger. Regeerder. Regent. Inschikker.

Modern. Naar de hedendaagze wyze.

Modest. Zeedig. Stil.

Modificatie. De Maat van iets. Matiging.

Molest. Verdriet. Overlast. Onrust. Bezwaring.

Molesteeren. Jemand bezwaren. Onrust maken. Overlast doen.

Mollesse. Weekheid. Tederheid. Ook Bevreestheid.

Momber. Een Curator. Tuteel over Onmondige Kinderen en hunne Goederen, in haar Vaders plaats.

Moment. Een Oogenblik.

Monarch. Een groot Vorst die alleen regeert.

Monarchie. Een groot Ryk, dat van een Vorst alleen geregeert word.

Monopolium. Alleen-Verkoping, als een of eenige alleen Privilegie hebben om iets te verkopen.

Monster. Wan-Schepzel. Zeltzaam of onnatuurlyk Ding. Item, Een Munster. Staaltje.

Monsteren. Munsteren. De Soldaten tellen en bezien.

Monstreux. Onnatuurlyk. Zeltzaam.

Montant. Het beloop der Som.

Monteeren. Belopen. Bedragen. Item, Voorzien; Toestellen. By voorbeeld Canons, &c.

Montuur. Kleding der Soldaten.

Monument. Een Gedenk-teiken. Graf-steede.

Moraliseeren. Over de Zeeden spreken en redeneren.

Mores. Zeeden. Mores leeren, is, Zeeden leeren; doen gehoorzamen naar de Zeeden en Wetten.

Mortel. Doodelyk.

Mortier. Een Vysel. Item, Een Bomben-werper.

Mortificatie. Dooding. Vernietiging. Bedwinging.

[p. 77]

Mortificeeren. Dooden. Vernietigen. Bedwingen.

Mosqueé. Een Kerk der Turken.

Motie. Beweging.

Motif. Beweeg-Oorzaake. Beweeg-Reden.

Mouvement. Beweging. Ontrusting.

Moveeren. In beweging brengen. Aanzetten.

Moyen. Een Middel.

Munieeren. Voorzien. Item, Bevestigen.

Munitie, ziet Ammunitie.

Murmuratie. Morring. Onvreedzaamheid.

Murmureeren. Morren. t'Onvreden zyn.

Musicaal. Tot de Musyk behorend.

Musick. Sing- of Speel-Konst. Item, 't zingen of speelen naar de Konst zelfs. Musyk.

Musicus. Een Musicant, of die de Musick verstaat.

Musquet. Een Snaphaan.

Musquetier. Een Soldaat te Voet. Snaphaan-drager.

Myl. Is gewoonlyk een Distantie van 2 Uuren, namelyk, een Duitsche Myl, en zo als men volgens de Geographie en meest ook in de Zee-vaart rekent: Maar anderzints zyn de Mylen in verschillige Landschappen zeer different, en het waare te wenschen, dat men in de Beschryvingen beter daarop lettede, en aantoonde, wat voor Mylen 'er verstaan worden; want anders kan men nooit van een gemelde distantie oordeelen, hoe lang of kort die is.

Mysantrop. Een Mensch die alle Gezelschap vlied.

Mysterium, of mysterie. Een Geheim.

N.

Narratie. Een Vertelling. Verhaling.

Narreeren. Vertellen. Verhalen.

Natie. Een Volk, van dit of dat Landschap.

Natuur. Aard der geschapene Dingen.

[p. 78]

Naturalist. Onderzoeker der natuurlyke of geschapene Dingen.

Natuurlyk. Dat uit de Natuur voortkomt, en niet door Menschen handen gemaakt is.

Naturel. Aard van een Mensch.

Naturaliseeren. Een Uitlander aan de Regten en Privilegien, &c. van een Land deelagtig maken, gelyk de Ingeboorene.

Navigatie. De Zee-vaart. Scheep-vaart.

Navigabel. Scheep-ryk. Een Water dat met Schepen kan bevaren worden.

Negatyf. Ontkennend.

Negeeren. Ontkennen. Loochenen.

Negligeeren. Verzuimen. Versloffen. Verwaarlozen.

Negligent. Onagtzaam. Slof. Versloffend. Lui. Sorg-loos.

Negligentie. Onagtzaamheid. Sloffigheid. Luiheid. Sorgeloosheid.

Negotie. Een Handel. Affaire. Item, Koopmanschap. Koophandel. Trafficq.

Negotieeren. Eenige Affaires of Verrigtingen bezorgen. Item, Koopmanschap doen, of Koophandel dryven.

Negotiant. Die eenige Verrigting doet. Item, Die Koopmanschap doet. Een Koopman. Handelsman.

Negotiatie. Bedryf. Verhandeling. Item, Koophandel.

Nerveux. Kragtig. Sterk. Bondig.

Nestelen. Innestelen. Zig ergens vast zetten.

Net. Zuiver. Schoon. Item, Correct. Effen.

Netto. Juist. Niet meer of minder.

Neutraal. Onpartydig. Geen zyde kiezend.

Neutraliteit. Onpartydigheid.

[p. 79]

Niet. Een Niet. Dus noemt men ook een Lot-briefje daar niets op getrokken worden kan.

Nihil. Niets. Afgekeurt op 't Verzoek.

Nobel. Heerlyk. Edel.

Noblesse. Den Adel. De Edellieden.

Noen. De Middag.

Nominatie. Benoeming. Doot-verwing.

Nomineeren. Benoemen. Doot-verwen.

Notabel. Aanmerkelyk. Merkenswaardig.

Notaris. Beampt-Schryver. Over-Schryver.

Note. Aanteikening. Merck.

Noteeren. Aanteikenen. Onthouden. Mercken.

Notitie. Kennisse. Wetenschap.

Notificatie. Bekentmaking. Kennis-geving.

Notificeeren. Bekentmaken. Kennisse geven.

Notoir. Bekent. Kennelyk aan yder.

Nourrituur. Onderhoud, in eeten en drinken.

Nouvelle. Nieuwe Tyding.

Nul. Niets. Van geener waarde.

Nulliteit. Niets-waardigheid.

Nuncius. Een Afgesant; wordende inzonderheid een Pauselyke dus genoemt.

O.

Obedieeren. Gehoorzamen. Gehoorzaam zyn.

Obedient. Gehoorzaam. Gewillig.

Obedientie. Gehoorzaamheid. Gewilligheid.

Object. Een Voorwerp, dat men ziet of hoort.

Objectie. Tegenwerping. Tegen-Reden.

Objicieeren. Tegenwerpen. Tegenzeggen.

Obligatie. Pligt. Verpligting. Verbindnis.

Obligatie. Een Handschrift. Verschryving.

Obligeeren. Verpligten.

Obscur. Duister. Donker.

[p. 80]

Observantie. Gewoonheid. Gebruik. Oude waarneeming.

Observatie. Waarneeming. Gadeslaning.

Observeeren. Waarneemen. Gade slaan op iets. Item, Onderhouden. Agtervolgen.

Obstakel. Hinderpaal. Verlet. Verhindering.

Obstinaat. Hardnekkig. Styf-zinnig. Styf-hoofdig. Halsstarrig.

Obstinatie. obstinaatheid. Hardnekkigheid. Styf-hoofdigheid, &c.

Obtineeren. Verkrygen. Erlangen.

Obtintie. Verkryging.

Obvieeren. Tegenkomen. Tegen gaan.

Occasie. Gelegentheid. Middel. Oorzaak. Toeval.

Occasioneeren. Gelegentheid of Oorzaak geven.

Occasioneel. By Gelegentheid of Toeval.

Occultatie. Verberging. Geheimhouding.

Occulteeren. Verbergen. Geheim houden.

Occupatie. Inneeming. Item, Bezigheid met iets.

Occupeeren. Inneemen. Plaats beslaan. Item, Bezig zyn. In 't werk zyn, met iets.

Occureeren. Voorvallen. Gebeuren. Ontmoeten.

Occurrentie. Voorval. Gebeurtenis. Ontmoeting.

Octroy. Toelating, op een Verzoek, te weten van de Overheid.

Octroyeeren. Toelaten. Vryheid geven.

Oculair. Oogzienlyk. Oogschynlyk.

Odieux. Verhaat. Hatelyk.

Offendeeren. Beledigen. Jemand t'onvreeden maken. Storen.

Offensyv. Dat Schade aanbrengt. Beledigend.

Offerhande, ziet sacrifice.

Officie. Een Bediening. Ampt. Bewind. Item, Dienst. Dienst-bewys.

Officier. Bevelhebber. Bediende. Edog hier

[p. 81]

door word meest een Krygs-Bevelhebber verstaan, van differente Rang.

Ombragie. On-wil. Moeite. Verduistering.

Operateur. Een Uitwerker. Volbrenger.

Operatie: Werking. Uitwerking.

Opereeren. Werken. Uitwerken.

Opinie. Meening. Gedagten. Verbeelding.

Opiniaat, of opiniater. Hardnekkig. Met geweld. Stout. Kregel.

Opportun. Bekwaam. Gelegen; dat op de tyd en gelegentheid past.

Opportuniteit. Bekwaamheid. Gelegentheid.

Opposant. Tegen-party. Tegen-spreker.

Opposeeren, of opponeeren. Tegenstellen. Verhinderen.

Oppositie. Tegenstelling. Tegenspreking. Verhindering. Belet van Procedure.

Optie. Verkiezing aan wien men iets toestaan of overlaten wil.

Opulent. Ryk. In overvloed hebben.

Opulentie. Rykdom. Overvloed.

Orateur. Een Reden-voerder.

Oratie. Een Redenvoering.

Oreeren. Een Redenvoerig doen.

Oratorium. Plaats daar men een Redenvoering doet.

Orcaan. Een zeer zwaare Storm in Zee.

Order. Een Schikking. Item, Bevel.

Ordinaris. Gewoonlyk. Gemeenlyk.

Ordonnantie. Bevel. Schikking. Wet.

Ordonneeren. Beveelen. Gebieden. Opleggen. Schikken. In Order stellen.

Originaal. Oorspronkelyk; of eerste Geschrift. &c.

Origine. Oorsprong. Begin.

Orneeren. Vercieren.

Ornament. Verciersel. Cierlyk Opschik.

[p. 82]

Ostagie. Gysel. Onderpand in Perzoon.

Ostagier. Gyselaar. Osderpands-man.

Outrage. Overlast. Geweld.

Outrageeren. Overlast of Geweld aandoen.

Ouverture. Opening.

P.

Pacificatie. Vreede-handeling.

Pacifieeren. Te vreden stellen. Bevredigen.

Pacifyk. paisibel. Vreedzaam. Gerust. Stil.

Pacquet, of paquet. Een Bondel. Pack.

Pact. Een Verdrag. Overeenkomst. Beding.

Page. Een Bladzyde.

Pagie. Een Edel-knaap. Een jonge Edelman, die by een groot Heer dient uit Honneur en op Avancement.

Palissades. Stekagie van Palen, inzonderheid om een Stad of Vesting.

Parade. Buiten ordinaris Oppronking: Dog word meest verstaan van de Militaire Preparatie tot de Wagt-optrekking.

Paradeeren. Parade maken. Met opschik verschynen.

Paradox. Een Wonder-spreuk. Wonder-spreukig.

Paragon. Een volmaakt Model van iets.

Paragraph. Afdeeling van een Geschrift.

Parallel. Evenwydig. Vergelykend.

Parallelle. Evenwydige Loopgraven of Borstweeren voor een belegerde Vesting.

Parapet. Een Borstweer op een Wal, of Battery, &c.

Paraphrase. Uitlegging van een zaake met meerder en klaarder Woorden.

Park. Een Diergaarde, of ander ruime omheinde Plaats.

Pardon. Vergiffenis. Genade. Quytschelding.

Pardonnabel. Vergeeflyk.

[p. 83]

Pardonneeren. Vergeven. Pardon geven. Quyt-schelden.

Pareil. Gelyk. Zynes gelyks.

Pareeren. Opschikken. Vertonen. Item, Afweeren. Afkeeren. Item, Gehoorzamen.

Parentagie. Familie. Verwandschap. Bloed-vriendschap.

Parfum. Reukwerk.

Parfumeeren. Met Reukwerk wel ruikend maken.

Parlement. Een t'Samenspraak. Item, Hoogste Raad, gelyk 't Parlement in Engeland, bestaande uit de Gecommitteerde Heeren des Koningryks, om met elkander over de zaaken des Ryks te spreeken, en, nevens de Koning, te besluiten.

Parlementeeren. Te zamen spreeken.

Parochie. Een Karspel.

Parole. 't Woord. Trouw. Belofte.

Parole. Betekent ook 't Woord dat dagelyks aan de Militaire van de Hoogste Officier gegeven word, om malkander daar aan by ontmoeting, inzonderheid 's nagts, te kennen en van de Vyand te onderscheiden.

Part. Een Deel.

Partage. Een Deeling. Scheiding.

Partageeren. Deelen. Scheiden.

Partie. Een Hoop. Een Troup, inzonderheid van Soldaten.

Particulier. Een bezonder Perzoon.

Party. Een Gedeelte.

Partisaan. Een Party-gaander. Die met een Troup Krygs-Volk op Stropery uitgaat.

Partiaal. Partydig. Eenzydig.

Partialiteit. Partydigheid. Eenzydigheid.

Particulariteit. Bezonderheid. Bezonder of omstandig Verhaal.

[p. 84]

Participant. Met-genoot. Mede deel-hebber.

Participeeren. Deel neemen of hebben.

Pas. Een Schreed. Item, Een Weg. Doorgang. Passagie, inzonderheid nauwe Passagie.

Pasport. Afscheid. Loop Cedul.

Pasquil. Hekel-schrift. Smaad-schrift. Schimp-schrift, die egter zeer ongelyk zyn.

Passabel. Passelyk. Lydelyk.

Passagie. Een Doorgang door een Plaats. Item, Verhaal in een Geschrift.

Passagier. Een Reizend Perzoon. Een Reiziger.

Passeeren. Door een Plaats gaan, of van de eene Plaats tot de andere gaan. Item, Passelyk zyn.

Passementen. Wollen-, Syden-, Silveren-, of Gouden gewerkte Linten.

Passementier. Die zodanige gemelde Linten maakt.

Passie. Drift. Gemoeds-beweging.

Pastoor. Een Harder. Een Ziel-zorger. Een Dominé.

Pastory. Woonhuis van een Geestelyke; of daar men de Geestelyke dingen bezorgt.

Patent. Een opene Bekentmakings-brief van een groot Heer, of van de Souverain.

Patient. Een Sieke. Item, Een Misdadige.

Patienteeren. Geduld hebben.

Patientie. Geduld. Geduldigheit.

Patrimonie. Vaderlyk Erf-goed.

Patroon. Beschermer. Voorspraak. Item, Een Model.

Patrocineeren. Beschermen. Voorspreeken.

Patrouille. Schaar-wagt, die 's nagt omgaat de Straten en Posten te visiteeren.

Pauseeren. Verpozen. Voor een tyd ophouden.

Pavillon. Een Veld-tente. Item, Een verheven Bedsteede. Canabé.

Pedant. Een Botteryk; die meent geleert te zyn, zonder het te weezen.

[p. 85]

Pedantery. Verbeelde Geleertheid.

Pelotton. Een Troup. Hoop van Krygs-Volk die te gelyk vuuren.

Penibel. Moeizaam. Bezwaarlyk.

Penitentie. Boete. Berouw.

Pensioen. Rente. Jaarlyks Inkomen van een groot Heer. Item, Kost-geld.

Pensionaris. Raad of Sindicus van een Stad. Item, Een Kost-ganger.

Peremptoir. Beslissend. Precys. Definitiv.

Perfect. Volmaakt. Geheel.

Perfectie. Volmaaktheid.

Perfecteeren. Volbrengen. Volmaken. Voltooyen.

Perickel. Gevaar.

Periculeus. Gevaarlyk.

Periode. Een Tyds-stip. Item, Een Redens-Periode, die met een Stip eindigt.

Permissie. Verlof. Toelating.

Permitteeren. Verlof geven. Toelaten.

Perplex. Verslagen. Ontstelt.

Persecutie. Vervolging. Quelling.

Persecuteeren, of persequeeren. Vervolgen. Quellen.

Perseverantie. Volharding.

Persevereeren. Volharden.

Persisteeren. Komt overeen met persevereeren.

Personagie. Een groot of aanzienlyk Perzoon.

zyn personagie speelen. Dat is, de Al-beschik zyn of willen wezen van eenige zaake.

Persuadeeren. Overreeden. Beweegen.

Persuasie. Overreeding. Aanrading.

Pertinent. Bequaam. Gevoeglyk, dat ter zaake dienstig is, of daar toe past.

Perturbatie. Storing. Ontrusting.

Perturbateur. Stoorder. Ontruster van de algemene Rust. Muit-maker. Oprokker.

[p. 86]

Perturbeeren. Stooren. Ontrusten, in Verwarring brengen. De algemeene Rust storen.

Petarde. Is een Machine met Bus-Kruid gevult, om daarmet Poorten te doen in stukken springen en te openen.

Petitie. Begeerte. Verzoek.

Peupel. Gepeupel. 't Volk.

Peupleeren. Bevolken. Vermeerderen met Volk.

Peys, of pais. Rust. Vrede. Stilte.

Peyseeren, of de peys maken. Te vrede stellen of maken.

Phantasie. Inbeelding. Dwaaze verbeelding.

Philosoof. Een Wereld-kundige. Wereld-wyze.

Philosofeeren. Van Wereldze natuurlyke dingen redeneeren, of dezelve bespiegelen.

Phisionomie. Aanzigts-kunde. Om uit 't Aangezigt te oordeelen, dat een valsche Wetenschap is, als kunnende grotelyks missen.

Pillage. Plonderinge. Roving.

Pilleeren. Uitplonderen. Roven.

Pinasse. Een snel zeylend Schip.

Pionnier. Een Schans-graver.

Piquant. Stekend. Spytig. Hatig.

Piquanterie. Haat. Spyt.

Piquet. Een Voorwagt; die voor een Leger of Troup Krygs-Volk uitgezet of uitgezonden word.

Piqueur. Een Beryder der Paarden, namelyk , die 'er goede kennisse van heeft, om dezelve te leeren.

Piqueeren. Spyt aandoen. Streeken.

Pistool. Een kort Schietgeweer.

Pistool. Pistolet. Een bekende Gouden Munt.

Placcaat. Een Schriftelyk Gebod, dat gepubliceert en vervolgens op de gewoonlyke Plaatzen aangeplakt word.

[p. 87]

Plaisant. Vermakelyk. Aangenaam. Lieflyk.

Plaisir. Vermaak. Genoegen. Item, Dienst. Vriendschap.

Plaisieren. Vermaak neemen.

Plan. Grond-teikening van iets. Item, Ontwerp van een zaake.

Planeeren. Effen maken.

Plantagie. Een met Bomen beplante Plaats.

Plenipotentiarius. Gevolmagtigde.

Plomp. Grof. Bot. Ongeschikt.

Plompaart. Een Grof, Bot, of ongeschikt Mensch.

Pof. Op de Pof uitgaan. Dat is, zonder vragen en verlof uitgaan, of iets doen.

Poignard. Een Dolk. Moord-mes.

Point. Stuk. Articul. Zaake.

Policy. Reglement onder de Gemeente van een Stad.

Polityk. Huik-hanging naar de Wind.

Poitron. Een Luiaart. Onnut Mensch.

Pompe. Pragt. Heerlykheid. Statie.

Pompeux. Pragtig.

Pondereeren. Rypelyk overwegen.

Ponton. Een Schip-brugge, of plat Vaartuig.

Porte Dus word in de Couranten dikwils 't Turksche Hof genoemt.

Poorter. Een Burger. Ingezetene in een Stad.

Port. Het Vragt-geld van Brieven of Goederen.

Portie. Een Deel.

Porter. Een Deurwaarder.

Poseeren. Stellen. Onderstellen.

Positie. Stelling Gelegentheid.

Possessie. 't Bezit.

Possessor. Bezitter.

Possibel. Mogelyk.

Post. Is een Boode te Voet of te Paarde. Item, 't Huis daar de Post afgaat en aankomt.

[p. 88]

Post. Een Plaats, daar een Soldaat of Troup op Wagt gesteld word. Item, Een Articul.

Posteeren. Op een Plaats of Post stellen.

Postillon. Een Postryder.

Pouvoir. Magt. Vermogen. Geweld.

Pourtrait. Afbeelding naar 't Leven, inzonderheid van een Mensch.

Practiceeren. Oeffenen. In 't werk stellen. Zyn Professie van iets maken. Item, Jets uitdenken of uitvinden.

Practyck. Werkstellig-making. Oeffening van een Professie. Item, Uitvinding. Item, Gewoonte. Usantie. Item, Styl en Manier van Regtszaken.

Practicabel. Doenlyk.

Practicyn. Oeffenaar. Die een zaake practiceert.

Pre-allabel. Dat voorgaat: Dat vooraf moet gedaan, gezegt, verhandelt, of ten einde gebragt worden.

Prebende. 't Inkomen van een Canonyk of Priester.

Precedentie. Voorgang. Voorrang.

Precieux. Kostelyk. Kostbaar.

Precipitatie. Haast. Verhaasting. Yling.

Precys. Juist. Net.

Predestinatie. Vooraf-verkiezing. Vooraf-schikking.

Predestineeren. Vooraf-verkiezen. Vooraf-schikken tot iets.

Prefatie. Voorreeden.

Preferentie. Voortrekking.

Prefereeren. Voortrekken.

Prejudicie. Nadeel. Schade. Item, Voor-Oordeel.

Prejudiceeren. Nadeel of Schade doen.

Prelaat. Een voornaam Geestelyke.

Preliminaires. Voorafgaande Hooft-punten van een Vergelyk of Vredens-Tractaat.

[p. 89]

Premeditatie. Vooraf-overdenking. Voordagt.

Premediteeren. Vooraf-overdenken. Voordenken.

Premie. Een Prys. Beloning.

Premier. De Eerste of Voornaamste.

Preparatie. Toebereiding. Toestel.

Prepareeren. Toebereiden. Toestel maken.

Present. Tegenwoordig. By de hand. Item, Een Geschenk. Vereering.

Presentatie. Aanbieding. Toning.

Presenteeren. Aanbieden. Vertonen.

Presentie. Tegenwoordigheid.

Preservatie. Bewaring.

Preservatif. Bewaar-Middel. Tegen-Middel.

Preserveeren. Bewaren. Verhoeden.

Presideeren. Voorzitten in een Gezelschap.

President, of preses. Een Voorzitter.

Pressant. Dringend. Dat haast heeft.

Presseeren. Dringend zyn. Haast hebben.

Pressen. Met Geweld tot den Krygs- of Scheepsdienst dwingen.

Presumeeren. Vermoeden. Waanen. Van gedagten zyn.

Presumptie. Vermoeding. Suspicie. Waaning.

Presumptif. Vermoedelyk. Naar Vermoeden.

Pretendeeren. Begeeren. Voorgeven. Eischen. Meenen regt tot een zaake te hebben.

Pretendent. Die iets pretendeert;of meent Regt tot iets te hebben.

Pretensie. Eisch. Voorgeving. Regt-begering.

Pretext. Schyn. Dek-mantel.

Prevost. Een Voorgezette. Item, Een Proobst.

Prevost. Provoost, die de Gevangene Soldaten bewaart

Primaat. Is de voornaamste Heer in een Land, na de Vorst.

Primicien. De eerste Vrugten van iets.

[p. 90]

Prince. Een Vorst.

Princesse. Een Vorstin.

Principaal. De Voornaamste. De Meester of Heer. Item, De Hooft-zom, of 't Capitaal. Item, Het Voornaamste. De Hooft-zaake.

Principium. Het Begin.

Privaat-perzoon. Een Perzoon op zig zelfs, zonder Bediening of Ampt. Een Burger.

Priviligeeren. Vryheid of Voorregt geven.

Privilegie. Vryheid. Voorregt. Item, Een Vryheids-Brief, van de Overheid.

Probabel. Bewysbaar. Dat aan te toonen staat.

Probeeren. Onderzoeken. Proeven. De Proef nemen. Item, Bewyzen. Aantonen.

Problema. Voorstel. Opgave.

Procedeeren. Voortgaan. Voortvaren. Item, Behandelen. Item, Een Proces hebben.

Proces. Een Regts-geding. Pleit. Behandeling.

Processie. Een hoop Volks welke om gaan bidden.

Proclamatie. Uitroeping. Verkondiging.

Proclameeren. Uitroepen. Verkondigen.

Procreeren. Teelen. Voortteelen.

Procuratie. Gegeven Magt om iets te doen.

Procureeren. Bezorgen. Item, Veroorzaken.

Procureur. Bezorger in Regts- en andere zaaken.

Prodigaal. Doorbrengend. Onnuttige of overvloedige Verteering.

Prodigie. Een Wonderzaake. Item, Doorbrenging van Goederen, &c.

Prodigieus. Wonderzakelyk. Item, Doorbrengend.

Produceeren. Vertonen. Voortonen.

Product. Opkoming van Goederen, &c.

Profaan. Weerelds. Ongewyd. Onheilig.

Profaneeren. Verontheiligen. Schenden.

Professie. Oeffening van een Konst, Ambagt, of

[p. 91]

Handwerk. Item, Openbaare Leer, en Verklaring. Bekentenis.

Professor. Openbaare en gepriviligeerde Leeraar op een hooge School, Academie, of elders.

Profeet. Een Waarzegger. Voorafzegger.

Profeteeren. Waarzeggen. Voorafzeggen.

Profecy. Voorafzegging.

Profit. Profyt. Voordeel. Winst.

Profitabel. Met Voordeel of Winst.

Profiteeren. Voordeel hebben. Winnen, in allerley Dingen.

Progres. Voortgang. Uitkomst.

Prohibeeren. Verbieden.

Project, of projet. Een Ontwerp. Schets. Voorneemen.

Projecteeren. Ontwerpen. Een Schets opmaken.

Prolongatie. Verlenging. Uitstel van een zaake.

Prolongeeren. Verlengen. Uitstellen.

Promesse. Belofte. Toezegging.

Promotie. Bevordering. Verheffing.

Promotor. Bevorderaar. Verheffer.

Promoveeren. Bevorderen. Verheffen.

Prompt. Vaardig. Ras. Schielyk. Terstond.

Pronunciatie. Uitspraak in Geschil-zaaken.

Pronuncieeren. Uitspreken.

Proper. Eigen. Item, Net. Fraai. Welstaand.

Proponeeren. Voorstellen.

Proportie. Evenredigheid.

Proportioneeren. Evenredig maken. Een Schik geven of hebben naar een andere zaake.

Propos, of propoost. Een Reden. Gesprek.

A propos. Wel te passe. Dewyl 't in de Reeden zo te passe komt.

Propositie. Een Voorstel.

Proprietarius. Eigenaar van zyn Goederen.

Prorogeeren. Uitstellen. Verlengen.

[p. 92]

Prospereeren. Winnen. Geluk, Voordeel, of Voorspoed hebben. Wel vaaren.

Prosperiteit. Voorspoed. Welvaring.

Prostitueeren. Gemeen of gering maken.

Protectie. Bescherming. Verdediging.

Protector. Beschermer. Verdediger.

Protegeeren. Beschermen. In Bescherming neemen. Jemand verdedigen.

Protest. Wederspreking. Tegenspreking. 't Tegendeel aantoning of betuiging.

Protesteeren. Tegenspreken. Het tegendeel aantonen.

Protocol. Een Hooft-Schrift in Regts-zaaken.

Provenu. De Opkomst of Winst van een zaake.

Proviant. Allerley nodige Etens-waaren.

Provianteeren. Met Etens-waaren voorzien.

Providentie. Voorzienigheid.

Provincie. Een Landschap.

Provinciaal. Dat een geheel Landschap aangaat.

Provisie. Voorraad. Nooddruft. Voorziening van iets. Gereedschap.

Provisioneel, of By provisie. By voorraad. Voor eerst.

Provisor. Een Bezorger van Voorraad.

Provoost, ziet prevoost.

Proye. Een Roof, door de Vyand gemaakt.

Publycq. Openbaar. Algemeen. Ongedekt.

Publicatie. Afkondiging. Algemeene Bekentmaking.

Publiceeren. Openbaar of algemeen bekentmaken.

Pur. Suiver. Louter. Ongemengelt. Geheel.

Punt. Een Stip. Item, 't Scherp van iets. Item, Articul, of 't voornaamste Stuk.

Puntueel. Naukeurig. Volmaakt. Stiptelyk.

Pupil. Een Wees. Wees-kind.

Purgatie, of purgie. Een Suivering.

[p. 93]

Purgeeren. Suiveren. Item, Zig ontschuldigen, van een beschuldigde zaake.

't Purper. De Cardinaals-waardigheid.

Pype-drayen. Bedriegen. Uitstryken. Jemand wat wys maken.

Q.

Qualificeeren. Kragt en Volmagt geven.

Qualiteit. Magt en Kragt die jemand gegeven, of met zyn Functie verknogt, is.

Quantiteit. Veelheid. Grootheid.

Quantum. Aandeel.

Quarré. Een Vierhoek. In 't vierkant.

Quart, of quartier. Een vierdepart.

Quartier. Logement of Woonplaats. Item, Een Gewest. Streek van een Stad of Land.

Quartiermeester. Is by de Ruitery zo veel als fourier By 't Voet-volk.

Quast. Een ligt Mensch, en die zig gek tiert.

Querelle, of questie. Kyving. Oneenigheid. Twedragt.

Querelleeren. Questie of Tweedragt maken. Kyven.

Questie. Een Vraag. Vraag-stuk. Item, Verschil. Kyving. Tweedragt.

Questioneeren. Vragen. Uitvragen. Item, Verschil of Tweedragt maken. Kyven.

Quitancie. Schriftelyke Quytstelling van 't ontfangene.

Quitteeren. Quytstellen. Item, Verlaten.

Quotisatie. Deling naar Evenredigheid.

Quotiseeren. Deelen naar Evenredigheid.

Quotum, of quote. Deel naar Evenredigheid.

[p. 94]

R.

Rabat. Afkorting. Vermindering. Afslag.

Rabatteeren. Afkorten. Verminderen.

Radicaal. Uit de Grond. Grondig.

Raffineeren. Fyn maken. Zuiveren van 't grove.

Raillant. Schertzend. Boertend.

Railleeren. Boerten. Gekken. Schertzen.

Raillerie. Boertery. Vermakelyke Gekkerny.

Raison. Reden. Oorzaak.

Raisonnabel. Billyk. Redelyk. Menschlyk.

Raisonneeren. Redeneeren. Wel Oordeelen. By zig zelfs overleggen.

Raisonnement. Oordeel. Oorzaak. Overdenking van iets.

Ramas. Vergadering van veel dingen by een.

Ramasseeren. By een vergaderen.

Rançon, of rantsoen. Los-geld.

Rançoneeren, of rantsoeneeren. Los kopen.

Rang. Order. Rey. Item, Hoog aanzien.

Rangeeren. In order plaatzen.

Rapailles. Opgeraapte Dingen.

Rappel. Te rug roeping. Te rug ontbieding.

Rappelleeren. Te rug roepen of ontbieden.

Rappier. Een Degen.

Rapport. Berigt. Verhaal.

Rapporteeren. Berigten. Verhalen. Overbrengen.

Rapporteur. Berigter. Verhaler. Aanbrenger, kan zyn in goeden en kwaden. Vlik-vlooyer.

Rapsodie. Schielyke Vergadering.

Raquet. Een Vuur-pyl.

Raar. Zeltzaam. Ongemeen.

Rariteit. Zeltzaamheid.

Ras, of raçe. Afkomst. Geslagt.

Raseeren. Glad afscheeren. Item, Slopen. Tot

[p. 95]

de grond toe afscheuren of vernielen, By voorbeeld Vesting-werken.

Ratificatie. Bevestiging. Bekragtiging.

Ratificeeren. Bevestigen. Bekragtigen.

Ravage. Stroping. Invalling.

Ravageeren. Door Stroping bederven.

Rayeeren, ziet royeeren.

Rebel. Een Weerspannige. Oproermaker, die van zyn Heer afvalt.

Rebellie. Weerspannigheid. Oproer in een geheel Land of Stad.

Rebelleeren. Oproer maken. Van zyn Heer afvallen.

Recapitulatie. Herhaling van een zaake.

Recept, of recipé. Een Voorschrift van een Medicament, of van andere Dingen.

Receptie. Ontfanging. Aanneeming.

Recherche. Onderzoek. Navorsching.

Recipieeren. Ontfangen. Inleiden.

Recipisse. Ontfang-brief. Quitantie.

Reciprocq. Weerkerig. Onderling gelyke weerom doening.

Reciprocqueeren. Gelyk weerom doen.

Recognitie, of reconnoissance. Erkentenis. Vergelding. Loon. Beloning.

Recognosceeren. Bezien. Onderkennen. Bespieden. Item, Erkennen. Belonen.

Recommendabel. Aanpryslyk. Die, dit, of dat waardig is aangeprezen te worden.

Recommendatie. Aanpryzing. Aanbeveeling. Lof.

Recommendeeren. Aanpryzen. Aanbeveelen.

Recompens. Vergelding. Beloning. Vereering.

Recompenseeren. Vergelden. Belonen.

Reconciliatie. Verzoening.

Reconcilieeren. Weer vereenigen. Verzoenen.

Reconvenieeren. Weer by komen. Van Verweerder Aanvaller worden.

[p. 96]

Reconventie. Weer by koming.

Recours. Toevlugt.

Recoureeren. Toevlugt neemen.

Recouvreeren. Weer verkrygen.

Recreatie. Vermaak. Eerbaar Tydt-verdryf.

Recreatyf. Vermakelyk. Verquikkelyk.

Recreëren. Vermaken. Verquikken.

Recroute. Nieuw aangeworven Soldaat.

Recrouteeren. Voltallig maken. Soldaten aanwerven.

Recueil. Verzameling. Vergadering.

Reculeeren. Te rug wyken. Te rug arselen.

Recupereeren. Weerom verkrygen.

Redemptie. Verlossing. Vrykoping. Afkoping.

Redigeeren. t'Zamen brengen. By een zamelen.

Redimeeren. Weerom kopen. Vry kopen. Lossen.

Redhibeeren. Jets weerom geven dat gekogt en niet goed of leverbaar bevonden is voor 't zelve Geld.

Redhibitie. Weerom geving van zodanig goed.

Redres. Herstelling. Verbetering.

Redresseeren. Herstellen. Verbeteren.

Reduceeren. Weer te regte brengen. Weer brengen.

Reductie. Weer brenging.

Reël. Wezentlyk. In der daad.

Refereeren. Zig op iets of 't vorige beroepen.

Referendarius. Een weerom of te regte brenger.

Reformatie. Verbetering. Herstelling, tot 't vorige.

Reformateur. Hersteller. Verbeteraar.

Reforme. Herstelling. Verbetering.

Reformeeren. Herstellen. Verbeteren.

Refraicheeren. Ververschen. Verquikken, namelyk met Spys en Drank.

Refraichement. Verversching. Verquikking.

Refus. Een Weigering.

Refuseeren. Weigeren.

[p. 97]

Refutatie. Wederlegging. Afkeuring.

Refuteeren. Wederleggen. Afkeuren.

Regaal. Een Koninglyk Voorregt.

Regaleeren. Wel onthalen. Goede cier aandoen.

Regard. Aanzien. Respect. ten regard. Ten Aanzien, of ten opzigte.

Regardeeren. Aanmerken. Opzien. Opmerken.

Regeeren. Heerschen. Bestieren.

Regel. Een Maat. Wet. Order. Wyze.

Regent. Regeerder. Bestierder.

Regiment. Regeering. Bestiering.

Regiment. Een Troup Soldaten, bestaande uit 800 à 1000, min of meer, Man.

Register. Optelling van een zaake.

Registreeren. De Dingen optellen. Een Register maken.

Registrator. Die een Register hout.

Reglement. Regel. Order. Ordonnantie. Voorschrift.

Regret. Berouw. Leedwezen.

Regretteeren. Berouw of Leetwezen over iets hebben.

Reguleeren. Ordineeren. Schikken.

Regulier. Regelmatig. In Order geschikt.

Re-iteratie. Herhaling. Weer ophaling.

Re-itereeren. Herhalen. Weer ophalen.

Relaas, of relatie. Verhaal.

Relais. Plaats daar men versche Post of andere Paarden neemt.

Relateeren. Verhalen. Vertellen.

Relateur. Verhaalder. Vertelder.

Relaxatie. Quytschelding. Verlossing. Item, Vermaak. Uitspanning.

Relaxeeren. Quytschelden. Ontslaan. Verlossen. Item, Uitspanning nemen van zyn Bezigheden.

[p. 98]

Relegeeren. Weg zenden. Uitbannen.

Relevatie. Opheffing. Verheffing.

Releveeren. Opheffen. Verheffen.

Religie. Geloof. Godsdienst.

Religieus. Godsdienstig. Vroom. Aandagtig.

Remarcquabel. Aanmerkelyk. Gedenkenswaardig.

Remarcque. Een Aanmerking. Opmerking.

Remarcqueeren. Aanmerken. Opmerken.

Rembourseeren. Weerom geven in Geld.

Remboursement. Weerom betaling.

Remedie. Een Hulpmiddel.

Remedieeren. Verhelpen. Verbeteren. Een Middel in 't werk stellen.

Remis. Nalating. Verlof geving. Pardon.

Remise. Verzending. Overzending.

Remitteeren. Verzenden. Overzenden.

Remonstrantie. Voorstel. Vermaning. Onderregting.

Remonstreeren. Voorstellen. Te verstaan geeven. Onderregten. Vermanen.

Remporteeren. Wegdragen. Verkrygen.

Rencontre. Ontmoeting. Item, Gevegt van elkander ontmoetend Krygs-Volk.

Rencontreeren. Elkander ontmoeten.

Renegaat. Een Afvaller van zyn Religie: Dog word daar door meest verstaan, een zodanige, die van de Christelyke Religie tot de Turksche dwaling overgaat.

Renfort. Een Versterking.

Renommeé. Goede Naam. Faam.

Renommeert. Beroemt. Vermaard.

Renunceeren. Afzeggen. Verlaten een zaak.

Renunciatie. Afzegging. Verlating.

Rente. Opkomst. Inkomen. Winst.

Renteeren. Belopen. Bedragen.

[p. 99]

Renverseeren. Omwerpen. Omkeeren.

Renversement. Omwerping. Omkeering.

Renvoy. Verzending. Wegzending naar een ander Plaats.

Renvoyeeren. Weg zenden, naar een ander Plaats. Weer te rug zenden.

Reparatie. Herstelling. Verbetering.

Repareeren. Herstellen. Verbeteren.

Repeteeren. Herhalen. Nog eens ophalen.

Repetitie. Herhaling.

Repletie. Vervulling. Volmaking.

Repliceeren. Weerom antwoorden. Tegen zeggen.

Replicq. Weerom antwoord.

Repondeeren. Verantwoorden. Voor een zaake instaan of opkomen.

Reposeeren. Rusten. Rust nemen.

Repousseeren. Te rug dryven.

Representatie. Een Voorstelling. Te kennen-geving. Afbeelding. Item, De Afbeelding van iets. Vertoning.

Representeeren. Voorstellen. Te kennen geeven. Afbeelden. Item, Een ander verbeelden, of in deszelfs plaats staan.

Repressailles. Weerom doening.

Reprimande. Een Bestraffing met woorden.

Reprimandeeren. Met woorden bestraffen. Doorhalen.

Reproche. Verwyt. Voorhouding.

Reprocheeren. Verwyten. Bekyven.

Reprouveeren. Verwerpen. Afkeuren.

Republyk. Een gemeene Best. Gemeenzame Regeering.

Reputatie. Agting. Goede Naam.

Request. Verzoek-schrift. Smeek-schrift.

Requireeren. Verzoeken. Aanzoeken.

[p. 100]

Requisitie. Verzoek. Aanzoeking.

Rescribeeren. Schriftlyk antwoorden.

Rescript. Schriftlyk antwoord. Verklaring van een Vorst of groot Heer.

Reserve. Voorraad. Exceptie. Voorbehoud. Item, Een agterhouding van Krygs-volk, &c.

Reservatie. Voorbehoud. Voorbeding.

Reserveeren. Voorbehouden. Voorbedingen.

Resideeren. Woonen. Huisvesten.

Residentie. Woonplaats van een groot Heer.

Resignatie. Afstaning. Overgeving.

Resigneeren. Afstaan. Overgeven.

Resisteeren. Tegen staan.

Resistentie. Tegenstand. Tegenweer.

Resolut. Ongeveinst. Regt uit. Item, Gauw. Geresolveert.

Resolutie. Besluit. Oplossing.

Resolveeren. Besluiten. Ook Oplossen.

Respect. Agting. Eer. Eerbied.

Respecteeren. Eeren. In Eer houden. Agten.

Respit. Tyd om Adem te halen, of te rusten. Uitstel.

Ressort. Een Gebied. Gebieds-omtrek.

Ressorteeren. Onder een Gebied staan.

Restauratie. Herstelling. Vernieuwing.

Restaureeren. Herstellen. Vernieuwen.

Rest. De Overschot. 't Overblyfzel.

Resteeren. Overschieten.

Restitueeren. Weerom geven. Te rug geven.

Restitutie. Weerom geving.

Restrictie. Voorbehoud. Bepaling.

Retireeren. Te rug gaan. Wyken. Vertrekken.

Retorsie. Weerom zending, namelyk Woorden. Weerom smeeling.

Retour. Te rug komst. Te rug keering.

[p. 101]

Retourneeren. Te rug keeren. Te rug komen.

Retraite. Te rug trekking. Wyking. Vertrek.

Retrencheeren. Vergraven. Verschanzen.

Retranchement. Vergraving. Verschanzing.

Re-unie. Weer vereeniging.

Re-unieeren. Weer vereenigen.

Reveille. Ontwaking, of Opwekking uit de Slaap.

Revenge. Wraak. Gelykdoening.

Revengeeren. Gelyk weerom doen.

Revenû. 't Opkomen. Inkomen, van Goederen, &c.

Reverentie. Eerbied. Respect. Agting.

Reverteeren. Weer keeren. Weerom keeren.

Revue. Munstering. Monstering, of Beziening, namelyk van 't Krygs-Volk, &c.

Revideeren. Weer overzien. Nazien.

Revisie. Overziening, Naziening.

Revocatie. Herroeping.

Revoceeren. Herroepen.

Revolte. Rebellie. Opstand.

Revolteeren. Rebelleeren. Opstaan, teegen zyn Heer en Meesters. Muiten.

Revolutie. Omdrajing. Omkeering. Verandering der Dingen.

Rëusseeren. Wel slagen.

Rheede. Voor- of naaste Zee van een Plaats.

Rheeder. Die iets op zyn kosten uitrust; By voorbeeld een Schip.

Rhedery. Uitrusting van Schepen, &c.

Ridicul. Belachelyk.

Rigeur. Strengheid. Straffigheid.

Rigoureus. Streng, Scherp. Straf.

Risqueeren. Wagen.

Ritmeester. Is een Hooftman onder de Cavallery.

Rivaal. Mededinger. Medevryer.

Robust. Sterk van Leden. Ruw. Grof.

[p. 102]

Roef. Word 't Kamertje genoemt agter in een Schip.

Rolle. Een Lyst. Register.

Roman. Een Verdigtzel. Verdigte Historie.

Ronde. Schaar-wagt, die de Wagten en Straten 's nagts visiteert.

Rondeel. Een ronde vaste Toorn aan een Stad, waar uit geschoten word.

Rot. Een Bende of Troup Volks.

Rotteeren. t'Zamen rotten. By Troupen te zamen vergaderen.

Route. Een Weg.

Royeeren. Uitdoen. Uitstryken. Door doen, namelyk een Geschrift.

Ruïn. Bederf. Verwoesting.

Ruïneeren. Bederven. Verwoesten.

Ruïnen. De overblyfzels van een gebroken of vervallen Gebouw.

Rumoer. Een Geraas. Larm.

Ruptuur. Breuk. Vrede-breuk.

Rusie, of rugie. Onrust. Verdriet.

S.

Saccagie. Plundering. Beroving.

Saccageeren. Plunderen. Beroven. Verwoesten.

Sacrificeren Opofferen. Aan overgeven.

Sacrificie. Een Offerhande.

Sacrilegie. Kerkenroof. Item, Onteering van geweide Dingen.

Saiseeren. Inneemen. Aanvatten. Vast houden.

Saisoen. De Jaars-tyd.

Salaris. Besolding. Loon.

Salet. Een kleine Saal.

Salf-conduct. Een Vry-geleide.

Saluade. Begroeting.

Salueeren. Begroeten.

[p. 103]

Salutatie. Groetenis. Heil wensching.

Saluit. Heil. Zeegen.

Salutair. Heilzaam.

Salveeren. Jemand bewaren. Zig redden. Ontvlugten.

Salvegarde, of sauvegarde. Een Wagt, die van de Vyand op verzoek en voor goede Betaling gegeven word om een Huis, Goederen, &c, voor allerley overlast te bevryden.

Salvo. Behalven. Behoudens, Item, 't Afschieten der Soldaten,

Sant, of sanct. Een Heilige. Item, een Opperste der Turken.

Sappe. Een Ondergraving.

Sappeeren. Ondergraven, om in de Gragt van een Vesting te komen.

Sas. Is een Plaats daar men het Water stuit en hoger doet klimmen, tot bevordering van de Scheepsvaart; gelyk te Sas van Gent, en elders.

Satisfactie. Voldoening. Vergenoeging. Item, Betaling.

Scandaal, of schandaal. Schande voor al de Wereld. Item, Ergernis of Aanstoot geven.

Scandaleus. Ergerlyk. Aanstootlyk.

Scandaliseeren. Schande aan doen voor de geheele Wereld. Item, Ergernis of Aanstoot geven.

Scepter, ziet schepter.

Schaar. Een Hoop Volks.

Schamp-schoot. Is een Schoot die even de Huit van de Syde raakt.

Schantze. Begraving. Is een klein Fort, doorgaans alleen van aarden Wallen opgeworpen, tot Defensie voor een korten tyd. Ziet ook retranchement.

Schans-korf. Is een grote met Aarde gevulde Korf,

[p. 104]

die naast en agter malkander gezet worden, om daar agter voor de Vyandelyke kleine Kogels bevryd te zyn.

Schappeeren. Ontlopen. Ontkomen.

Scharmutseling. Een klein Gevegt, tusschen twee kleine Troupen Krygs-Volk.

Scharmutseeren, of scharmutselen. Gevegt houden tusschen kleine Troupen.

Schauffeeren. Verhitten. Item, Toornig worden.

Schavot. Een verheeven Toonplaats. Toneel.

Schavotteeren. Opentlyk ten toon stellen tot Schande.

Schepter, of scepter. Een Ryks-staf; die inzonderheid de Keizers en Koningen by de Ceremonien voeren.

Scherp. Met scherp schieten. Dat is, met Kogels schieten.

Schoffeeren. Schenden. Geweld aandoen.

Schoffeering. Schending.

Scholastyq. Naar de Schoolwyze; of dat tot de School behoort.

Schot. Tribuit. Schatting.

Scrupel, of schrupel. Twyffel. Bekommernis of Benauwtheid in 't Geweeten.

Scrupuleus. Twyffelagtig; of Benauwt in Geweetens-zaaken.

Scrutinium. Verkiezing door Middel van afvraging en Vergadering der Stemmen. Dog dit Woord word meest gebruikt by de verkiezing van een Paus, door de Cardinaalen.

Secret, of secretesse. Een Geheim. Met Geheimhouding.

Second, of secondant. Een Bystander. Helper.

Secondeeren. Helpen. Bystaan.

Secours. Hulpe. Bystand.

Secoureeren. Secours doen, of toebrengen. Bystand doen.

[p. 105]

Secreet. Een Geheim.

Secretarius. Een Geheim-schryver.

Secreteeren. Geheim houden.

Secretesse. Geheimhouding.

Secte. Gezindheid.

Seculariseeren. Weereldlyk maken.

Seculum. Eeuw. Tyd van 100 Jaaren.

Seditie. Een Oproer.

Seditieus. Oproering.

Seigneur. Een Heer. Meester.

Seigneurie. Een Heerschappy. Heerlykheid.

Sejour. Ophouding. Vertoeving op een Reis, of in een Wooning.

Sejourneeren. Zig eenige tyd op een Plaats ophouden.

Semblant. Apparentie. Schyn. Item, Valsche Schyn.

Senaat. De Raad of Magistraat van een Stad.

Senator. Een Raads-Heer.

Sensibel. Gevoelig.

Sententie. Uitspraak. Vonnis.

Sententieeren. Uitspraak doen. Vonnissen.

Sentiment. Meening.

Separatie. Afzondering. Afscheiding.

Separeeren. Afzonderen. Afscheiden.

Sequester. Een Scheidsman, by wien men strydige Goederen in Deposito legt.

Sequestratie. De stelling der strydige Goederen in Deposito, tot de Beslissing van 't Verschil.

Sequestreeren. In Sequestratie stellen.

Sergeant. Is een Onder-Officier, een Graad beneden de Vaandrik in 't Militaire.

Serment. Een Eed.

Sermoon. Een Predicatie. Leer-Reden.

Serpent. Zegt men van een quaad-stekend Mensch; betekent anders een Slang.

[p. 106]

Serrail. Een Slot. Groot Heeren-Huis. Paleis.

Service. Dienst.

Servituit. Een oud Regt van Goederen over andere vreemde Goederen. By voorbeeld 't Regt over 't Land van een ander te gaan, te ryden, &c

Setel. Een Stoel. Item, Sit- of Woon-plaats.

Sexe. Geslagt.

Signal. Een Teiken.

Signaliseeren. Uitmunten. Boven andere uitsteken.

Signatuur. Hand-onderschrift.

Signet. Zeegel, daar men met zeegelt.

Significatie. Betekenis. Beduidenis.

Simony. Verkoping van geestelyke Dingen. Verkryging van een Geestelyk Ampt door koping.

Simpel. Slegt. Eenvoudig. Item, Gek. Sot, of niet wel by Verstand.

Simulatie. Veinsing.

Simuleeren. Veinsen.

Sinceer. Opregt. Welmeenend.

Sinceriteit. Opregtigheid. Welmeenendheid.

Singulariteit. Bezonderheid. Rariteit.

Singulier. Bezonder. Eigen. Aanmerkelyk. Zeltzaam.

Sire. Heer. Groot Heer; wordende aldus meest alleen de Koningen aangesproken.

Situatie. Gelegentheid of Gesteltheid van een plaats, omstreek, of zaake.

Sloep, of chaloupe. Een klein Schipje, dat doorgaans op de grote Schepen met gevoert wort, en dikwils veel dienst doet tot redding in Storm, Schip-breuk, &c.

Slot. Betekent een Casteel, of vaste Woonplaats. Item, De Besluiting van een Redenvoering, of Rekening, &c.

[p. 107]

Smak. Is en tamelyk groot en lang Koopvaardy-Schip.

Snorken. Groot opspreeken.

Snorker. Een groot opspreeker.

Sober. Mager. Matigheid in eeten en drinken.

Soberheid. Magerheid.

Soberlyk. Magerlyk.

Sociabel. Gezelschaplyk.

Societeit. Gezelschap. Gemeenschap.

Sold, of soldy. Betaling. Loon. Gagie.

Soldaat. Een Krygsman; wordende daar door verstaan een Krygsman van de geringste tot de hoogste Rang: Edog uit gewoonte verstaat men daar door meest een gemeen Soldaat; die men egter van de hoger trap door het woord Gemeen Behoorde te onderscheiden van de Officieren.

Solenneel. Heerlyk. Treffelyk. Egt. Uitmuntend.

Solenniteit. Feest, of Buiten gewoonlykheid.

Solicitatie. Verzoek. Ernstig Verzoek.

Soliciteeren. Verzoeken. Ernstig verzoeken.

Soliciteur. Verzoeker. Die voor een ander iets waarneemt en verzoekt.

Solide. Digt. Vast. Bestendig.

Somber. Duister. Trist. Melancolyk.

Som, of somme. 't Beloop.

Sommatie. Eisching. Opeisching.

Sommeeren. De Som optellen. Te zamen rekenen. Oprekenen.

Sondeeren. Jemand uitvragen, of uitvorschen.

Sonnet. Een Kling-digt. Vrolyk Gedigt.

Sop. Geringe zaake: Dus zegt men, 't Is het sop niet waardig, dat is, 't is van weinig belang of voordeel.

[p. 108]

Sophist. Die jemand met listige Woorden in zyn Reden vangt.

Sophistery. Listige Vraag-woorden.

Sorte. Zoort. Aart. Geslagt.

Sorteeren. Schiften en in order brengen. Elk by zyn zoort brengen.

Sortement. Uitschifting.

Sot. Gek. Die dit of dat zonder Reden of Verstand doet.

Sottise, of sotterny. Sottigheid. Gekheid. Doening zonder Verstand.

Sout. Weet yder een wat 't is; maar als men By voorbeeld, of by vergelyking zegt, daar is geen sout by, of, 't is ongezouten, wil zeggen, het is onverstandig, ongerymt, of zonder Reden en Oordeel.

Souteneeren. Ondersteunen. Onderhouden. Bystaan.

Soutien. Ondersteuning. Bystand.

Souterrain. Onderaardsch Gebouw.

Souverain. Opperste of hoogste Regent. Item, Een Vorst die niet van een ander afhangt, maar alleen en volstrekt regeert.

Souverainiteit. De hoogste volstrekte Magt, die over de Ingezetenen de Regeering en 't Bevel heeft.

Spatie. Een Ruimte.

Spacieus. Ruim. Wyd. Uitgestrekt.

Spanseeren. Wandelen.

Speciaal. Bezonder. Eigen.

Specie. Zoorte.

Specieus. Schoon. Fraai. Deftig. Cierlyk Item, Dat een schyn van Waarheid heeft. Waarschynlyk.

Specificatie. Verklaring. Vertoning in order.

Specificeeren. Optellen. Verklaren. Onderscheidentlyk opnoemen of opschryven.

[p. 109]

Specifyk. In 't bezondere tot iets dienend.

Specimen. Een Ontwerp. Bestek. Voorbeeld.

Spectakel. Een Schouw-spel; dat men in 't voorby gaan ziet.

Spectator. Toekyker. Aankyker.

Specteeren. Op iets zien, of betrekking hebben.

Speculatie. Betragting, Doorkyking.

Speculeeren. Betragten. Doorkyken.

Speculatyf. Nadenkelyk. Bedenkelyk.

Spille. Is een ronde Draai-top. Maar als men zegt, die of die zaake, draait op die spille, dit beteikent dat de zaake dus of zo behandelt word, of op een Directeur der zaake aankomt.

Spion. Een Bespieder.

Spiritueel. Geestelyk.

Spooken. Men zegt dikwils 't spookt, dat is, als 'er heimelyke dingen van jemand omgaan, daar men geen kennisse van heeft, en geen Schuld aan is.

Spoliatie. Beroving. Ontneeming.

Spolieeren. Beroven, Ontneemen.

Sportel. Afval. Verval.

Squadron. ziet esquadron.

Staat. Qualiteit. Bedryf. Yders Hanteering, Professie. Doening. Inkomen. Rekening van zyn zaake. Dus zegt men, zyn staat maken, dat is, zyn Rekening maken, om ordentelyk te leven, zonder jemand te kort te doen.

Stafette. Afgezondene Brieven.

Standen, ziet staat.

Statie. Pragt. Aanzien.

Station. Word in 't bezonder genoemt de Plaats, daar de Post-paarden verwisselt worden.

Statieus. Pragtig. Aanzienlyk.

Statue. Een groot Beeld van Steen of Hout, &c.

[p. 110]

Statueeren. Vaststellen. Ordineeren.

Statuur. Hoogte des Lighaams.

Statuut. Gebod. Wet.

Stellagie. Toerusting. Stelling, om by iets te komen.

Steril. Onvrugtbaar.

Stipendium. Een Gifte. Besolding.

Stipulatie. Beloving of Vaststelling van een zaake.

Stipuleeren. Vaststellen. By Handslag beloven.

Stoffeerder. Een Opschikker. Item, Een Leugenaar. Een Windmaker.

Stoffeeren. Opmaken. Opschikken Opcieren.

Stoffeersel. Opschiksel. Opciersel.

Storm. Is een Attaque van een Vesting met Geweld, door overvloed van Krygs-Volk. Item, Een schielyk Alarm.

Storm-gat, ziet breche.

Stratageme. Een Krygs-List.

Structuur. Toestel van iets, By voorbeeld van een Gebouw.

Studeeren. Leeren; of eigentlyk de Letters en vrye Konsten beoeffenen.

Studie. Leering en Beoeffening van de Letters en vrye Konsten. Item, Zorgvuldigheid. Overdenking. Vlyt.

Studoir. een Studeer-Kamer. Ook Koopmans-, Overdenkings- en Rekenings-Cabinet.

Subaltern. Die onder een hoger staat.

Subject. Onderdanig. Onderworpen.

Subject, of sujet. Stoffe daar men van handelt.

Subit. Schielyk. Onvoorziens. Onverwagt.

Subjugeeren. Onderwerpen. t'Onderbrengen.

[p. 111]

Sublim. Verheven. Hoflyk. Fyn.

Submissie. Onderwerping. Onderdanigheid.

Submitteeren. Onderwerpen.

Subrogeeren. In de plaats van en ander stellen.

Subsidie. Hulpe. Bystand.

Subsistentie. Het Bestaan. Onderhoud.

Subsisteeren. Bestaan.

Substantie. 't Wezen van iets. Item, Het voornaamste van iets.

Substantieus. Wezentlyk. Dat Wezen of Lighaam heeft.

Substitueeren. Komt overeen met subrogeeren.

Substituut. Die in de Plaats van een ander is, of iets daar voor waarneemt.

Substitutie. Stelling van 't eene in de plaats van 't andere.

Subtyl. Fyn. Dun. Item, Scherpzinnig. Geestig.

Subtilykheid. Subtilyteit. Fynigheid. Dunheid. Item, Scherpzinnigheid. Geestigheid.

Subtiliseeren. Fyn maken. Item, Scherpzinnig handelen. Uitpluizen.

Succedeeren. Opvolgen, in de plaats van een ander. Item, Wel slaan in een zaake. Lukken.

Succes. Voortgang. Uitkomst. Welslaging.

Successie. Opvolging.

Successeur. Opvolger.

Successivelyk. Naar vervolg.

Succinctelyk. Kort. Met weinig Woorden.

Succumbeeren. Onderleggen.

Suffisant. Kragtig. Magtig. Sterk.

Suffisantie. Kragt. Magt. Sterkte. Genoegzaamheid.

Suffragie. Keur-stem. Verkiesings-stem.

Suffragaan. Vicaris of Stedehouder van een Bisschop.

Sujet, ziet subject.

[p. 112]

Sujet. Onderdaan. Inwoonder die aan de Overheid gehoorzaam wezen moet.

Suivel. Allerley Spyze of Toebereiding van Melk gemaakt.

Sul. een dom of eenvoudig Mensch, schoon anders goed van Natuur zynde.

Suppressie. Onderdrukking. Te niete doening.

Superbe. Pragtig. Groots. Hovaardig.

Superficie. Oppervlakte.

Superflû. Overvloedig. Te veel. Onnodig.

Superfluiteit. Overvloed. Overdaad.

Superintendent. Opper-Opziender. Dog men verstaat 't meest van een Opziender der Geestelyken.

Superieur. De Opperste.

Suprieuriteit. De Overhand.

Superstitie. Bygeloof. Dwaling, of valsche schyn in de Godsdienst.

Supersticieus. Bygelovig.

Suppleeren. Vervullen, 't geen ontbreekt.

Suppletie. Vervulling.

Suppliant. De Verzoeker.

Supplicatie, of supplyk. Verzoek. Verzoek-Schrift.

Suppliceeren. Verzoeken. Bidden om iets.

Supponeeren. Veronderstellen.

Support. Hulpe. Gunst. Secours.

Supportabel. Verdragelyk.

Supporteeren. Verdragen. Uitstaan. Item, Gunstig zyn.

Supposeeren. Veronderstellen. Item, Kwaad in plaats van goed stellen, of doen.

Suppositie. Veronderstelling. Item, Stelling van het bedrieglyke in de plaats van 't opregte.

Suppoost. Onderhorige; of aangestelde Perzoon voor een ander.

[p. 113]

Supprimeeren. Te niete doen. Onderdrukken.

Supputatie. Calculatie. Rekening.

Supputeeren. Calculatie maken.

Surplus. Toemaat. Overmaat.

Survivance. Overleving; om als dan de plaats van de overledene te verkrygen.

Suspens. Ontzetting van een Ampt voor eenige tyd.

Suite. Gevolg. Item, Gevolg of Begeleiding van een groot Heer.

Swarm, of swerm. Een verwarde Troup van Volk.

Symmetrie. Gelykvormigheid. Overeenstemming der dingen in gebouwde of anderzints gemaakte zaaken.

Sympathie. Natuurlyke Toeneiging.

Symphonie. Accoord of Overeenstemming van Musyk.

Synagoge. Een Joden Kerk, of Tempel.

Synode. Vergadering van Geestelyke Perzonen.

Systema. Een Bestek. Algemene zake. Ontwerp.

T.

Tabelle. Een Tafel. Schryf-Tafel. Kaart.

Tabernakel. Een grote Tente.

Tafereel. Bloot onbeschreven of onbeschildert Bord, of Blad.

Taille. Lighaams-gestalte.

Takel. Op-hys-gereedschap, van Touwen, &c.

Takelen. Toetakelen. Een Schip met Zeilen, Touwen, &c. toemaken tot 't zeilen. Uitrusten.

Taalman. Een Tolk, of Vertaalder.

Talent. Goede natuurlyke Gaven tot iets.

Tambour. Een Trom-slager. Ook de Trom.

Tapissery. Behangzels van Kamers.

Tapissier. Kamer-behanger.

Tapit. Behangzel.

[p. 114]

Tara. De Aftrekking van de Waaren in de Koopmanschap.

Tardatie. Langzaamheid. Verzuim.

Tardeeren. Langzaam zyn. Langzaam te werk gaan.

Tasse. Een Drink-kopje. Drink-schaal.

Tax, of taux. De gestelde Prys. Waarde.

Taxateur. Prys-steller. Waardeerder.

Taxatie. Prys-stelling. Waardeering.

Taxeeren. Op een zeker prys stellen. Waardeeren.

Teiken, ziet signaal.

Tempeest. Een zwaar Onweer in de Lugt, 't zy op 't Land, of hooftzakelyk in de Zee.

Temporisatie. Naar de tyd schikking.

Temporiseeren. Zig naar den tyd voegen.

Tempel. Een Kerk. Gods-huis.

Tempereeren. Temperen. Matigen. Meugelen.

Temperement. Natuurlyke gesteltheid des Lighaams.

Temporeel. Tydelyk. Weereldsch.

Tentatie. Waging. Onderzoeking. Verleyding.

Tente. Een Veld-huisje van Linnen.

Tenteeren. Onderzoeken. Wagen.

Term. Termyn. Gezette tyd.

Term. Manier van spreken in elke Konst. Spreekwyze.

Termineeren. Bepalen. Item, Een zaak ten einde brengen.

Terras. Een Wal, of Hoogte van Aarde.

Terribel. Verschrikkelyk. Verbazend.

Territorium. Grond. Gebied.

Testament. Laatste Wille.

Testator. Die een Testament maakt. Item, Een Getuige.

Testeeren. Getuigen.

Text. De eigen Woorden van een Autheur of Schryver. Of de Aanwyzing van de plaats in 't Werk.

[p. 115]

Theater. Toneel. Schouw-Toneel.

Theologie. Godgeleertheid.

Theologus. Godgeleerde.

Theorie. Bespiegeling van een Konst of Weetenschap, zonder de Oeffening.

Thresoor. Een Schat.

Thresorier. Schatmeester.

Thresory. Schat-Kamer.

Throon, of troon. Koninglyke Stoel.

Tille. Een losse Brug over een niet heel breed Water, die men ligt weg nemen kan.

Tiran. Een Dwingeland. Geweldadiger met Onregt.

Tiranny. Dwingelandy. Gewelddaad.

Tirannyseeren. Geweld aandoen.

Titel. Opschrift. Item, De Naam en Waardigheid van een Perzoon.

Tituleeren. By zyn Naam en Waardigheid noemen.

Toer, ziet tour.

Toetsen. Probeeren. Ondertasten. Onderstaan. Ziet ook sonderen.

Tolerabel. Verdraagbaar. Lydelyk.

Tolerantie. Verdraagzaamheid. Dulding. Lyding.

Tolereeren. Verdragen. Dulden. Lyden.

Tolk. Een Taalman. Vertaalder.

Tonne gouds. Een zomme van 100000 Gulden, of Ducaten, &c.

Torment. Pyn. Pyniging. Plaging.

Tormenteeren. Pynigen, Plagen.

Tort. Onregt. Schade. Pyn. Geweld.

Tortuur. Pyniging. Pyn-bank.

Totaal. Geheel en al.

Totaliter. Ten eenemaal. Volkomen.

Toucheeren. Raaken. Beledigen.

Tour. Een Reis, of Wandeling; 't zy te Voet of te Paarde.

[p. 116]

Tractaat. Een Onderhandeling. Accoord. Verbond.

Tractabel. Handelbaar.

Tracteeren. Behandelen. Item, Aan Tafel jemand onthalen.

Tractement. Behandeling. Onthaal.

Traditie. Een overlevering van Ouds, van een zaake die nergens beschreven is.

Traductie. Overzetting. Vertaling. Overlevering.

Trafik. Koophandel. Koopmanschap.

Trafikeeren. Koophandel dryven.

Traficant. Koopman. Handelsman.

Tragedie. Treur-spel.

Train. 't Gevolg of Nasleep van een groot Heer, of van een Leger, &c. Item, Gebruik. Gewoonte.

Traineeren. Slepen. Jets langzaam doen.

Trait. Een Trek. Streek. Vertoning.

Traitre. Een Verrader.

Tranquil. Stil. Gerust. Vreedzaam.

Transactie. Een Verdrag. Overdraging. Vergelyk.

Transfiguratie. Verandering in een ander gedaante.

Transfigureeren. In een andere gedaante veranderen.

Transformatie. transformeeren. Komt overeen met de vorige Woorden.

Translateeren. Overzetten. Vertalen.

Translatie. Overzetting. Vertaling.

Transport. Overbrenging van de eene Plaats naar de andere. Item, Overdragt van zyn Regt aan een ander.

Transporteeren. Overbrengen. Item, Zyn Regt aan een ander overdragen.

Traverse. Dwars-weg. Hinderpaal.

Traverseeren. Hinderpalen maken. Item, Een Land doorkruisen.

[p. 117]

Treden. In een zaake treden. Dat is, een zaake onderneemen. In onderhandeling gaan.

Trek. Een trek. Een Lot met een Prys uit een Lottery, of anders.

Tranchéen. Loopgraven, voor een belegerde Vesting.

Treves. Wapenschorting. Stilstand van Vyandschap.

Tribulatie. Plaging. Verdrukking.

Tribuleeren. Plagen. Drukken. Persen. Quellen.

Tribuit. Schatting. Opkomst van een Land.

Tributarius. Die Tribuit geven moet.

Triomph. Een gewonne zaake of speel. Vreugde over het gewonnene.

Triomphant. Die Triompheert, of zyn zaake wint. Overwinnaar.

Triompheeren. Overwinnen. Zyn zaake winnen.

Triste. Treurig. Bedroeft.

Troebel. Ontroerd. Beroert. Verward.

Troebleeren. Ontroeren. Verwarren.

Troep, Een Hoop, By voorbeeld, van Soldaten.

Troeppen. Een hoop Soldaten of Krygs-Volk.

Tros. Een Pak. Item, Bagagie van een Leger.

Trophéen. Zege-teken. Teken van Overwinning.

Troqueeren. Ruilen. Mangelen.

Troubel, ziet troebel.

Troucheman. Een Tolk. Vertaalder.

Troup, ziet troep.

Tumult. Getier. Geraas. Item, Oploop. Oproer van 't Volk.

Tumulteeren. Oproer maken.

Tuteel. Curator-schap.

U.

Unie. Vereeniging. Verbintenis, Eedgenootschap.

Unieeren. Veeenigen. Verbinden.

[p. 118]

Uniforme. Dus worden de Klederen der Soldaten genoemt, om dat ze alle op een wyze gemaakt zyn.

Universeel. Algemeen. Overal.

Universiteit. Hoge School. Algemeene zaake.

Usantie. Gebruik. Gewoonte.

Usure. Woeker. Ongeoorlooft.

Usureeren. Woekeren.

Usurpatie. Een onregte Bezitting van vreemd Goed.

Usurpeeren. Jets gebruiken dat niet zyn eigen is.

V.

Vacant. Ledig. Zonder Meester.

Vacantie. Ferien. Een uitspanning, in welke tyd niets in de Regtbanken en Scholen, &c. gedaan word.

Vacatie. Oeffening. Professie. Item, Loon. Salaris. Ophouding van 't Werk.

Vaceeren. Open staan. Zonder Meester zyn. Item, Ophouden van 't Werk.

Vagebond. Landloper. Omswerwer. Die geen vaste Woning heeft, en quaad doet. Deugeniet.

Vagueeren. Omswerwen.

Valeur. Waarde van een zaake.

Valideeren. Waardeeren. Goedkeuren. Of vereffenen.

Valys, of valise. Een gesloten digte Reis-zak of Pak.

Variabel. Veranderlyk.

Variatie. Verandering.

Varieeren. Veranderlyk zyn.

Vasal. Een Leenman, die Goederen van een ander in Leen bezit; waar van de Eigenaar Leen-Heer is.

Vehement. Heftig. Sterk.

Venditie, of vendû. Verkoping.

[p. 119]

Venerabel. Eerwaardig.

Veritabel. Waarachtig.

Verseeren. Met iets omgaan.

Veúe. Een Uitzigt. By voorbeeld in 't Land.

Vexatie. Plaging. Quelling.

Vexeeren. Plagen. Quellen.

Vicarius. Stedehouder.

Viceroy. Onder-Koning.

Vicieus. Gebrekkig. Ondeugend. Onvolmaakt.

Vicomte. Een Graaf, of Onder-Regent.

Victorie. Overwinning.

Victorieus. Overwinnend.

Victualien. Levens-middels.

Vif. Levendig. Gauw. Ras. Geswind.

Vigeur. Kragt. Sterkte.

Vigoureus. Kragtig. Sterk. Frisch.

Vigilant. Waakzaam. Neerstig. Zorgvuldig.

Vigilantie. Waakzaamheid. Zorgvuldigheid. Neerstigheid.

Vil. Onwaard. Ondeugend. Veragt.

Vilain. Schandelyk. Vuil. Ondeugend. Infaam. Oneerlyk.

Violeeren. Schenden.

Violent. Geweldig. Geweldiger wyze.

Visibel. Zigtbaar. Klaar.

Visie. Inziening. Bezigtiging.

Visier. Een ding daar men naar iets door of overheen ziet.

Visioen. Een Verschyning, of Droom.

Visite. Een Bezoek. Bezigtiging.

Visiteeren. Bezigtigen. Bezoeken. Onderzoeken.

Visiteur. Bezigtiger. Onderzoeker.

Vivres. Levens-middels.

Vlagge. Een wimpel. Dog betekent inzonderheid

[p. 120]

een Wimpel van 't Admiraals- of Opperhooftsschip van een Vloot: Dus word gezegt onder de Vlagge komen; dat is, zig by de Vloot onder 't Opperhooft voegen.

Vliegend leger. Is een klein Leger uit eenige 1000 Man bestaande, dat heen en weer trekt.

Vloot, ziet flotte.

Voeragie, ziet fouragie.

Voerageeren, ziet fourageeren.

Voet. Maat. Proportie. Conditie. Wyze. Afspraak. Dus zegt men, op die voet, dat is, op die Wyze, Conditie of Bepaling.

Voituur. Een Voertuig, als Wagen, Koets, &c.

Voliére. Een groot Vogel-huis.

Volontair. Een Vrywillige; die in de Oorlog vrywillig dient, voor zyn eigen Geld.

Volumen. Stuk van een groot Boek.

Vond. Practyk. Listigheid. Listige streek.

Vos. 't Vos-vel aantrekken; dat is, Simuleeren, of Veinsen, gelyk de Vossen gezegt worden te doen.

W.

Waardeeren. Schatten. De Prys stellen.

Waartgelders. Zyn zekere Krygs-lieden, die maar voor een tyd lang, langer of korter, aangenomen worden, en haar voor zekere Besolding gereed moeten houden om te dienen.

Wagt, of wacht. Betekent een Wagthouding, of ook de Perzoon of Perzonen zelfs die de Wagt houden.

Wagtmeester. Is onder Ruitery zo veel als Sergeant onder 't Voetvolk.

Warande. Verzekering. Borgstelling. Goedkeuring.

[p. 121]

Warandeeren. Waardeeren, Verzekeren. Betekent genoegzaam even zo veel als garandeeren.

Wedde. Een Beloning. Besolding.

Werf. Betekent een ruime plaats daar gearbeid word. By voorbeeld, Een Scheeps-Werf, daar men grote Schepen timmert, &c.

Wisseling. Is een zeer bekende en nuttige zaak onder de grote Kooplieden, namelyk, dat ze Geld op haar Rekening of Credit op vreemde Plaatzen doen betalen, alleen door een Wissel-Briefje. Betekent anders ook Geld verwisselen in andere Specie.

Dit waren dus de voornaamste vreemde woorden, die zeer dikwils, dog 't eene minder, 't ander meer, in de Couranten voorkomen. Daar zyn nog wel veel meer andere vreemde Konst- en andere Woorden, maar die we, volgens ons Bestek, hier niet alle aanhalen kunnen; vermits we dan een groot Boek moesten maken; we zullen alleen nog maar aanmerken, dat men veele Woorden hier niet zoeken moet, zo als ze in de Courant of elders geschreven staan, maar de zin daar van; Byvoorbeeld, als men leest dit of dat is geaccordeert, dan zoekt men 't Woord accordeeren op, zo vind men den zin daar van; en dus met veel andere Woorden: Edog wy zeggen dit alleen voor de onkundige; en we gaan nu over tot de Aanteikening van de Landschappen en voornaamste steeden in de geheele Wereld, om met een opslag van 't Oog te kunnen vinden in wat Landschap de een of andere aanzienlyke Stad gelegen is, dat niet minder nuttig wezen kan in een Hand-boek gelyk dit, dat daar toe geschikt is.

[p. 122]

Si quid habet Bonum? Intelligentia Mundi non cederit.