Liefde

[p. 48]

VI. David aen Laurens.

Brussel, 15 October 1843.

Ik wil het u niet ontveinzen: uw laetste brief heeft my geene aengename gewaerwordingen toegevoerd. Ten eerste, gy hebt my in het geheugen geroepen de smarten waermede gy, in ruime mate, tydens uwe eerste jongheid, zyt bedeeld geweest en die ik wel begrepen heb - welke moeite gy ook deed om uw lyden voor ieders oogen verborgen te houden. Ik heb immer uwe ingetogenheid geëerbiedigd, ziende dat gy kracht genoeg bezat om uw lot te dragen, en overtuigd, dat al de troostende woorden, die ik zou hebben kunnen zeggen, toch onbestand tegen uwe smart zouden geweest zyn. Had ik echter kunnen voorzien, dat het ongeluk een zoo nadeelig uitwerksel op

[p. 49]

uwen geest, op uw hart zou gemaekt hebben, ik had middelen beproefd om eene andere wending aen uwe droefheid te geven en ze meer alledaegsch te maken. Want, weet het wel, Laurens, wat gy magt van karakter zult noemen, dat staet, in dees geval, by my op eenen zeer lagen prys en die koude onverschilligheid, welke gy u hebt aengeschaft, aenzie ik als een voortdurend ongeluk. - Ik sta het u toe dat de menschen dwaes zyn; doch ik zal er byvoegen, dat gy geene uitzondering aen den regel maekt en dat gy slechts gewonnen heb de eene dwaesheid voor de andere te verwisselen. - En nu zal ik u vragen, of gy er wel voordeel by vindt? - Ik geloof neen. - Gy zyt een positive geest, ik ook; maer ik ben het op eene andere wyze. Ik, voor my, zie slechts de gevolgen en, vaststellende dat wie zich gelukkig gelooft, gelukkig is, vind ik dat gy, met uwe verbeelding te dooden, ook uw leven ontluisterd en gedood hebt. - Kind zynde, verheugen wy ons in het spel; man geworden, verheugen wy er ons nog in, en niets is veranderd dan de voorwerpen waermede wy spelen. Maer wat geeft het er aen, indien wy het hart maer van vreugde voelen poppelen, indien onze verbeelding ons maer dingen voorbrengt, die, hoe droomachtig zy ook mogten wezen, ons toch een zacht genot in de ziel storten! Het geluk kan eene begoocheling zyn, een zinbedrog, het geeft er niets aen: genoeg dat het ons aengename gewaerwordingen toevoert en ons doet gevoelen dat wy leven.

En dan, die tint van koude stoffelykheid, welke gy over alles werpt. Ik ook, ik ben stoffelyk, en ik geloof dat een geneeskundige, indien hy geen domkop is, moeijelyk andere gevoelens kan aenkleven; doch myne stoffelykheid, myn materialismus verschilt hemelsbreed van het uwe. - Myn

[p. 50]

stelsel kan in twee woorden gezegd worden - twee woorden die elkaer schynen uit te sluiten, die tegen een schynen te vloeken en nogtans een juist gedacht van de zaek geven. Myn stelsel is een spiritualistisch materialismus. Ik geloof slechts aen wat ik zie en voel; doch ik zie en voel op twee verschillende wyzen. Ik geloof dus, ten eerste, aen eene stoffelyke, werkelyke natuer die onder myne zintuigen valt en er door gewaerdeerd wordt, en ten tweede aen eene voor onze grove zintuigen onvatbare natuer, waervan wy slechts een voorgevoel kunnen hebben; doch die zoo werkelyk als de eerste bestaet en er slechts hierin van verschilt, dat zy boven ons gewoon bereik klimt. Het is juist dit laetste deel dat men matafysiek of spiritualistisch kan noemen, dat voor anderen van het stoffelyk wezen afgescheiden is; doch voor my slechts eene meer volmaekte stof is; iets dat wy kunnen gevoelen, gewaerworden; maer niet ontleden, niet verklaren.

Met dit stelsel, gy zult het ligt begrypen, moet ik geen zielengenot derven; de vreugden van het geestelyke zyn voor my toegangbaer en ik blyf voor alle dwaze droomery bevryd. Ik begryp niet wie toch de menschen dien algemeenen haet voor het stoffelyke heeft willen inblazen; waerom men immer de Godheid van het stoffelyk gedacht heeft willen afzonderen en in het onbegrypbare heeft willen dompelen? - Myn geest heeft er niets tegen om zich eene Godheid voor te stellen die slechts de volmaking van het stof zou wezen....

Doch ik wil my niet dieper in die beschouwingen storten. Het is een gansch stelsel, dat, om klaer en voor allen verstaenbaer te zyn, in alle zyne deelen zou moeten uitgewerkt worden. Indien my de tyd niet ontbreekt, indien myne praktyk wat vermindert, instede van dagelyks aen te groeijen, wil ik het wel eens openbaer maken en de zaek ex professo

[p. 51]

behandelen; want ik heb er lang genoeg op nagedacht, en indien ik er hier zoo ter loops van spreek, is het enkel om u te doen voelen, myn goede vriend Laurens, hoe oneindig ver twee materialisten, zoo als men ons beide mag noemen, van gevoelen kunnen verschillen, en hoe de een honig uit de bloem kan zuigen, waer de andere slechts vergift zal uit trekken.

Wat nu uwe liefde betreft, die nog geene liefde is, daerover zou ik u bekyven, vriend Laurens, indien ik aen al dit scepticismus geloofde welke gy blootlegt en indien ik niet wist, dat gy eene regtschapen inborst bezit, die u immer zal beletten eene daed te verrigten welke niet grootsch en edel zou wezen. Ik weet wel dat gy den spot nooit te verre zult dryven en een edel hart niet zoudt willen pynigen. - In alle geval moet ik u eene waerschuwing geven.

- Zoo gy uw eigen hart vry en onafhankelyk wilt houden, mistrouw u dan van die zekere ledigheid, welke gy in hetzelve gewaer wordt, en tracht, op de eene of andere wyze, die leemte aen te vullen. Zoo niet, sluipt er de liefde nog eens in en zie dan om ze er uit te krygen. Ik zou hier wel willen zeggen, dat gy nog nooit de liefde gekend of gesmaekt hebt; doch ik herinner my dat gy zegt aen de echte liefde niet te gelooven en ze als de grootste van al de menschelyke dwaesheden aenziet. Ik wilde u wel eens door die zotheid overvallen zien, vriend Laurens; ik zou daerby een dubbel genoegen smaken; ten eerste met uw wysgeerig stelsel daer door aen duigen te zien vallen, en ten tweede, omdat ik my verzekerd houde dat gy daerby gelukkig zoudt worden, en de wereld, die u thans zoo zwart schynt tegen te grimmen, nog eens, met een rozenkleur omhangen, u zoudt zien toelachen, en hare frische armen naer u uitreiken om u op haren jeugdigen boezem te drukken.

[p. 52]

En nu, myn brave Laurens, neem het uwen vriend niet kwalyk af, indien hy u zoo wat ruw over den hekel gehaeld heeft en u, zoo maer bot weg en zonder omwegen, zyn gedacht zegt en zyn oordeel durft stryken. Gy weet genoeg dat zulks aen het hart niets verandert en dat hy u als een broeder lief heeft. En aen onze vriendschap gelooft gy toch nog, niet waer?...

David.