De groote drijver
(1927)–Mathias Kemp–
Auteursrecht onbekend
[pagina 44]
| |
1e Tooneel.
Holset, Darkhine.
DARKHINE
Hou je geheimzinnig, je wint erdoor aan vage grootheid. Ik geloof in de natuurlijke noodzaak van 'n nieuwe volksverhuizing, die jij het eerst inzag en waarvoor je ons wist te winnen, die jij leiden kunt met je onverzettelijke energie en fijn berekende tactiek. En toch naar uiterlijk en gebaar ben je te gewoon, en wil je ook niet anders wezen. Goed, je bent er niet minder om, maar hoed je voor gemeenzaamheid. Laat je zelden zien en hooren, alleen op de beslissende momenten, dan is ook altijd de geest in jou vaardig. Laat mij je ideeën hier bemiddelen, vertaald in mijn Russisch-Mongoolsch temperament. Blijf voor allen de geheimzinnige, haast ongenaakbare Groote Drijver! Wij zijn de profeten der geweldige toekomst. HOLSET
Je hebt gelijk. Ik wil te vaak een der velen zijn, dat maakt niet genoeg indruk.... en ik moet ieder middel aanvaarden dat de groote weldaad nader brengen kan, al zal ze de eerste halve eeuw nog wel de weergalooze misdaad genoemd worden. DARKHINE
De profeten komen! HOLSET
De Groote Drijver plonst dus weg in visioenen. | |
[pagina 45]
| |
2e Tooneel.
Darkhine. Profeten.
DARKHINE
De profeten der groote daad! Wat zegt het volk in de achterlanden? 1e PROFEET
Ze willen óók eens weg uit hun ellende. Ze verlangen de weelde van het Westen te kennen. 2e PROFEET
En te genieten! DARKHINE
Zouden de herders en jagers ook kunnen werken als de blanken, in het Westen? 3e PROFEET
Dat mogen zij voor ons blijven doen. Zij maakten zich gisteren meester van onze schatten, morgen nemen wij ze daarginder terug. 4e PROFEET
Men vraagt of de Groote Drijver ook een westerling is! DARKHINE
Hij behoort tot alle vier de windstreken en wil gelijke liefde, gelijk recht en gelijk geluk voor alle volken. God deed hem lang het Westen bewonen om onze volken een goeden geleider daarheen te geven! 1e PROFEET
Kan de Groote Drijver ons ontvangen? | |
[pagina 46]
| |
DARKHINE
De visioenen zijn over hem gekomen. Stoort den meester niet; hij ziet nu de wegen die voeren naar de groote daad. 2e PROFEET
Laat hem dan schouwen. Wij komen later terug. DARKHINE
Zijn de volken der achterlanden nu gewonnen voor den grooten trek? Durven ze den beslissenden aanval ondernemen? 1e PROFEET
We brachtert ze zoover, dat ze hun eigen land haten en stampvoeten voor den grooten storm. DARKHINE
Allen gelooven toch in den Grooten Drijver. 2e PROFEET
Blindelings! Hij geldt als de levende Buddha in zijn tweede gestalte. 3e PROFEET
De Heer der Wereld die uit de bergen, kwam. DARKHINE
Het is wel. Ik zal den meester de goede berichten overbrengen. 4e PROFEET
Hebt gij gehoord, dat onze vorsten.... DARKHINE
Permanente presidenten..... | |
[pagina 47]
| |
4e PROFEET
.... permanente presidenten dan.... ook op weg zijn hierheen om met de groote heeren van Moskou te onderhandelen? DARKHINE
De groote heeren van Moskou verlangen te onderhandelen met de vorsten! 1e PROFEET
We verstaan elkander wel! Steunen die van Moskou de zaak? DARKHINE
Ze valt in hun lijn.... en beteekent hun laatste kans om zelf aan een onafwendbaar wordend progrom te ontkomen. Vormloos doch zuiver herleeft de Al-Russische ziel. Overigens handelen wij uit zelfverdediging. De Goddeloozen uit het Westen zijn, in denken en werken buiten de grenzen der natuur getreden. Ze zijn slaaf geworden van hun meer en meer verfijnd en duivelsch wordende uitvindingen. Willen wij de aarde voor de menschen en voor God behouden, dan moet er op een andere manier worden geleefd in het vervolg. Naar het simpel goede, waarvan zij het begrip hebben verloren en dat ook wij dreigen te vergeten wannieer we ons niet sterk toonen, wanneer we daarvoor niet elk offer, ook dat van ons eigen wezen komen brengen. De Joden van Moskou zijn bezig elkander te verdringen: laat ze begaan. We moeten al verder kijken. 2e PROFEET
We durven weer vrij en vrank spreken. | |
[pagina 48]
| |
3e PROFEET
Stellen we dat nog wat uit.... We komen terstond terug. DARKHINE
uitgeleide doende.
Ik breng den Meester uw groeten over. 2e PROFEET
Is het waar dat de Groote Drijver op meerdere plaatsen tegelijk aanwezig kan zijn? 4e PROFEET
En dat hij niet zal sterven? 3e PROFEET
De mare gaat ook, dat hij nimmer geboren werd. Zou hij toch uit de bergen zijn gekomen? DARKHINE
St... st... hij wil niet, dat men daarover spreekt.
Profeten af.
| |
3e Tooneel.
Darkhine, Warja.
WARJA
Waar is Holset? DARKHINE
De meester werkt aani het groote plan. WARJA
De meester!... Speel die comedie niet voor mij... voor mij is hij alleen.... DARKHINE
Een gewoon mannetje... Niets bijzonders zelfs voor jou! | |
[pagina 49]
| |
WARJA
Je bent wel hoffelijk, poëet van de wilde rassen. DARKHINE
Ik kan de vrouw in jou bewonderen, wees gerust... maar ik wilde dat jij den geest in den man kon respecteeren, dat je niet, om een gril misschien, iemand die de grootste daad der laatste eeuw moet doen geboren worden in jouw sfeer omlaag haalde! Jij voelt toch ook wel, dat wij op een kantelpunt staan, òf we vallen terug in heel de Aziatische ellende, òf wij tuimelen naar het rijke Westen met zijn weelde en genot! WARJA
spottend.
Ben je soms jaloersch? DARKHINE
Vergeef me dat ik ronduit beken: allerminst. Maar ik neem je kwalijk dat je hem vernedert door altijd zijn kleinmenschelijken kant te laten reageeren. Om Godswil! heb tenminste geduld... | |
4e Tooneel.
Vorigen. Holset.
HOLSET
Wel prinses Warja, hoe vindt gij onzen tijd? WARJA
achteloos.
Kan interessant worden. HOLSET
Voor het eerst voel ik de sidderingen en trillingen die groote beslissingen vooraf gaan. Want dat geweldige din- | |
[pagina 50]
| |
gen gaan gebeuren, tenminste een oorlog, staat voor mij vast. DARKHINE
Maar 't wordt een vreemde oorlog! Haast zei ik: wat ouderwetsch. Dank zij de pacifisten verminderde het Westen z'n bewapening zóó enorm, dat ze niets meer beteekent. HOLSET
Ongeloof, intellectualisme, democratie en genotzucht hebben individu en staat daar zoodanig doen verworden, dat bij den eersten sterken stoot de ineenstorting volgen moet. WARJA
Ik verwacht wat van onzen achterban! Van de Tartaren en Turkmenen, de Kirgiezen en Mongolen! Zoo begrijp ik de grootheid van den oorlog! HOLSET
Het oer-instinct der verovering! WARJA
Weet je, dat je in twee halve werelddeelen voor profeet wordt gehouden? De Aziaten zien in jou een soort re-incarnatie van Buddha, de orthodoxen houden je voor een herrezen Dimitry Donskoy. Ik weet beter wat jij bent: je bent katholiek! HOLSET
Dat heb ik nimmer geloochend. WARJA
Ook nooit sterk beleden! | |
[pagina 51]
| |
HOLSET
Het lijkt me bij de aanstaande volksverhuizing van geen bijzonder belang. WARJA
Wie worden door jouw losgelaten heidenen straks de zee ingedreven? De katholieke volken van het Westen! HOLSET
Niet in zee: over de zee.... tenminste, wanneer ze ons niet naar Tibet jagen.... waartoe ik ze niet meer in staat acht. Overigens drijf je een volk nooit radicaal uit. WARJA
Hoe zal je 't vinden wanneer jullie Paus naar Amerika moet vluchten! HOLSET
De Paus heeft in Avignon gezeteld, waarom ook niet eens in New-York of Buenos Ayres? WARJA
Je hebt veel met Jezuieten omgegaan, jij. HOLSET
Af en toe; ze hebben me altijd mijn eigen inzicht gelaten. WARJA
Ook als je twijfelde? HOLSET
Ik twijfelde nooit. | |
[pagina 52]
| |
5e Tooneel.
Vorigen. Kolzoff.
KOLZOFF
De wilde vorsten zijn gearriveerd, of juister de permanente voorzitters der achter-Russisohe bondsrepublieken. Straks valt de beslissing: oorlog of vrede.... Voel je je rustig? HOLSET
Waarom niet? Oorlog met de randstaten kwam er toch, dien heb ik niet veroorzaakt. Een verder doorstooten naar het Westen kan door mijn propaganda zijn beinvloed. Omdat ik vreemde was, kon ik hier de nu al wat legendarische Groote Drijver worden. Toch voel ik me maar rangschikker en promotor van gebeurtenissen die onvermijdelijk waren. Bovendien wodt in mijn naam veel verkondigd, waarvan ik in den grond niets weten wil. WARJA
Voel je de verantwoordelijkheid van het moment? HOLSET
Maar vaag... Zoodra en zoolang ik handelen moet, heb ik van overgevoeligheden weinig last. Alleen de zichtbare, hoorbare en tastbare dingen kunnen me hinderen. KOLZOFF
Voor een gewelddadige doorvoering van, je ideeën schrik je dus niet terug. HOLSET
Ieder middel lijkt me beter dan de kwaal. | |
[pagina 53]
| |
KOLZOFF
Wat wil je voor je zelf? HOLSET
Niets dan rust en bevrijding. WARJA
Raak je niet in tegenspraak met je zelf? HOLSET
Neen, nu lijd ik de onrust om het verleden. Tegenover heden en toekomst sta ik kalm. Hoe monsterachtig men mijn werk nu en in de eerste tijden ook noemen zal: in den grond handel ik uit liefde. WARJA
De liefde van den hartelooze. HOLSET
Ik heb allen lief en verlang niets voor me zelf, tenminste niets heel bijzonders. Maar ik moet anders lijken, omdat één het moet durven en kunnen. Ik heb de innerlijke rust om de toekomst te bepalen. Meer en meer moet ik gaan gelooven, dat ik inderdaad een zending vervul, dat Gods wil door mij tot uitvoering komt.... dat wellicht ook Zijn toorn door mij zal woeden. KOLZOFF
De Aziaten!.... Voorzichtig: op dit moment verstaat de Oosterling alleen maar de stem van den veroveraar. Later misschien die van droomer of wijsgeer, nu niet. Acteer en durf te liegen! HOLSET
't Gaat ook wel zonder leugens.... Zij zullen enkel den Grooten Drijver zien. | |
[pagina 54]
| |
6e Tooneel.
Vorigen. Vorsten.
1e VORST
Namens de achter-Russische en centraal-Aziatische republieken breng ik U de eerbiedige groeten. HOLSET
Ik groet de durvenden in groote dagen. 1e VORST
Ik kom U de verzekering brengen, dat wij besloten hebben, mocht de stoot tegen de randstaten gelukken, de Westersche volken weg te drijven. HOLSET
Het geweldige moment breekt aan. In schrikkelijke en schoone visioenen heb ik de komende tijden gezien. Een groote stem, moge het Gods stem zijn geweest, heeft geroepen in mijn ziel: geen vrede zult gij brengen, maar het zwaard! Doch wie kan in het bedorven en verwijfde Westen het zwaard nog zwaaien. Daartoe bleek geen dier volken meer in staat. Toen zag ik naar het nieuwe Rusland en het oude Azie, waar de volken jong bleven, waar ze moed en kracht behielden om werelden te winnen. 2e VORST
Dchengis Khan..... HOLSET
De groote Dchengis Khan kon zijn werk niet volbrengen. Straks vallen wij aan, waar het noodlot hem deinzen deed. Laten wij de goede, krachtige volken die de arme vlakten van Rusland, Siberië, Mongolië en Turkestan be- | |
[pagina 55]
| |
wonen, eindelijk voeren naar de weelde en den rijkdom, naar de zoete natuur van het milde diepe Westen. 1e VORST
Wat ons weerstaat vertrappen wij. 2e VORST
De Frankische vrouwen worden onze slavinnen. HOLSET
Gij zult de meesters zijn en doen wat gij verkiest. Wanneer uw glorie daarginder aan Rijn, Maas, Seine, Tiber en Loire stralen zal... 1e VORST
Zult gij de groote Heer wezen! HOLSET
.... zult gij mij niet meer zien. De stem van den grooten Geest die in mijn ziel spreekt, heeft mij dit toegefluisterd. Ik voer u naar het beloofde land, daarmee is mijn zending vervuld. 1e VORST
Waar gaat gij dan heen.... HOLSET
De macht die mij langs zoo wonderbare wegen tot u geleidde, voert mij heen, waar zij mij begeert.... Ik dien alleen.... 2e VORST
Naar Lhasa? HOLSET
De groote heeren uit Moskou hebben mij onlangs gevraagd, of ik het communisme over de wereld wil bren- | |
[pagina 56]
| |
gen. Ik heb geantwoord: U allen breng ik, waar gij wezen moet, ik verspreid uw krachten over de aarde. 1e VORST
De ongeloovigen in Moskou wantrouwen u. 2e VORST
En ze vreezen ons... Maar gij zult ons geven, wat eenmaal het geluk ons onthield. Wij volgen u.... HOLSET
Mijn vriend Darkhine, de groote heldenzanger in dezen grooten nieuwen heldentijd zal u nu begeleiden naar het slot van vorst Sergof; gij zult wel vermoeid zijn van de lange reis. Wij zien elkaar spoedig weer. VORSTEN
Heil den Grooten Drijver!
Darkhine, Kolzoff en vorsten af.
| |
7e Tooneel.
Holset. Warja.
WARJA
Je begint te groeien. HOLSET
Ik word groot ondanks mezelf.... of trots een deel van mezelf. WARJA
Dchengis Khan werd wereldkeizer door zijn zwaard... Jij door je boeken, je plannen, je redeneeringen, je tactiek en je weergalooze onverzettelijkheid. HOLSET
De geest regeert. | |
[pagina 57]
| |
WARJA
Praat me niet meer van den geest. Ik ben vriendin geweest van Rasputin in mijn eerste jeugd. Ik deed aan spiritisme en was lid van een vrouwelijke loge van Rozenkruisers. Ik heb aan aanvallen van mystieke vervoering geleden, lach niet... het is waar. HOLSET
Hysterie.... WARJA
Tot ik ontdekte, dat geest en zinnen één waren, dat was voor mij een verlies en een bevrijding. Een illusie verzwond, maar de werkelijkheid werd dieper. HOLSET
Als een put. WARJA
Praat me van den geest dus niet meer. HOLSET
Ik zal 't laten. Dat is voor jou een vreemde taal. Je weet niet wat de geest is. Maar je zult ondervinden en voelen, dat de geest regeert. WARJA
hartstochtelijk.
Totdat ook de geest gehoorzamen moet! HOLSET
Wat bedoel je daarmee? WARJA
Ondervond je nooit, dat iets je machteloos kon maken... dat je je schaamt voor je geest? Dat je het leven alleen maar vòèlt? | |
[pagina 58]
| |
HOLSET
na een korte poos.
En leid ons niet in bekoring.... | |
8e Tooneel.
Vorigen, Bediende die een brief aanreikt én zich daarna verwijdert.
HOLSET
Aha... Lotte is op weg hierheen. WARJA
Wie is Lotte?... Die typiste?... HOLSET
Mijn vertrouwde secretaresse. WARJA
scherp lachende.
Dus die is het? Die heb je lief? HOLSET
Toch niet. Ik zie ze graag. WARJA
Is dat niet hetzelfde? HOLSET
hevig.
Iemand die ik liefheb, zie ik niet graag meer! Onthoud dit; dat is een van die vervloekte Westersche gevoels-gespletenheden. En weet je wat ik het meest veracht in de vrouw:... de vrouw. WARJA
plots begrijpend
Waarom branden je oogen van haat als je mij bekijkt? HOLSET
Omdat ik je vrees.... WARJA
Waarom vrees je mij? | |
[pagina 59]
| |
HOLSET
verward en-heftig
Omdat.... omdat ik je niet meer zien mag! Lotte is een van die vrouwen die ik in mijn omgeving lijden mag en waaraan ik mij hechten kan... omdat ik niets voor haar voel! Ik mag een beest worden vani wreedheid, hoogmoed, leugen en trouweloosheid, ik wil geen beest worden als een beest. WARJA
verontrust
Zóó had ik me jou niet gedroomd! HOLSET
Ik zei je: de trilling der groote komende dingen vaart door mijn ziel... en jij bent een gevaar voor mij.... voor mijn idee, voor jouw volk en voor jezelf.... Vermijd me.... om Godswil.... tot de zware tijd is geleden.... Misschien kan ik later meer zeggen.... | |
9e Tooneel.
Vorigen. Darkhine, Kolzoff.
KOLZOFF
opgewonden binnenstormend.
Oorlog met Polen en Rumenie. HOLSET
als bevrijd.
Goddank..., nu kan ik tot rust komen. DARKHINE
Het onafwendbare valt over ons. HOLSET
Mijn zending raakt het begin van het einde. Ik word nu heelemaal mezelf. |
|