Het leven van Philippus den Stauten, Hertoch van Borgonien, ende van Margarita van Male, Gravinne van Vlaenderen

[p. 15]

[1369]

Het hauwelijck van Philippus ende vrauw Margarita.⁺

In dit jaer (1369) is binnen Ghendt ghehauden de leste tsamencomste, al waer de ambassade van den coninck bedient wierdt door Petrus, bischop van Auxerre, Gualterus Chastillon ende Everardus de Corbie. Van den candt van den graef waeren Henricus van Beveren, casteleyn van Dixmuyde, Balduinus, heere van Praet, ende Rolandus, heere van Poecke, raedtsheeren van den graef, dewelcke tsamen besloten hebben het naervolghende contract van houwelijck: ‘Daer is ghecontracteert ende gheaccordeert door ons Petrus, bischop van⁺Auxerre, den heere de Chastillon ende meester Everard de Corbie in den naem ende voor den coninck onsen heere, door hem ghesonden sijnde om te handelen van het houwelijck van monsegneur den hertoch van Borgonien, ende van mevrauw Margarita, dochter van den graef van Vlaenderen, hertoghinne⁽¹⁾ van Borgonien ter crachte van sekere commissie ende macht daer over aen ons ghegheven door den coninck van den eenen candt; ende den raedt van monsegneur van Vlaenderen, in den naem ende voor den gheseyden graef van den anderen candt, ende in der maniere als volcht: ten eersten om te voldoen ende effen te stellen aen monsegneur van Vlaenderen van de thien duysend ponden van het landt tot erfdeel, het welcke hy vraechdt van den coninck, onsen heere door de brieven van goede ghedenckenisse van den coninck Joannes, synen vader, lest overleden, den welcken Godt ontslae, ende door de syne hier over ghedaen,

+ Leste tsamencomste over het houwelijck van Philippus, 1369.

+ Contraet van houwelijck.

(1) Nota dat Margarita hier ghenoemt wordt hertoghinne van Borgonien, omdat sy weduwe was van den overledenen Philippus, den lesten hertoch van Borgonien uyt het gheslachte van Hugo Capet.

[p. 16]

ende van de achterstellinghe van de selve voor vele jaeren, als van hondert duysent deniers gaudt ter schilde voor compensatie van sijn ghelt ende voor seker ghetal van crijchsvolck ghehauden tot Grevelinghen t'hunder betaelinghe: Wy in den naem van den coninck om voldoeninghe te gheven aen den gheseyden monsegneur van Vlaenderen op syne gheseyde vraeghe, ende om den coninck tot hem te pleghen, hebben gheordonneert dat den coninck sal gheven ende leveren voor de gheseyde thien duysent ponden erve aen den gheseyden monsegneur van Vlaenderen tot eeuwich erfdeel, oft aen sijn hoirs ende successeurs, de steden, casteelen ende casselryen van Rijssel, Douay, Orchies, ende alle hun dependentien, toebehoorsels, balliuagien, patronaten ende heerlijckheden, hoe sy sijn, ende al sulcke als de voorsaeten van monsegneur van Vlaenderen, graeven van Vlaenderen hielden ten tyde dat sy ghetransporteert sijn gheweest aen de voorsaeten van den coninck, op de maniere ende conditie als volcht, te weten dat den gheseyde monsegneur van Vlaenderen, in gheval hy gheen mannelijck hoir en hadde van synen lyve ende wettelijcke houwelijck, de gheseyde steden, casteelen ende casselryen, toebehoorsels ende dependentien, welcke sy sijn, sullen het erfdeel sijn van mevrauw de hertoginne van Borgonien, sijn dochter, ende haer mannelijcke hoirs gheprocrëeert van den lyfve van monsegneur den hertoch van Borgonien, ende oock van de mannelijcke hoirs gheprocrëeert ende afghecommen van de rechte linie in wettelijcken houwelijcke van hun gheseyde mannelijcke hoirs, ende in gheval dat den gheseyden monsegneur van Vlaenderen in wettelijcken houwelijcke gheenen mannelijcken hoir gheprocrëeert en hadde van den lyfve van den ghescyden monsegneur van Bor-

[p. 17]

gonien (ghelijck gheseyt is) ende dat de gheseyde linie van monsegneur van Borgonien ende van Mevrauw quamp te faelen, uyt welcke oorsaecke somwylen gheschiedt dat het graefschap van Vlaenderen vervalt op dochters oft ander hoirs, 't sy mannelijcke oft vrauwelijcke; den coninck oft sijn successeurs, coninghen van Vranckrijck, sullen in dit cas moghen wederom hebben de gheseyde steden, casteelen, casselryen, toebehoorsels ende dependentien, ghevende thien duysent ponden parisijs erve tot erfdeel, vlaemsch loopende gheldt vanden 6 November 1355, te weten het marck silver op het marck van Troyen tot hondert ende achthien stuyvers parisijs aen de hoirs van monsegneur van Vlaenderen, graven, gravinnen, oft andere wel ende behoorlijc ghesetene in heerschappye vijf duysent ponden erve in het rijck van Vranckrijck tusschen de riviere de Somme ende het landt van Vlaenderen, afcommende tot aen de zee; ende andere vijf duysent ponden erve oock in het rijck van Vranckrijck gheleghen tusschen ende by de graefschappen van Retel ende Nevers, ende in gheval dat het sal ghelieven aen de graeven oft gravinnen van Vlaenderen, die sijn sullen ten tyde van de afcoopinghe, te hebben voor de vijf duysent ponden van de bovengheseyde erven, die sullen moeten gheleghen sijn by de graefschappen van Retel ende Nevers (als gheseyt is) by ghelde, dat is te segghen, voor het denier van de rente vijfthien, betaelinghe in eenen keer van het gheseyt vlaemsch ghelt, het ghene best sal ghelieven te gheven aen den gheseyden monsegneur van Vlaenderen in ander erve wel ende ghenoechsaem, gheleghen in Vranckrijck tusschen de riviere de Somme ende het graefschap van Vlaenderen in vrye heerschappye by de gheseyde steden, casteelen ende casselryen

[p. 18]

in een hommagie met het gheseyt graefschap van Vlaenderen, oft den coninck sal betaelen voor duysent ponden erve aen den gheseyden monsegneur van Vlaenderen, ist dat daer soo veel is, twintich duysent fransche guldens eens; ende ist datter meer oft min ist, naer advenant. Welck besit oft betaelinghe den coninck sal doen doen, volbrenghen, voldoen, (ghelijck gheseyt is) aen den gheseyden monsegneur van Vlaendren binnen den feestdach van S. Remigius in October toecommende ten lancksten: ende sal daer over goede ende ghenoegsaeme borgen aen den gheseyden monsegneur van Vlaenderen aenwysen, die sich sullen principaele schuldenaers maecken voor het houwelijck; ende omdat sedert dat de gheseyde steden, casteelen ende casselryen ghecommen sijn in de handen van sijn voorsaeten, sy becommen hebben het casteel van Ecluse by Douay, het welcke is van den auderdom van het leen ende casteel van Douay, den coninck sal willen, toclaeten ende consenteren, dat den gheseyden graef van Vlaenderen ende sijn hoirs op de bovengheseyde maniere hommagie hebben van eenen persoon erfghenaem van het landt, ende al sulcke recht ende souvereyniteyt op het gheseyt casteel ende erve van Ecluse, ghelijck sijn voorsaeten graeven van Vlaenderen aldaer hadden, als wanneer de gheseyde casteelen, steden, casselryen, toebehoorselen ende dependentien van Rijssel, van Douay ende van Orchies in hunne handen waeren: niet teghenstaende dat de voorsaeten van den coninck de heerschappye becommen hebben, ende den gheseyden graef van Vlaenderen sal ghehauden sijn op een nieuw hommagie te doen aen den coninck van Vranckrijck van het gheseyt graefschap van Vlaenderen, ende de gheseyde steden ende casteelen daerby ghevoecht

[p. 19]

om dit graefschap te hauden in hommagie ende pairie (als gheseyt is) op de maniere als hy lestleden hommagie ghedaen heeft aen den coninck over het graefschap van Vlaenderen, ende den gheseyden monsegneur van Vlaenderen sal voorsekeren aen den coninck, sijn hoirs ende successeurs in het gheseyt coninckrijck, van wederom te gheven, ende te leveren aen den coninck ende aen sijn successeurs, coninghen van Vranckrijck, de gheseyde steden met hun casteelen ende toebehoorselen, in gheval dat de gheseyde conditien niet en gheschiedden, hetghene Godt niet en wille, ende dat men die sal afcoopen ghelijk gheseydt is. Ende hier over sal den gheseyden Graef met sijn hoirs ende successeurs met de landen van hem ende de syne sich onderwerpen aen de Jurisdictie ende bedwanck van den coninck ende van sijn successeurs, coninghen van Vranckrijck, ende sijn hof, door hetwelcke de gheseyde hoirs niet en sullen moghen begaen ende daer toe sullen ghedwonghen sijn, ende andersints niet: ende de gheseyde afcoopinghe eerst ghedaen sijnde op de maniere als hier boven gheseyt is, ende de hoirs ende successeurs van den graef van Vlaenderen hebbende eerst rëeelijcke ende metter daedt vredsaeme besittinghe, ende de gheseyde compensatie behoorlijck ende sonder bedroch ghedaen ende besonderlijck sal den gheseyden monsegneur van Vlaenderen willen dat, ist saecke dat sijn successeurs machteloos sijnde om de gheseyde steden, ende casteelen met hun toebehoorselen over te gheven, dat den coninck ende sijn successeurs, coninghen van Vranckrijck, sullen moghen (ist dat het hun belieft) aenslaen ende aen hun nemen alle de gheseyde erven, ende bedwinghen op alle redelijcke manieren, door tydelijcke jurisdictie, ende andersints niet, op dat de gheseyde plaetsen

[p. 20]

aen hun wederghegheven worden: ende die wederghegheven sijnde, sal den coninck ghehauden sijn terstondt wech te nemen ende te niet te doen de aenslaginghen, inneminghen ende alle de beletselen, gheleydt op de landen, goederen ende besittinghen bovengheseydt, sonder eenigh teghensegghen, ende sal den gheseyden Graef sijn brieven overgheven; ende daer en boven sal den coninck van Vranckrijck gheven aen den Graef voor meerdere somme ghelts, de welcke hy hem schuldich is voor de bovengheseyde vraeghen twintich duysent deniers goudts, de welcke den coninck aen hem sal betaelen in hondert duysent guldens acht daeghen voor het houwelijck: ende de andere hondert duysent guldens goudts sal den coninck aen hem doen leveren binnen syne stadt van Brugghe binnen de twee jaeren, te weten: op het eynde van het half jaer naer het houwelijck vijf-en-twintig duysent guldens, ende daer naer van half jaer tot half jaer, op yder termijn vijf-en-twintich duysent guldens, ende den coninck sal aen hem daer over brieven van obligatie, ghenoechsaeme ende aen den Graef aenghenaeme borghen gheven, dewelcke sich wel ende behoorlijck sullen verbinden in de brieven, yder in synen eyghenen ende privëen naem, ende eenen vooral aen den gheseyden graef van Vlaenderen sonder dat de gheseyde hondert duysent guldens eenighe faute hebben volghens de termynen: ende hier over sullen sy goede, ghenoechsame ende al sulcke brieven gheven, als sullen connen ghenoech sijn aen den graef van Vlaenderen; ende alsoo ghevende aen den gheseyden graef van Vlaenderen de gheseyde casteelen, steden ende casselryen, ende hun toebehoorselen ende de besittinghe van de selve (ghelijck boven gheseydt is) den coninck ende sijn successeurs, coninghen van Vranckrijck,

[p. 21]

ende andere daer over verbonden sullen sy aen hem quyt sijn van thien duysent pondt van de bovengheseyde erve, ende oock daer mede betaelende (ghelijck gheseyt is) de bovengheseyde twee hondert duysent guldens, den coninck ende sijn successeurs sullen met hem quyt sijn van alle de achterstellinghen van thien duysent ponden erve, ende van de gheseyde hondert duysent patacons voor het crijchs-volck hetwelcke hy haudt binnen Grevelinghe, ende voor den schat van het ghelt van Clementi: ende den Graef sal ghehauden sijn wedertegheven aen den coninck alle de brieven, die hy hier over heeft van den coninck Joannes, vader van den teghenwordighen coninck, ende van hem, oft van een ander daer toe verbonden, ghelijck gheseydt is: ende hy begheert dat die van nu af nul sijn; ende dat den Graef noch sijn successeurs, oft andere daer oyt verbonden sijn, ghelijck gheseyt is: ende hier mede sal den coninck beloven aen den gheseyden monsegneur van Vlaenderen dat hy de besettinghe van de selve steden, casteelen ende casselryen, hun toebehoorselen ende dependentien aen hem daedelijck sal overgheven ende metter daet overleveren, ende aen hem sal betaelen, ten eersten: de hondert duysent patacons bovengheseydt voor dat het houwelijck gheschiede in de Heylighe Kerck, ghelijck gheseydt is: de hertoghinne sal een jaer lanck blyven, oft voor soo veel tijdt als sal believen aen monsegneur den graef van Vlaenderen het selve houwelijck met hem ghedaen sijnde, ende sal den coninck begheeren ende consenteeren, voor hen, sijn successeurs ende hoirs, coninghen van Vranckrijck, dat alle de brieven, die hy heeft, oft can hebben, oft andere voor ende van den cant van monsegneur van Vlaenderen, oft van sijn voorsacten, graven van het gheseyt

[p. 22]

landt van Vlaenderen, raeckende, op wat maniere het sy, het transport, ghedaen door den gheseyden graef oft van sijn voorsaeten ghedaen aen den coninck, van de gheseyde steden, casteelen, casselryen, toebehoorsels ende dependentien van Rijssel, van Douay ende van Orchies nul sijn, ende sonder weerde, ende sal die van nu af casseeren ende erkennen te sijn van gheender effect, van welcken inhaudt sy moghen sijn, voor soo veel als door die haer desen saude connen prejudiceren oft contrarieren aen de bovengheseyde dinghen oft aen eenighe van die als oock den coninck oft sijn successeurs, oft andere voor hem, oft sijn successeurs en sullen sich niet connen behelpen op gheender manieren van die bovengheseyde saecken, oft somighe van die, volghens als boven van point tot point verclaert is: ende daer over rijx beraedt ghehadt hebbende met verscheyden princen van sijn bloedt, ende heeren van synen raedt, den coninck sal beloven voor sich, ende sijn successeurs, ende oock voor den hertoch van Borgonien, waer van hy sich sal sterck maecken in goedt gheloof ende ghetrauwicheyt, ende in het woordt van den coninck te hauden, bewaeren ende volbrenghen van point tot point sonder doorbreken, dat hy, noch sijn gheseyde successeurs, noch hoirs, noch oock sijn broeder den hertoch van Borgonien en sullen willen door hem, noch door andere oyt te overtreden: ende daer over sich ende hunne gheseyde successeurs wettelijck ende in goeder trauwen, ende sonder bedroch te verbinden; al ist saecke dat de gheseyde steden, casteelen, casselryen, dependentien ende toebehoorselen van Rijssel, van Douay ende van Orchies gheapliceert waeren aen de heerschappye, daer aen gheweest ende ghebleven sijn by langhen tyde: wat renontiatien generale

[p. 23]

oft particuliere dat den coninck oft sijn voorsaeten ghedaen hebben, oft sijn successeurs doen, oft connen doen ten toecommenden tyde door conincklijck recht of andersints, van de giften, oft voor de alienatien ghedaen oft te doen, van heerschappye, ende van het gheseydt hof van Vranckrijck, oft voor sijn selven: welcke giften oft gagien niet ghespecificeert en sijn, oft verclaert in de brieven, die men sal gheven, ende wat constitutien, edicten oft ordonnantien, costuymen oft ghebruycken van het hof van Vranckrijck, oft andere saecken, soo veel als sy sijn, oft sauden connen sijn prejudiciabel aen de bovengheseyde saecken, ofte aen eenighe van die, den coninck sal casseren, wederroepen ende al te niet doen voor sich, sijn hoirs ende successeurs door sijn opene brieven, ende om de bovengheseyde saecken te doen, ende te volbrengen aen den gheseyden monsegneur van Vlaenderen op de bovengheseyde maniere, ende om aen hem alle hier toebehoorende sekerheyt te gheven, soo van den eenen candt als van den anderen: soo sullen die van den coninck tot Rijssel sijn den toecommenden sondach voor Sinxen naestcommende, ende alle dese saecken gheseydt ende gantschelijck ghepasseert aen monsegneur van Vlaenderen. Hy is te vreden, ende consenteert van nu af, in dit cas dat het houwelijck van den bovengheseyden, sijnen broeder van Borgonien ende van sijn dochter gheschiede, dat men van nu af voortaen voort gae tot de solemniteyt van het gheseyt houwelijck tot sulck eenen dach als het den coninck sal ghelieven, ende soo haest als het wel sal connen gheschieden. Tot ghetuyghenisse waervan, wy Petrus, bisschop van Auxerre, Gualterus, heere van Chastillon ende Everardus de Corbie van den candt van den coninck van wie ende voor wie wy

[p. 24]

ons sterck maecken; ende wy Henricus van Beveren, castelijn van Dixmude, Balduinus, heere van Praet, Rolandus, heere van Poecke, Raedtsheer van monsegneur van Vlaenderen, voor synen candt, ende voor wie wy ons sterck maecken, dat hy sal beloven voor sich, ende voor mevrou van Borgonien, sijn dochter, te hauden ende te volbrenghen alles wat hier boven; ende soo veel als raeckt elck van die, wy hebben ghestelt onse seghels op dit teghenwordich tractaet, hetwelcke ghedaen is gheweest binnen Ghendt, donderdach den twelfsten van April een duysent dry hondert negen-en-sestich.’

Terstondt sijn de fransche bevelhebbers uyt de steden, casteelen, casselryen ende landen vertrocken, ende hebben aen Ludovicus den graef van Vlaenderen sijn steden, etc. wederomghegheven.

⁺ Den neghenthiensten Juny heeft den biscop van Doornijck den seghen ghegheven over het houwelijck van de doorluchtighe princen Philippus den Stauten, hertoch van Borgonien, broeder van Carolus den Vijfden, coninck van Vranckrijck, ende van Margarita, weduwe van den overledenen Philippus, oock hertoch van Borgonien, dochter van Ludovicus van Male, graef van Vlaenderen, etc., in de teghenwoordicheyt van Wenceslaus ende Joanna, hertoghen van Brabant, ende veel andere, soo fransche als nederlandtsche adel-heeren, in de kercke van St. Bavo binnen Ghendt.

Den twee-en-twintichsten September is mevrauw Margarita, huysvrauwe van Philippus den Stauten, binnen Parijs ghecommen, alwaer sy seer treffelijck onthaelt is gheweest van den coninck, coninghinne ende van het gheheel fransche hof, soo gheestelijck als werelijck.

+ Het houwelijck tusschen Philippus ende Margarita.

[p. 25]

In dit selve jaer hebben de Joden binnen Brussel eenighe⁺gheconsacreerde hostien met deghens en poignarden doorsteken, waer uyt een groote menichte van bloedt ghevloeyt is. De Joden, die dese heylichschenderye bedreven hadden, sijn ten deele ghevanghen ende verbrandt, andere hebben ongheluckich hun leven gheeyndicht. Deze hostien worden noch hedendachs bewaert in de kercke van SS. Michiel ende Gudula binnen Brussel.

+ Het H. Saerament van mirakel tot Brussel.