Ik ben een echt genie. De briefwisseling van Max de Jong en Hans van Straten 1942-1951

Amsterdam, ca. 1 oktober 1945

Beste Hans,

Je brief en briefkaart beide ontvangen. Corresponderen doe ik principieel niet meer, omdat ik mijn tijd te hard nodig heb, maar vuur jij gerust af en toe eens een brief op me af, ik zal hem eerlijk lezen. Er zijn hier in Amsterdam erg veel mensen, en daarvan ben ik er een, als je weer beter bent¹ kom je maar eens een week hier, dan zal ik je wel uitvoerig oriënteren, literair en desgewenst ook politiek. Overigens je vak niet! Ik heb vaak bij mezelf mijn wijze hoofd geschud, dat ík op m'n Schelpenkade² de munitie tot op het dak had liggen en met al die aanslagjes rondom Leiden een vinger in de pap had maar niettemin buiten schot bleef, terwijl jíj met puberale vasthoudendheid er naar solliciteerde, om op níets gevangen te

1 In september 1945 had HvS een pleuritis opgelopen.

2 Adres in Leiden waar MdJ rond 1943 woonde.

[p. 20]

worden.³ Het gevaar daarbij leek me vooral van paedagogische aard, dat je namelijk nog met een aureool om je hoofd ook uit dat gevang terug zou komen, terwijl er in raken toch maar een kwestie van stommigheid is. Overigens gefeliciteerd dat je er nog bent, dat je gezondheidstoestand er op achteruit getuind is, is zo erg niet, want de Amerikanen hebben het nieuwe geneesmiddel tegen T.B.C. meegebracht. Dat is geen sensationele larie van me, maar volle ernst. Een aparte verhandeling erover sluit ik hierbij in. Zorg intussen dat je niet nog meer tijd vergooit, maar gebruik je ligkuur om een schema af te doen, een planmatige lectuurlijst af te werken voor examenstudie, en een vrijblijvende omwille van de cultuur. Lees in elk geval in vertaling de Ethica van Spinoza, (echt een boek voor jou bovendien!) en verder veel Niels Lyhne en dergelijke dingen (in Duitse vertaling dit). Abonneer je op Het Parool, want alles wat maar ondergrondse literator was, heeft daar zijn baantje aan, wat uit de krant blijkt. Dergelijke heren vinden elkaar ook in de Uitg.ma. De Bezige Bij, die coöperatief gaat worden en grote toekomst heeft, maar aan hun tijdschrift Voorpost zitten mij toch nog te veel pimpelaars en te weinig boekenwurmen, een strijd tussen twee richtingen die ik aan het uitvinden ben. Mijn boek is bijna af, het eerste deel, van buiten de stad uitlenen van het duplicaat kan helaas geen sprake zijn, dus je zult je ongeduld nog een half jaar moeten bedwingen, tot het in een tijdschrift komt. Mijn geld is nog niet helemaal op en ik zit slecht in de vriendinnen, maar dat is een blijk van selectiviteit, ik heb er zo veel gepareerd en de weinige overschietenden hebben het míj gedaan, je snapt wel. Als je soms eens copy voor Criterium hebt stuur je het mij maar, dan komt het wel terecht, maar ik kots van de poëzie, dus liever wat anders. Op mijn uitvinding om ‘essayist’ te worden kan ik wel patent nemen, vind jij dus ook maar eens zo iets voor jou uit (maar niet hetzelfde!), ga bijv. conversatie-blijspelen à la Oscar Wilde schrijven.⁴

Penicilline

Penicilline is de belangrijkste medische ontdekking van de oorlogsjaren. Een vent was, vóór de oorlog nog, bezig met een proef die steeds mislukte doordat zijn bacteriën sukkelden en doodgingen. Toen kwam hij op het

3 [in de marge] Ik heb de hele oorlog geweten, dat de eigenlijke hoofdman van de groep Hans Katan, die Reydon en zo gemold hebben, Jacques Gans was, en dat hij helemaal niet in het buitenland zat, leuk hè?

4 [in de marge] Converseer nu ze er zijn veel met Engelsen, dat is kapitaal waard met het oog op je toekomst, ik oefen me ook.

[p. 21]

geniale denkbeeld, om na te gaan wat er nog meer op het glaasje zat, en vond de moordenaar. Hij had daarmee een nieuw medisch principe ontdekt en kreeg meen ik een Nobelprijs. Het gaat om een groep bacteriën die een andere groep stelselmatig bestrijdt, onder die andere groep vallen de verwekkers van een lijst van twintig ziektes, waaronder syphilis en tuberculose. Wij hadden er zo weinig van gehoord, omdat het planmatig kweken van het goedje een heel gedoe is, er moet eerst een gist gekweekt worden geloof ik, en die moet dan weer zo goed zijn de eigenlijke peniciline af te scheiden, alles samen vereist jarenlange en nerveuze cultures in laboratoria. Dat hebben ze in Amerika nu achter de rug, de productie gaat er in het groot en de klinische toepassing komt ook al lijn in. Toen heeft opeens de Engelse regering op de hele productie beslag gelegd, omdat toevallig ook afgeschoten benen er twee keer zo gauw van aangroeien, maar nu komt het weer vrij. Hier in Holland wordt het gesaboteerd door verouderde huisartsen, die het immers op college ‘niet gehad hebben’ en door teringlijers die zich die geriefelijke ligkuren zien ontgaan. Jonge kwieke specialisten en academische docenten hebben evenwel allemaal al bestellingen in zee, zorg dus dat je een dokter vindt, die niet ja zegt en nee doet (zo zijn de meeste!), maar een werkelijke jonge kwieke specialist z.b. Maschmeijer heeft een beenvliesontsteking waar hij nu ook opeens af zal komen, specialist (na twee verwisselingen) dr. Noordenbos, die ook wat doceert, ik geef maar een voorbeeld. Het goedje schijnt, als het op je losgelaten wordt, je hele constitutie te saneren, ze doen het in gecontroleerde kuren van een paar weken met slikken of injecties, en voor longgevallen schijnen ze kamers te bouwen waar je het inademt. Alle wetenschappelijke tijdschriften van de overkant schrijven er over en schreeuwen om statistische gegevens betreffende de toepassing, dus informeer jij eens of het inderdaad op tuberculose van toepassing is, want ik wil geen overdreven verwachtingen wekken, maar schrijf mij je bevindingen, misschien is het een goeie tip geweest! Ontplof niet van voorbarig enthusiasme wou ik maar zeggen (je bent nog zo klein).

Bestel even een bundel van Gertrude¹ extra en stuur die aan mij, dat spaart me schrijven. Wijt het niet aan lompitude als ik in het vervolg geen brieven beantwoord, ik móet me wel beperken. Over collega Gans wou ik je nog vertellen, maar dat heb ik geloof ik al gezegd: ‘Vale’

Max.

1 Gertrude Pape.