Polletje Piekhaar

[p. 1]

 

Affijn, as nou et beter deel:

 

De Meesters, Docters.... weet ik veel!

 

De Priesters en de Proffe

 

Of andere Bolleboffe

 

Bewere, dat ik lieg en loog

 

Omdat me pa me moe bedroog

 

Dan zeg ik tot de heele klis:

 

Sta op!... en spreek de waarheid is...

[p. 5]

Hoofdstuk I.

Za'k ie vertelle ......... Ik hiet Daantje, maar ze noeme me Polletjepiekhaar, omda'k naar de kleniek liep om me kalkhoofd te late plukke en op 't haveloosie met me bloote kop in de klas most zitte met Snoekie, Scheeltjeleelijk en Balletjewoef....

Snoekie en Balletje ware vaste gabbertjes¹, maar as ze morke, da'k geen bijgoogem² was en een heele ris kopersneesies in 't snotje had, benne ze same gaan doen met mijn en Scheeltje, die naast me Opoe in de Zeve Weeje woont. De Zeve Weeje, dat benne de zeve luizige krotjes van een rijk gesticht, die net as de koeje op een hoopie in de modder staan om uitgemolke te worre.

Me ware geen pikeurs op 't haveloosie, waar me les krege in rekene, leze en uitharde van Pietjepuk, die een hoedje met hersenschuddinkies droeg, dat ie meebrocht uit Tierol in Denemarke voor z'n daklooze klithare en me later van 'm hebbe gepikt om d'r Erassemes mee op te knappe.

Amme dochte, da' me alweer is genog hadde motte

1 maatjes.

2 suffer.

[p. 6]

leere en bang wiere, dat 't in je hoofd door mekaar zou loope, ginge me spijbele, zandhappertje spele en sneesies make, net zoo lang tot 't haakstuk liep en de stille smerisse ons opbrochte om af te stedeere. Tege da'me an 't hek van de school kwamme, sting Pietjepuk al met een knoersie essehout bij de deur om ons te begroete:

‘De heere worre bedankt,’ zee ie tege de klabakke, die an d'r pet tikte, ‘en an de resepsie zal niks mekeere. D'r wordt groen gemaakt...... en bont en blauw: al de kleure van de regeboog! Op de meziek kan gewacht worre en de heere motte maar een stoel neme, as ze van plan zijn om 't pregram mee te maken. D'r wordt an gewerkt!’

Dan slingerde ie ons in 't turfhok, kwam mee d'r in, dee de deur in 't slot en ging z'n linksmoesie houwe: ‘Nog al wat rechschapes op de kop wete te tikke deze reis?’

‘Ga nog al,’ zee Snoekie op groot lef. ‘Me magge niet klage.’

‘Dat doet me effetief plezier,’ lachte Pietjepuk, ‘al was 't alleen maar om 't leed, dat noodzakelijk geleeje zal motte worre. 'k Veronderstel, dat jullie begrijpe, waarom 'k een endje hout bij me heb?’

‘Ja,’ zee Balletje om z'n eige niet te late kenne, ‘en da's zoowat alles wat me hier goed begrepe hebbe.’

‘Prachtig!’ riep Pietje, ‘maar da's geen rede, om 't nog niet is effe grondig door te neme.’

En dan begon ie er op in te rammele, tot me lagge te krinkeltolle en dochte damme van de wereld geknuppeld zouwe worre. Me krege ze uitgemete, tot

[p. 7]

al de plekkies van je bast geraakt ware en as Pietje maar half docht, dat ie 'n heiligedag gelate had, begon ie alles nog is van nieuws af an over te kloppen.

Amme goed ware afgestoft, wiere me bekant gek, blind en kreupel naar de bank in de klas gebrocht en mochte er over denke, hoe je 't flikke most om naast je kont te gaan zitte.

Balletje was de beste in alle vakken en wist zooveel uit z'n bloot hoofd, dat je wel most gaan denke, dat ie er wat voor innam. De tafels kende ie bekant zoo goed as de broekzakke van z'n vader en op de landkaart wist ie dorpe en vliegestrontjes grif uit mekaar te houwe. Snoekie was beter in geschiedenis. As ie voor 't bord most komme om uit te rekene: twaalf plus zes en negentig, gaf ie as uitkomst: Floris de Vijfde door de edele vermoord!

Scheeltje was in 't rekene zoo goed as Snoekie en kon bij 't leze an de plaatjes zien of 't boekie niet op z'n kop lag. As Snoekie van school getrapt wier, bleve me alle vier maar weg en ben 'k weer gabbertje geworre met Scheeltje, de eenige zoon van een verlate vader, die z'n eige mottig staat te stompe an de witwerkkassies en nog geen tijd over heit om z'n neus te kokere. De heele godgeslage dag loopt ie hijgend te buffele achter z'n krulleschaaf en ziet eruit as de dood op z'n ziekbed.

Heel z'n leve lang maar voor een hapsnuf kassies in mekaar smijte: viervoetertjes, vijfvoetertjes, zesvoetertjes...... en maar schave, spijkere, zuchte en poepies late. Niks as: poote... dekkie... deure...

[p. 8]

poote... dekkie... deure tot z'n boezeroen zeikwaternat an z'n geraamte plakt en ie op de duur kotsmisselijk wordt van z'n eige zweetstank.

As de kassies z'n bloed hebbe en zoo wijt klaar benne, komt er een sirool met een wipneusie en een flodderdas, die 't houtwerk in de sjanpoepel zet en d'r vlamme en knoeste op kloddert tot je d'r tureluurs van wordt.

De viervoetertjes benne voor de dienstboojes, die ze op d'r zolderkamertjes zette en volproppe met katoene hemde, net zo lang, tot ze d'r een vent bij gevonde hebbe.

As dat niet vleuge wil, verzeile ze met kassie en al naar 't Leejematehuis om achter de horretjes te wachte tot Killekobus an de rame tikt en zeit, dat de kluitjes geschud benne en ze met d'r rimmetiek onder de groene deke magge kruipe.

Omdat Scheeltje z'n vader voor kassiesmaker en niet as kokkie op de wereld kwam, wordt 'm de tijd niet gelate om zelf z'n prakkie te koke en komt er elke dag strijk en zet brood op tafel; brood, dat lang duurt, uitdroogt en naar de woestijn gaat smake. En da's waarom Scheeltje d'r zoo fel op is om mee te gaan, ak voor Opoe naar een kneivertje kachelbrand ga snorre.

‘Daantje, jong,’ zeit ze, ‘ga's rap een brandje voor me vinde, de petatters motte an de kook. Daalijk zal die ouwe saskerlap wel weer thuis komme met een lekkere snee in z'n neus en as ie merkt, dat de piepers nog niet de pot uit broebele, he'je kans, da' me weer is een nachie op de keije magge bievekeere.

[p. 9]

Opa z'n jatte zitte zoo los as een dorschvlegel.’

Dan kruipe ik en Scheeltjeleelijk erges in een bouwerij om een schurfie kachelhout te gaan gappe voor me Opoe, die 't ommers zelf wil!

En brenge me de dikke kegge, dan is ze scheutig van de lol en zeit: ‘Omda' je nou zoo braaf ben, vier duite voor een siegret.’

Scheeltje wordt uitgenoodigd om mee te bikke, zit in de lengte en de breedte te groeien achter z'n bord en allerlei linke foefies te verzinne, om nog een lelietje spek of een frieseltje hortbonk van Opoe los te brande.

Eens, as me weer is ware weze spinze naar een sprotje hout, moste me gehaaid an de kuierlatte rukke: d'r tippelde een koperbout! En loope dat die smeris kon!... loope!... as een scheet op rolletjes. Me hadde geen aasie kans meer om een spaantje achterover te drukke en ginge maar zoo'n beetje door de stad baviejane om te prebeere of me Senteen-mootje niet voor een brokkie kokenoot op de heupzwaai konne neme. Maar, d'r was nerges een kokeneutewage op de vlakte en we moste 't vaartje wel uitstelle tot een volgende keer.

‘La' me dat sleepertje pikke,’ riep Scheeltje en sprong d'r harekidee! op, om lekker over de laaiboom beentje te gaan bungele.

Same op de wage liete me ons an de vischmarkt bezorge, of me d'r dringend weze moste; want, levende bliekies is zoo'n gijn en omdat de uitgestoomde mekreele zoo afgeluizig joofel benne. Maar je mot ze eerst hebbe! Nog al wiedes!! Me stinge

[p. 10]

eerst zoo'n beetje te staan bij de mandes met garnale: om d'r op te passe za'k maar zegge! De deksels ware dichtgemaakt met een spiertje staaldraad en an de kante konne me niet frunneke, omda' me geregeld in de kiere gehouwe wiere door de martmeester, waar me kwaje vrinde mee benne. Door de gate in de mandes ka' je zoo, met je jatjes op je rug, geen garnutje bekaan krijge. Je trekt d'r enkel de koppe maar af en die benne niet om te vrete!

Affijn, d'r viel noppus te bewiegumme en me hebbe enkel effe an de versnapering magge snuive en motte lache om de snuitsprietjes, die in je nek kriebele of 't luize benne. La' me afspreke, dat de garnale te zout ware......

Me ginge weer een hortje wijer, om 't is te gaan prebeere bij de kissies met bokkums: vette bokkums benne ook zoo allejezis joppe, maar ze late d'r eige bekant niet uit d'r graffie wurme. Ze benne, lijkie an lijkie, ingespijkerd en as ie d'r eentje tussche de latjes voorgaats heb, mot je merakels oppassen, da' je de haakies van je dreggie, dat Onzelieveheer je gegeve heit, niet afklemt.

Me stinge d'r nog maar net, ware zoo gezeit nog niet eens goed gearreveerd, as me al een bekattering krege van de sougers. De sougers, dat benne de kooplui, die je zoo grif in mekaar schoppe, of ie 'n ouwe mande ben.

Me ware en bleve die dag behengst¹ en hadde d'r niet veel moed meer op, dat 't bij de scharre beter

1 vervloekt.

[p. 11]

lukke zou. Eerst konne me ze heelegaar niet vinde en amme ze eindelijk in 't snotje krege, wiere ze net ingepakt en meegegeve an de bode op Gouda.

‘Koleere!!’ vloekte Scheeltje. ‘Is dat effe 't toppunt! Me hadde met de scharre motte beginne, Pollie. Nou, zwaai ze maar gedaggies! Alles wat me doen, komt faliekant uit. La' me met de vleugeltjes gaan klappe en is prebeere of me met een stokkie in de stroopvaatjes an de Blaak wat klaar kenne make.’ Net as me naar de uitgang van de mart spankerde, zei Scheeltje: ‘Roojem’ en wees - niet met z'n jat, maar met z'n oog natuurlijk! - naar een vischvrouw, die zat te maffe bij d'r heele bissenis. 'k Zag opstoot, da' me d'r op een leffie wel wat uit konne sleepe, as 't effe een beetje mee wou zitte.

‘As jij een visschie durf te vissche, staan ik wel voor jou op de loekout!’ voerde Scheeltje, die 't zelf niet andorst. ‘Ik zal in 't pad wel bij de leege bank steune¹ en 't seintje geve as 't seef is.’

‘Kim,’ zee 'k, ‘daar ben 'k voor te porre, maar 'k mot et zaakie eerst is goed aflegge en gaan kneize, hoe ak van wiek mot gaan, as d'r lampe valle². Jij gaat hier op de leege vischbank zitte en doet net of ie hard heb motte peeze en een blaasie zit te happe ...... Je houd mijn maar in de smieze en ak wat bekaan³ heb, zien me mekaar an de Leuvehave...’. Nou, toen ik, sloffiesloom as een hoerebaas op Maandag, braaf an 't kuijere langs de uitstalbanke en maar net doen of 'k een snurker van goeie huize

1 wachten.

2 betrapt worden.

3 te pakken heb.

[p. 12]

was, die d'r zinnigheid an had, om een rookzallempie voor tussche z'n kedetje te koope. Ak zoo effe had loope darre, nam 'k sahaggeles¹ een linkschuivertje om bij 't vischwijf te komme en is te kijke, wat ze weg te geve had. Ze zat te maffe of ze een kolebootje was weze losse en snurkte de riebel in me darme. Balkie met spijkers zage, noeme me dat!

D'r ware, jammer genog, geen bokkums en geen uitgestoomde mekreele, niks as palings in een tobbe en snoeke in een netje met water. De palings ware veels te glad netuurlijk! 'k Docht, da'k maar weg most gaan, want d'r was niks bij, wat je uit 't jatje bikke kon en 'k liep terug naar de Scheele om 'm te zegge, dat 't een sof was.

‘Zou je Opoe geen snoekie luste?’ infermeerde ie.

‘As ze 'm lekker klaar maakt is 't om van te scheure!’

‘He' jij dan al is snoek gegete,’ vroeg ik.

‘Nee,’ zee ie, ‘maar 'k weet zeker, da'k er razend gek op ben en da' je Opoe d'r wel pap van lust. Amme nou toch hier benne, kanne me net zoo goed een visschie voor d'r meebrenge, waar of niet? Ik zal me lensies op scherp zette en gehaaid goed voor je uitkijke en as ie 't beesie bekaan heb, za'k 'm buite van je afslaan² en voor je drage.’

Goed, doch ik, me konne Opoe ook wel is trakteere op een jouker snoekie en medeen prebeere om een dotje piraatjes van d'r los te make.

Ak weer bij het wijf sting, liet 'k me kop een beetje

1 met opzet.

2 overnemen.

[p. 13]

in de tobbe zakke om door 't ope hansvat te linke naar Scheeltje, die met z'n vinger langs z'n neus 't loentje gaf, dat 't stonk en 'k nog effe wachte most. Ik weer, kwansuisies met me jatte in me melig op z'n elf en dertigste an 't slentere langs de kabeljauwe, die met ope bekke naar me lagge te kijke, omda'k me zoo braaf anstelde en m'n jatte thuis hield.

As 't lang genog geduurd had en me dochte, dat 't seef was, schoot 'k, hoepelefloep op de snoekies an, keek vliegens om me heen...... effetjes de bever en dan van je pietje...... patje...... pats......! Snoekie habbes!!

‘Au!!! Au!!!’ Godsmerakel zoo'n gil as 'k gaf! Die luizebos - die snoek natuurlijk - beet me klauw d'r bekant af. Eeuwiggietgloeiend, wat dee ie me zeer! Zukke bijtspijkers had die lijjer in z'n snajem. En pruime dat ie me dee!! pruime!!...... hij smulde van me, da'k er van sting te tandakke op de tegeltjes. 'k Mag opstoot ontploffe...... die snoek had mijn bekaan!

D'r kwam derekt een stootje gaajes en een smeris op een draffie; zoo'n lange sladubbeld, die nog haast een doodsmak maakte over z'n sabel en een bennetje kuit.

Scheeltje nam de renner en ik was gloeiend voor de bijl. Ka' je nagaan! Die vischvrouw begon te schelde; niet op mijn, maar op de uitslovers, die me gegrepe hadde en zelf, as ze de kans krijge, mekaar begappe op leve en dood.

‘Waar bemoei ie je mee,’ snauwde ze, ‘as ie een

[p. 14]

dief op wil brenge, mot je eerst je femiellie gedag gaan zegge en dan de trem neme om je schoene te spare. Sjongesjonge, kenne jullie 'm wel hebbe, krachtpatsers, ka'je 'm wel houwe met z'n alle, die vadermoordenaar! Laat 'm maar los, hij kan wel op z'n eige poote staan en as ie tippelt...... nou nog een meleur! En jullie, die zoo graag voor menschevangertje spele, ga eerst je klauwe wassche, voor ie naar een ander wijst......’

‘Laat 'm maar gaan,’ zee ze tege de adoot, die z'n hanschoen al uitdee om me, zoo tussche me schoere, een jatje te geven tot an 't stoepie van 't beroo.

‘Laat die merodevogel z'n uitvlieger weer hebbe, hij heit z'n straf al te pakke en as ze allegaar gegrepe moste worre, die d'r jatte niet thuis kenne houwe, sting jij tot an je dood in angenome werk. As 't op inrekene ankomt, kan 'k ie wel betere adresse geve. Je ben toch zelf ook vaar en zal d'r voor bewaard blijve, dat jouw jong voor schobberdebonk langes de straat schuime en in d'r kladde worre genome voor een visch, die ze nog niet eens rauw vrete kenne.’

Dan kwam ze naar me toe om met d'r boezelaar 't bloed van me jatte te vege en me pet op te rape. 'k Kon d'r wel om griene, omdat ze zoo joofel was en me nog voorsprak tegeover 't heele hussie afgeblufte uitslovers.

Maar die dulle smeris wou me niet late gaan, zee, dat ze 't maar an de kommesaris most overlate en dat de jestiesie d'r toch ook niet was om vliege te vange.

[p. 15]

Amme buite de mart kwamme, sting d'r een zwikkie volk, of de koningin voorbij most komme. Noliejeheine! wat een belangstelling! 'k Mag stikke ak niet geknikt heb, maar evezoovroolijk doch ik: krijg allegaar de beris. 't Was geregeld een opstootje en 't heele verkeer raakte d'r door in de knoedel! Ze begonne te dringe om me beter te kenne zien en liepe die smeris alsmaar op z'n poote te trappe, net zoolang tot 't 'm begon te vervele en ie z'n lat trok om een doorgang te hakke naar de Pauwesteeg. D'r kwamme op 't end nog twee grandige bij, om ruimte te make en 'k wier tussche drie man, Jantje-stap-netjes, naar Meheertje gebrocht. Die, op 't beroo, ware joofele binke, ze vroege niet: ‘Wat heb ie gestole?’ maar, of 'k al gegete had. En ak zee, dat Opa alles verzoop, wat niet geschroefd en gespijkerd zat en 'k bij me Opoe inwoonde, kreeg 'k derekt een bakkie lurk met suiker en gesmeerde kuch van de Hallelujabrigade. Me vingers liete ze uitbloeje in een kommetje met bijtwater en hebbe d'r toen een gaze lappie met stinkstank omgedraaid uit de roojekruistrommel van de brigges. ‘Effe op je tande knabbele,’ zee ie, ak me jat in 't kommetje stak.

Oi! of ie met je naakte grabbel in kokend lood staat te roere. Maar 'k heb louw sjoege gegeve, omda'k bij de grandige niet te kakke wil staan.

Poosie later kreeg 'k nog een staartje spruiteprak van een klabak, die z'n bikke niet luste en van de mejoor een hommetje haring. 'k Heb d'r magge

[p. 16]

haggele tot 't zweet me uitbrak en 'k bang wier, da'k er an splijte most......

'k Hoefde gelukkig niet in 't hok en mocht op een bank in de wacht zitte vlak bij de kolebak, stikvol met peukies siegret, die'k stiekum snaaide, telkes ak bukte om me schoen vast te make.

Een van de straatadoote gaf me een boek met plate d'r in: allegaar heilige, die hartstikke duizelig wiere van 't zitte op de wolke en mekaar vast moste houwe om niet naar beneeje te duikele. D'r was een soortement bisschop bij, die heelegaar in z'n eentje op een wolk uit zeile ging en ze eige nog door vier nagelnaakte engeltjes de zaligheid in liet douwe.

Ak et boek uitgekeke had, wou 'k ook dolgraag heilig worre en dee een stiekume eed op me ooge, da'k nooit geen snoek meer gappe zou. 'k Had d'r eerlijk berouw van, omdat me jat zoo zeer dee en 'k nog niet wist of 'k d'r voor naar de tuchtschool zou motte.

Later kwamme d'r nog twee stille dienders met een piepkuike,...... weggeloope uit d'r diensie in de Haag. Ze zat as een vogeltje op een lijmstok maar in d'r hoekie en dee niks as griene, omdat ze naar de kruip in en kruip uit most. In 't doorganghuis is me moeder ook geweest, voorda'k gebore wier in 't schilleschuurtje van Tetjeroen, die me in een krant rolde, omda'k met me slakkie bloot lag.

't Piepkuike bleef maar simpe en ak effe de kans kreeg, schoof 'k naar d'r toe om een hortje met d'r te prate en d'r te vrage, hoe 't allegaar zoo met d'r

[p. 17]

gekomme was. Maar ze kon haast niet uitprate van 't gesnik en 'k wist niet meer wa'k d'r an doen most. Toen he'k et boek voor d'r gehaald met de heilige, maar ze kon ze niet zien...... van de trane. Ze zat as geknakt in d'r hoekie met 't boek op d'r schoot en rook niet eens is an d'r prakkie: knolletjes met gehak!

De heele middag heit ze geplanjerd¹ en van de narigheid zitte snikke, tot de stille roeskoppe weer kwamme om d'r weg te brenge.

‘Dag Daantje,’ huilde ze, as ze bij de deur sting. ‘Dag Kerlien!’ he'k geroepe en 'k had die stille schuimschijters wel naar d'r strot wille vliege.

Saves most 'k bove komme, om door Meheertje gehoord te worre. Opoe zat al te wachte...... en huile dat ze dee...... huile!! Zukke dikke tranen, die ze afveegde met de linte van d'r Zondagsche hoedje. Nog voor de kommesaris wat zegge kon, begon ze:

‘Daantje, Daantje, hoe ka'je Opoe nou toch zoo'n verdriet doen?! Hoe be' je d'r toe gekomme, om je eige zoo te vergete? Meheer,’ vroeg ze an de kommesaris, ‘ma'k 't 'm effe wijjer zegge? 'k Ben toch zn Opoe en altijd zoo door en door goed voor 'm geweest......’

De bollebof knikte en zat leukies op z'n potlood te kluive, maar 'k zag, dat ie ze eige met z'n ooge de mieremietus lachte.

‘Hoe be'je d'r toe gekomme,’ begon Opoe weer. ‘Je brave Moeder leit te tolle in d'r graf...... Heb ie

1 gehuild.

[p. 18]

dan geen gewete? Hoe motte me 't voor God verantwoorde?’

En, studie-an zat ze te planjere, trane met schepemmers, die mekaar an 't puntje van d'r neus een douwtje gavve en neerviele op d'r kapotte hanschoene. ‘Wa' mo'k nou tege je Opa zegge as ie hoort da'je 'n dief gaat worre? Daantje, je maak je lieve Opoe kapot! Hebbe me je daarvoor opgevoeid?’

‘Meheer,’ zee ze tege de kommesaris, ‘meheer, sla 'm maar te plettere as ie z'n klauwe niet thuis kan houwe. 'k Doe d'r an, wa'k kan om d'r een man in de maaschappij van te make, ik en z'n Opa. En, as me 't moste beleve, dat ie een boef wier, zagge me 'm net zoo lief in 't graf dale. Me hebbe d'r over gewaakt as engele en nou dat...... ogodogodogodogod!!’

‘Hoor is,’ zee de kommesaris tege me. ‘'k Wil anneme, da' je 't niet zoo slecht bedoeld heb en 't is met je prebeere. Maar, as je hier voor de tweede keer komt, ga je regelrecht naar de tuchtschool: la' me dat afspreke!’

‘Precies wa'k doch, Meheer,’ zee Opoe. ‘Me zalle d'r voor wake, dat ie fesoendelijk blijft en nooit een pliesiebroo van binne meer zien zal.’

Maar, as me buiten ware vroeg ze opstoot: ‘Was 't een groote snoek, Daantje?’ En ak zee, dat 't een kallebaster van een beest was, begon ze weer te huile: ‘Jezismerante!........., een sinjeur van een visch, die as een prelaat in z'n vleeschie zat...... Zoo'n kanjer van een snoek, rijk de boter waard... Hoe ko'je 't me andoen, Daantje! Da' me die biek-

[p. 19]

wammes nou juist verspele moste! Wat een slag...! Wat een slag!!!’

Midde-in de straat bleef ze staan, om me bij me hessie te vatte: ‘Za' je me belove, da' je me geen verdriet meer doen zal, Daantje? Hoor ie lieve jonge, as ie nou weer is een snoek voor Opoe gaat vinde, dan mo' je 'm vinde an z'n staart......’