Oeuvres complètes. Tome XXI. Cosmologie
(1944)–Christiaan Huygens– Auteursrecht onbekend
[pagina 319]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
III.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 320]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
4o. Nodos ab absidibus merito removit, quorum combinatio latitudini tot peperit erroresGa naar voetnoot5). Inclinationem fixam et uniformi angulo constantem introduxit, quae simplicitati naturae magis est consentanea. - En marge: Sed cujusnam plani respectu? Nam non magis planum Eclipticae idem manet respectu fixarum, quam planum orbitarum in quibus singuli planetarum reliquorumGa naar voetnoot6) Reprehendit vero in eodem KepleroGa naar voetnoot7) 1o. quod Mensura Orbitae non est praecise tanta. 2o. quod aphelij locus aliquantum a vero absit. 3o.[Fig. 91]
nodi pauxillum exorbitant. 4o. Haud recte judicat planetae situm in Ellipsi ex orthogonali contactus. Quod postremum pseudographema nemini animadversum, quia fons est aliorum, inde procul dubio scaturierunt etiam errores aequationum. Tradidit illud Astronomiae Copernicanae lib. 6. fol. 760, asserens in elongationibus maximis lineam ex centro B in planetam M [Fig. 91] esse orthogonalem ad visivam TM, et angulum BMT rectumGa naar voetnoot8). ideoque incidere BM in □ locum Zodiaci τοῦ TM, sive tribus signis inde distantem; sic exui planetam inaequalitate secundaGa naar voetnoot9). Ego autem nego angulum TMB rectum esse &c. Les Fig. 91, 92 et 93 de Huygens correspondent à celles de Schickard. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 321]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
De loco excedentis Mercurij ex ☉Ga naar voetnoot10). VC [Fig. 92] filum perpendiculare per centrum solis C. M Mercurius excedens e sole. Arcus VM observatus 32½ gr.Ga naar voetnoot11). Angulus VCE inter verticalem et
[Fig. 92]
eclipticam BE, computatus 56o47′. unde ME 24o17′. Qualium ergo semidiameter ☉ adsumitur 15′ ⅖, talium subtensa DM prodit 6⅓ min. pro ☿ latitudine borea. Nam de parallaxi securior sum &c. Nous citons un peu plus longuement: ‘Nam de Parallaxi securior sum quòd Planetam vix notabiliter dejecerit à vero situ (praesertim in altitudine 22 grad. supra horizont.), quoniam infra ... Mars, in paulò majori distantiâ, nullam sensibilem probabitur admisisse’. Voyez ce que nous disons sur la parallaxe à la p. 338 de l'Avertissement.
Porro locus nodi ☊ ex observatione quaerendusGa naar voetnoot12). Est autem mihi duplex, unus apparens tantum, qui nobis e terra spectatur isque ambulatorius, quia brevi tempore in quemvis Zodiaci locum cadere potest quoties planeta latitudine caret, ubicunque versetur longitudinis ratione. alter verus in Orbita, e sole quasi centro aestimatus, tardigradus ille qui demum seculo sentitur movisse locum. Pro ☊ apparentis inquisitione assumantur ex Ephemeride duo loca ☿ vicina: nec obstat quod ibi erronea sint, praestant enim nihilominus analogiam et obliquitatem itineris, alter cum latitudine BK, alter cum latitudine FH. lineae HKA parallelam ducit MN, quae verum locum nodi ostendit N. - En marge: opus tantum adsumere angulum MND 6o.54′ quanta est inclinatio orbis ☿ [savoir sur le plan de l'ecliptique]. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 322]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Pro inveniendo loco nodi vero, seu ex sole spectatoGa naar voetnoot1). EDB [Fig. 93] eclipticae portio. S Sol. T terra. ONM orbita ☿. N nodus. [Fig. 93]
TS est 98859 qualium semidiameter orbis magni 100000. Ex eo nempe quod conjunctio incidit in 7 Nov. h. 9. 2′½. SM distantia inter solem et ☿ ex Rudolphinis 31338. Unde TD 67521 proximè. Ang. TDM rectus. Ang. DTM observatae latitudinis est 6′20″. Hinc latus erectum DM 124. In triangulo DRM rectus est D. et MRD 6o.54′ quanta Keplero est planorum orbitae Eclipticae inclinatio. Ergo DR 1025. In triangulo SDR latus SD erat 31338. Ang. R rectus. Hinc ang. ad solem DSR 1.52′. qui differentiam ostendit inter loca ☿ et nodi. Cum igitur planeta emigrans fuerit reperta in 14.29′ ♍, cui, reductione ad eclipticam, punctum D respondet adeoque terra, ex sole intuendo per lineam ST, versata sit in 14.29 oppositi ♉ [en marge: at ex centro ☉ erat terra in 14.43′]: patet lineam SN, quae plana eclipticae et orbis Mercurialis connectit, incidere in 12o37′ ♉, aut potius, ut scrupulose agamus, quia punctum D non in medio, sed in ora solis deprehensum, ab ejus centro distitit 14′ [en marge: locus enim ☿ M ex solis S centro spectatus fuit magis versus V quam e limbo apparuisset unde emigrare videbatur]; cadet linea SN tanto posterius, nempe in 12o.51′ ♉. adeoque verus nodus ☊ directe spectatus contra solem, referendus erit ad 12o.51′ oppositi ♍ (quamvis oblique visus ex T possit in alio quovis gradu apparere) quod sic reperisse fuit operae pretium. Keplero in 13.9′ ♉. Tychoni et Longomontano, qui nodos apsidi jungunt, in 1.38♐. ut totis 18 gr. et 47′ a vero aberrent [chez Schickard: aberrant]. En marge:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 323]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
En marge: Cognito DTN angulo, suffecisset facere ut distantia SD ad DT ita angulum DTN ad angulum DSN: adeo ut non opus habeamus tot triangulorum supputatione. 1631. Verum tempus conjunctionis hora 8, min. 4 ante meridiem Lutetiae Par. secundum Schickardum. Gassendo hor. 7.58′. [Fig. 94]
Erravit Schickardus in his, nec recte rationem inijt. Erat enim ipsi Terra ex centro ☉ in 14.43′ ♉ &c. ut in schemate pag. sequentis [Fig. 94]. Recta SD non transit per M. MD est recta perpendicularis in planum eclipticae vel potius arcus circuli magni 6⅓ min. qui circulus sit eclipticae circulo ad rectos angulos. secundum Schick. centrum ☉ emigrante ☿ ex disco ☉. BE sol, S centrum ejus. M locus Mercurij. D locus reductus ad Eclipticam. SD, DT sunt lineae rectae. T terra.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 324]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
vationem Galletij nempe in annis 16½ retro cessisse [comparez le § 3 qui suit]. Erat enim ex calculo meo [apparemment le calcul qui suit] in Hevelij observatione locus Nodi Austrini sive descendentis ex Sole in 14o.22′ ♍ [dans le § 2 qui suit Huygens écrit également 14o22′ ♉ pour le noeud ascendant ‘secundum locum ex observatione Hevelij a nobis collectum’]. Nam Hevelius male rationem colligere invenit [Huygens a sans doute voulu écrire invenitur] nodi descendentis in 14.16.42″. qui nec ex sole nec ex terra ibi videri potuit. Nam ex Terra apparuisset in recta TN, quae locum in Ecliptica multo anteriorem loco solis ostenderet nempe in 12o.59′.48″ Tauri. [Fig. 95]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 325]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
hoc est 14.22′ Scorpij nodus ☋ Mercurij ex Sole. Hevelio 14o.16′.42. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
§ 2Ga naar voetnoot5).12o51′ ♉ ☊ Mercurij anno 1631. 7 Nov. St. nov. hor. 9.2′½. Ex Schickardo ad observationem Gassendi. Observante Gassendo Mercurium in Sole, erat nodus ascendens ex sole visus in 13o20′ ♉ [d'après le calcul de Huygens à la fin du § 1 qui précède]. Ergo tunc nodus descendens, ex sole, in 13o.20′ ♍ si directe opponuntur. Rursus observante Hevelio Mercurium in Sole annis interjectis 29½ erat nodus descendens in 14o22′ ♍ nempe ex sole spectatus. etsi ipse male ponat in 14.16′.42″. Ergo, in annis 29½, motus nodi descendentis fuisset 1o2′. qui motus ex Tabulis Rudolfinis tantum est 41′.54″. Ergo motus verus nodorum ☿ esset sesquialtero fere celerior quam secundum tab. Rudolfinas. quod non intelligo qui fieri possit. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 326]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Videtur in dubium revocandum illud Kepleri adsumptum, nodum ascendentem descendenti directe oppositum esse, sive intersectionem plani orbitae Mercurij (itemque aliorum planetarum) et plani Eclipticae fieri in linea recta per solem transeuntemGa naar voetnoot6). Haec sane positio nihil habet veri, siquidem progredientibus continue nodis nullum est revera planum orbitae planetariae. Via enim planetae est linea quae nunquam in se ipsam redit. Unde jam liquet non recte hoc fuisse positum, quod dixi observante Gassendo, cum nodus ascendens ☿ esset in 13o.20′ ♉, nodum proinde descendentem fuisse in 13.20′ ♍.
Rectius ergo motum nodorum ☿ investigabimus conferendo observationem novissimam in sole conspecti, quae fuit mense Nov. 1677 die 7 hor. 12. 39′.14″, cum illa Gassendi quae item mense Novembri die 7 contigit cum in utraque ☿ fuerit circa nodum ascendentem.
Necesse esset in tabulis Epochas poni etiam nodorum descendentium quia, si sumamus opponi ipsos nodis ascendentibus, falsa est positio; neque recte hinc locus loci [lisez nodi] descendentis colligetur.
Ex observatione illa anni 1677Ga naar voetnoot7), colligitur locus nodi ascendentis secundum Cassinum atque etiam ex meo calculo [ceci se rapporte sans doute au calcul par lequel notre présent § 2 se termine] in 14.24 ♉, dicit enim in annis 46 qui sunt ab observatione Gassendi ad hanc, progressum esse nodum 63′ vel 64′. Erat autem in illa Gassendi in 13.20′ ♉, nam Schickardus erravit ponens 12o51′ ♉, at in observatione Hevelij erat nodus descendens jam in 14.22′ ♍. Ergo processisset tantum 2′ in annis 16 nodus ascendens si ponatur semper directe oppositus nodo descendenti.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 327]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[ces 64′ correspondent en effet aux 63′ ou 64′ de Cassini. Le calcul de la p. 323 donnait 1o 3′ 2″ au lieu de 1o 4′ 14″ ce qui fait peu de différence]. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
§ 3Ga naar voetnoot8).☿ in ☉ 1677. 7 Nov. 12 h. 39′. 14″ vera conjunctio Avenione [c.à.d. à Avignon]Ga naar voetnoot9). Distantia minima ☿ a centro ☉ 4′.7″.30‴ hora 0.35′.50″. Tunc latitudo ☿ borea ascendens 3′.55″. longitudo ♏ 15o.38′.27″. Emersio 3 h. 26′. 56″.
[Fig. 96]
Huygens omet la citation des Tables de Lansbergen qui donnent un ‘defectus’ de 23 h. 27′. 5 h. 35′ tempus transitus secundum Gallet. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 328]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Nodus Borealis [Fig. 96] ab anno 1631 Gassendo observatus ad hunc annum 1677 processit 63 vel 64 min. ut Cassinus colligit, scilicet spatio 46 annorum, exacte satis ut Tabulae Rudolfinae quae etiam conveniunt in tempore Epochae nodorumGa naar voetnoot12). Sed in Hevelij observatione 1661. 3 Maj. invenit Cassinus nodum australem promotiorem quam in hac observatione anni 1677 (en marge: non est prouectior, nam Hevelio est in 14.22′ ♏. et in hac 14.24′ ♉). de sorte (ait) que les (en marge: scribendum puto que si les) noeuds de Mercure a l'egard du soleil sont opposez precisement l'un a l'autre, il paroit qu'ils ont retrogradè depuis l'an 1661, comme sont ceux de la lune, et que par consequent leur mouvement est tantost direct tantost retrograde. Que si leur mouvement est uniforme il s'ensuit que la ligne des noeuds de ☿ ne passe pas par le centre du ☉. mais que elle en est eloignèe vers le limite septentrional environ 1/200 du rayon de l'orbe de ☿. [Fig. 97]
Oportet igitur Cassinum male collegisse locum utrumque hujus nodi in observatione Gassendi et hac. Nam distantiam recte ponit 63 vel 64 min. Vel tantum errasse in loco observationis Hevelianae.
Ad Hevelij observationem ☿ in ☉. Ut constaret angulum apparentem orbitae ☿ cum Ecliptica [Fig. 96] aequari Inclinationi ☿ scilicet 6′.54″. Sב [Fig. 97] parallela TMm. ב est locus Mercurij (exeuntis è Sole) in Ecliptica nempe 14o. 29′ ♏. ∠ DTC est 14′. DCSא [lisez TCSא] est linea recta. Ergo א locus solis in Ecliptica est ulterior quam ב istis 14′. adeoque in 14.43 ♏. unde locus terrae ex sole in 14.43′ ♉. centrum emigrante ☿[comparez la p. 323]. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 329]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|