Verzamelde werken. Deel 3. Cultuurgeschiedenis 1

[p. 428]

Tijdtafel

1302.	Paus Bonifacius VIII verheft nog eenmaal, in de bul Unam Sanctam, de aanspraak van pauselijke oppermacht boven het wereldlijk gezag. Koning Philips IV van Frankrijk roept de Standen van zijn rijk bijeen, tot verweer tegen de pauselijke aanspraken. - Het leger van Philips IV bij Kortrijk in den Gulden Sporenslag verslagen door de burgers van Vlaanderen.
1303.	Bonifacius VIII, kort na zijn vernedering te Anagni, gestorven.
1308.	Paus Clemens V (1305-1314) verplaatst den zetel der Curie van Rome naar Avignon.
1311.	Concilie van Vienne. Eerste uitingen van het streven naar hervormingen in de Kerk, van de zijde der hooge geestelijkheid.
1314.	Opheffing van de Orde der Tempeliers. Philips IV de Schoone van Frankrijk †.
c. 1315.	Jean Chopinel of Clopinel, of de Meun, de tweede dichter van den Roman de la Rose †.
1319.	Vrede tusschen Frankrijk en Vlaanderen, dat zijn Fransch gedeelte (Rijsel, Douai, Béthune) verliest, doch zijn zelfstandigheid tegenover de Fransche kroon bewaart.
1321.	Dante †.
1327.	Meester Eckhart †.
1328.	De oudere linie van het huis Capet in Frankrijk uitgestorven. De linie Valois volgt op, met Philips VI, den Lange.
1328.	Philips VI van Frankrijk helpt den graaf van Vlaanderen, Lodewijk van Nevers, den opstand der Vlaamsche burgerijen bedwingen.
1336/7.	Eduard III van Engeland wint tegen Frankrijk den steun van den Keizer, Lodewijk van Beieren, alsook van de vorsten aan den Neder-Rijn en de steden van Vlaanderen. Begin van den Honderd-jarigen oorlog tusschen Frankrijk en Engeland.
1337.	Giotto †.
1338.	Gent en de andere Vlaamsche steden, onder leiding van Jacob van Artevelde, kiezen de Engelsche zijde.
1341-1364.	Strijd om het hertogdom Bretagne tusschen Karel van Blois en Jan van Montfort.
1346.	Eduard III verslaat het Fransche leger bij Crécy.
1347.	Eduard III verovert Calais. Wapenstilstand tusschen Engeland en Frankrijk.
1348.	Groote pestepidemie in Europa, ‘de Zwarte Dood’.
1351.	‘Combat des Trente’ te Ploërmel in Bretagne.
1353.	De Osmaansche Turken bemachtigen een eerste sterkte in Europa.
1356.	De Statenvergadering te Parijs tracht door hervormingen in de koninklijke regeering in te grijpen. - Slag bij Maupertuis of Poitiers, koning Jan II de Goede met zijn jongeren zoon Philips in Engelsche gevangenschap.
1358.	Boerenopstand ‘la Jacquerie’ in Frankrijk. De adel wint.
1360.	Vrede van Bretigny tusschen Frankrijk en Engeland. De Engelschen verwerven Gascogne, Guyenne, Poitou, Calais enz. - Eduard III ziet af van aanspraken op de Fransche kroon. - Verblijf van den Henegouwschen chronist en dichter Jean Froissart (1337 - na 1400) in Engeland.
1361.	De Duitsche mysticus Johannes Tauler (geb. c. 1300) †.
1362-1365.	De koning van Cyprus, Peter I van Lusignan, bereist met Pierre Thomas en Philippe de Mézières de hoven van Italië, Frankrijk, Duitschland en Engeland, om tot een kruistocht op te wekken. Alexandrië door een christenvloot genomen.

[p. 429]

1363.	Koning Jan van Frankrijk beleent zijn jongeren zoon Philips met het hertogdom Bourgondië (waar een oudere zijlinie uit het huis Capet als hertogelijk geslacht is uitgestorven).
1364-1380.	Karel V de Wijze, koning van Frankrijk. In Bretagne breekt de strijd met de Engelschen opnieuw uit, geleid door Bertrand du Guesclin (1370 Connétable van Frankrijk).
1364.	Karel van Blois sneuvelt bij Aurai.
1365.	De Duitsche mysticus Heinrich Seuse, of Suso, (geb. 1300) †.
1366.	De Franschen onder Du Guesclin helpen den kroonpretendent van Castilië, Hendrik van Trastamara, om koning Pedro den Wreede te verdrijven.
1367.	Paus Urbanus V keert uit Avignon naar Rome terug, tegen den wil der kardinalen en den raad van Karel V van Frankrijk. - De Engelsche troonopvolger, ‘de Zwarte Prins’, komt koning Pedro van Castilië te hulp, en wint den slag bij Najera (of Navarrete), waar Du Guesclin gevangen wordt gemaakt.
1368.	De Duitsche keizer, Karel IV (huis Luxemburg), doet voor de tweede maal een tocht naar Rome.
1369.	Pedro de Wreede †. Hendrik van Trastamara verwerft den troon van Castilië. Het verbond tusschen Castilië en Frankrijk bedreigt Engeland's veiligheid ter zee. - De Standen van Guyenne staan op tegen de Engelsche overheersching. Nieuwe openlijke krijg tusschen Frankrijk en Engeland. - Philips I, de Stoute, hertog van Bourgondië, huwt Margareta van Male, erfdochter van Vlaanderen, Artois, Franche Comté (graafschap Bourgondië), Nevers en Rethel. - Froissart bij hertog Wencelijn van Brabant.
1370.	Paus Urbanus V keert uit Rome terug naar Avignon.
1374.	Francesco Petrarca †.
1375.	Giovanni Boccaccio †.
1376.	Paus Gregorius XI keert wegens den dreigenden toestand van den Kerkelijken Staat naar Rome terug.
1377.	De Dichter Guillaume de Machaut (geb. c. 1300) †.
1378.	Het Groote Schisma van het Westen. Een gedeelte der kardinalen kiest tot paus den aartsbisschop van Bari, die als Urbanus VI (1378-1389) te Rome blijft, de anderen kiezen den kardinaal Robert van Genève, Clemens VII, die naar Avignon gaat. Urbanus VI wordt erkend in het Duitsche Rijk, Vlaanderen, het grootste deel van Italië, Engeland, Hongarije, Polen, Denemarken, Zweden en Noorwegen. Aan Clemens V houden zich Frankrijk, Savoye, Schotland, eenige Duitsche territoriën, Napels, Sicilië, Sardinië, later ook de Spaansche koninkrijken.
1378.	De Turken veroveren Adrianopel.
1380.	Karel VI, koning van Frankrijk, onder voogdij en regentschap van zijn ooms, de hertogen Lodewijk van Anjou, Philips van Bourgondië en Jan van Berry. - Bertrand du Guesclin †.
1381.	Boerenopstand in Engeland (Wat Tyler). - Jan van Ruusbroec †.
1381-1409.	Tijd van werkzaamheid van den schilder Melchior Broederlam uit Yperen, in den dienst van Lodewijk van Male, graaf van Vlaanderen, en van hertog Philips den Stoute van Bourgondië.
1382.	Gent en andere Vlaamsche steden, onder leiding van Philips van Artevelde, in opstand tegen den graaf. Philips van Bourgondië, 's graven schoonzoon, beweegt den koning van Frankrijk tot gewapende hulp tegen de Vlamingen, die bij Roosebeke verslagen worden, waar Artevelde sneuvelt.

[p. 430]

1383.	De bisschop van Norwich, Henry Despenser, rust een ‘kruistocht’ uit tot hulp van de Urbanistische steden van Vlaanderen tegen hun ‘schismatieken’ graaf. Het loopt enkel uit op een tocht van plundering en verwoesting.
1384.	Lodewijk van Male †. Philips en Margareta van Bourgondië erven Vlaanderen enz.
1384.	Geert Groote, uit Deventer (geb. 1340), stichter der Fraterheeren of Broederschap des gemeenen levens, †. - John Wiclef †.
1385.	Jan van Nevers, later genoemd Jan Zonder Vrees, zoon van Philips den Stoute, huwt Margareta van Beieren, dochter van hertog Albrecht, graaf van Henegouwen, Holland en Zeeland, terwijl diens zoon Willem van Oostervant de dochter van hertog Philips, Margareta van Bourgondië huwt. - Koning Karel VI van Frankrijk huwt Isabella van Beieren, dochter van hertog Steven III van Beieren-Landshut.
c. 1385.	Het kerkelijk reformstreven en de eisch tot bijlegging van het Schisma winnen veld, geuit door de leiders der Parijsche Universiteit, Pierre d'Ailly, bisschop van Kamerijk, Jean Gerson, kanselier der universiteit, Nicolas de Clemanges.
1386.	Philips de Stoute van Bourgondië rust met behulp van den Franschen koning een vloot uit in de haven van Sluis, tot een inval in Engeland. De vloot vaart niet uit.
1386/7.	Leerlingen van Geert Groote en Florens Radewijns stichten het klooster Windesheim van de Orde der Augustijner koorheeren (reguliere kanunniken van Sint Augustinus). Het wordt het hoofd van de Windesheimer Congregatie en het centrum der Devotio moderna in de Nederlanden en Nederduitschland.
1387.	De zalige Pieter van Luxemburg (geb. 1369) †.
1389.	De Turken vernietigen het Servische rijk door den slag op het Lijsterveld.
1392.	Koning Karel VI van Frankrijk voor de eerste maal krankzinnig. De hertogen van Bourgondië en Berry opnieuw aan 't roer. Karel's broeder, Lodewijk van Orleans, betwist hun de macht.
1393.	Sultan Bajazid onderwerpt de Bulgaren. Hongarije in gevaar.
1394/5.	Paus Bonifacius IX (Rome) laat op verzoek van koning Sigismund van Hongarije het kruis prediken tegen de Turken.
1396.	Een Fransch ridderleger onder Jan van Nevers vereenigt zich te Ofen met een Duitsche, Hongaarsche en Poolsche legermacht. Dit kruisleger wordt bij Nicopolis door de Turken verslagen. Jan van Nevers in gevangenschap. - De wapenstilstand tusschen Frankrijk en Engeland tot twintig jaar verlengd. Koning Richard II van Engeland huwt Isabella van Frankrijk.
1397.	De dichter Othe de Grandson te Bourg en Bresse in een tweekamp door zijn aanklager Gerard d'Estavayer gedood.
1399.	Richard II van Engeland door het Parlement afgezet (kort daarop †). Het huis Lancaster verwerft den troon met Hendrik IV 1399-1413.
1400.	De Roomsch-Koning Wenzel door keurvorsten en vorsten des rijks afgezet. Zij kiezen Ruprecht van de Palts. - Geoffrey Chaucer (geb. c. 1340) †.
c. 1400.	Werkzaamheid der miniatuurschilders de Gebroeders van Limburg aan het hof van Jan van Berry.
1401/2.	Aan het hof te Parijs een ‘Cours d'amours’ opgericht. Litteraire twist over den Roman de la Rose.
1402.	De Mongoleninval onder Timur Lenk verzwakt het Turksche gevaar voor Europa, door den slag bij Angora.
1404.	Philips de Stoute van Bourgondië †. Zijn zoon Jan van Nevers erft Bourgondië (hertogdom en graafschap), Vlaanderen, Artois enz. - Claes Sluter †.
1405.	De dichter en publicist Philippe de Mézières (geb. 1311) †.
1406.	Brabant aan het huis Bourgondië, in den persoon van Antonie, jongeren zoon van Philips den Stoute.

[p. 431]

1407.	Jan van Bourgondië laat hertog Lodewijk van Orleans te Parijs vermoorden en wijkt naar Vlaanderen.
1408.	Hij keert terug, en laat te Parijs aan het hof zijn daad verdedigen door Meester Jean Petit. De koning vergeeft hem de daad. - Jan van Bourgondië overwint de Luikenaren, en verwerft den bijnaam Jan Zonder Vrees. - De Universiteit van Parijs verklaart den paus te Avignon, Benedictus XIII (Peter van Luna) van zijn waardigheid vervallen. De koning bevestigt voor Frankrijk de onttrekking der gehoorzaamheid aan den paus te Avignon.
1409.	Concilie van Pisa, belegd door de kardinalen van beide obediënties. Het zet Benedictus XIII (Avignon) en Gregorius XII (Rome) beiden af, en kiest tot paus den aartsbisschop van Milaan (Alexander V, 1409-1410), zonder daarmede het Schisma tot een eind te brengen.
1410.	De hooge edelen onder graaf Bernard van Armagnac vormen een tegenpartij tegen het Bourgondisch bewind te Parijs, dat op het volk steunt. Burgeroorlog. - Johannes XXIII (Balthasar Cossa) volgt Alexander V als conciliepaus op.
1411.	Sigismund, koning van Hongarije (uit het huis Luxemburg, broeder van Wenzel) Roomsch-koning.
1412.	De Armagnacs wenden zich tot Hendrik IV van Engeland om hulp tegen de Bourgondiërs.
1413.	Schijnvrede tusschen Bourguignons en Armagnacs. Parijs thans in handen der laatsten. - Hendrik V koning van Engeland.
1414.	Jan van Bourgondië verbindt zich met Engeland.
1414-1418.	Concilie van Constanz, in tegenwoordigheid van koning Sigismund, tot herstel der eenheid in de Kerk, bestrijding van dwaalleer, en uitvoering van algemeene hervormingen in hoofd en leden der Kerk. Proces en vuurdood van Johannes Hus (1415).
1415.	Hendrik V van Engeland valt in Frankrijk. Hij verslaat het Fransche leger bij Azincourt (Antonie van Bourgondië-Brabant gesneuveld, de jonge Karel van Orleans gevangen). Hij keert naar Engeland terug.
1416.	Koning Sigismund doet een reis naar Frankrijk en Engeland, ter bemiddeling van een vrede. Hij faalt, en verbindt zich met Engeland.
1416.	Hertog Jan van Berry, groot kunstbeschermer, †.
1417.	Willem van Beieren, als graaf van Henegouwen de Vierde, in Holland en Zeeland de Zesde, †. Zijn dochter Jacoba van Beieren volgt hem op. - Nieuwe inval van Hendrik V in Normandië. - Het Concilie van Constanz kiest, nadat Johannes XXIII en Gregorius XII hunne waardigheid hebben nedergelegd, en Benedictus XIII door de landen van zijn obediëntie is verzaakt, kardinaal Otto Colonna tot paus, Martinus V (1417-1431). Einde van het Groote Schisma.
1418.	Het Concilie ontbonden, zonder in de algemeene reformatie te zijn geslaagd. - Hendrik V belegert Rouen. Schrikbewind der Bourguignons te Parijs. Armagnac, en vele anderen vermoord. De heerschappij over Frankrijk raakt verdeeld: Jan van Bourgondië met de koningin meester te Parijs, de Dauphin te Bourges. - Jean de Monstreuil, hoofdvertegenwoordiger van het vroege humanisme in Frankrijk (geb. c. 1361) †. - Jacoba van Beieren huwt haar neef Jan IV van Brabant.
1419.	Rouen door de Engelschen ingenomen. - Jan van Bourgondië wil zich met den Dauphin verstaan, ten einde samen de Engelschen te verdrijven. Hij wordt bij de samenkomst te Montereau, op de Yonnebrug, door de aanhangers van den Dauphin vermoord. - Sint Vincent Ferrer, Dominicaner prediker (geb. c. 1350) †.

[p. 432]

	- Jacoba's oom Jan van Beieren, tevoren Elect van Luik, verwerft de macht in Holland.
1420.	Samenkomst te Troyes van Hendrik V, koningin Isabella van Frankrijk en hertog Philips van Bourgondië (den Goede). Hendrik V huwt Catharina van Frankrijk, wordt als troonopvolger erkend, en houdt samen met zijn schoonvader, den krankzinnigen Karel VI, zijn intocht binnen Parijs.
c. 1420-1460.	Werkzaamheid van den schilder Robert Campin, genoemd den Meester van Flémalle.
1421.	Jean le Meingre, maréchal de Boucicaut, krijgsman, diplomaat en letterkundige †.
1422.	Hendrik V van Engeland †. Karel VI van Frankrijk †. De jonge Hendrik VI van Engeland (geboren 1421) als koning van Frankrijk uitgeroepen. Zijn oom Jan, hertog van Bedford, voert voor hem het regentschap. De meerderheid van het Fransche volk houdt de zijde van Karel VII, ‘le roi de Bourges’.
1422.	Jan van Eyck in dienst van hertog Jan van Beieren, graaf van Holland, in den Haag. - De dichter Eustache Deschamps (bloeitijd c. 1380) †.
1424.	Jacoba van Beieren huwt Humphrey van Gloucester.
1425.	Jan van Beieren †. - Jan van Eyck in dienst van hertog Philips den Goede van Bourgondië, te Brussel en in Vlaanderen.
1426.	Philips de Goede wint op de aanhangers van Jacoba den slag bij Brouwershaven. - Hubert van Eyck (geboren c. 1370) †.
1428.	Zoen van Delft. Philips de Goede verwerft Henegouwen, Holland en Zeeland als ‘ruwaert ende oir’. - De Engelschen belegeren Orleans. - Jan van Eyck naar Portugal, om het portret van Philips' bruid te schilderen.
1429.	Jeanne d'Arc begeeft zich naar Karel VII, aan zijn hof te Chinon. Zij ontzet Orleans en brengt den Dauphin naar Reims, waar hij gezalfd en gekroond wordt. - Jean Gerson, genaamd Le Charlier (geb. 1363) †. - De dichteres Christine de Pisan (geb. c. 1363) †. - De dichter Alain Chartier (geb. 1368) †.
1430.	Philips de Goede huwt (in derde huwelijk) Isabella van Portugal. Hij sticht de Orde van het Gulden Vlies. - Jeanne d'Arc bij Compiègne door Bourgondische troepen gevangen. Zij wordt uitgeleverd aan de Engelschen. - Philips de Goede erft Brabant en Limburg (Jan IV † 1427, Philips van Saint Pol † 1430).
1431.	Jeanne d'Arc te Rouen verbrand. Hendrik VI als koning van Frankrijk gekroond. - Concilie van Bazel, Paus Eugenius IV (1431-1447) tracht het terstond te ontbinden: het handhaaft zich, tegen den paus, en geleid door lagere geestelijken.
1432.	Jan van Eyck voltooit het Gentsche altaarstuk ‘de Aanbidding van het Lam’, tezamen met Hubert begonnen.
1433.	Paus Eugenius IV erkent het Concilie van Bazel. Het volhardt in zijn geest van verzet en kerkelijk radicalisme.
1435.	Vredescongres te Atrecht. De vrede tusschen Frankrijk en Engeland faalt, doch Philips de Goede verzoent zich met Karel VII, die hem de steden aan de Somme enz. in pand geeft, en hem van allen leenplicht ontslaat.
1436.	Parijs weder in handen van Karel VII.
1436-1438.	Brugge in opstand.
1438.	Paus Eugenius IV verlegt het Concilie van Bazel naar Ferrara, opdat het zich daar wijde aan de hereeniging met de Grieksche kerk. - De betrekkingen tusschen de Curie en Frankrijk geregeld door de Pragmatieke sanctie van Bourges.

[p. 433]

1439.	De te Bazel achtergebleven leden van het Concilie verklaren Eugenius IV afgezet, en kiezen een tegenpaus (Amadeus VIII van Savoye = Felix V). De conciliebeweging verloopt.
1440.	‘La Praguerie’, een Fronde tegen Karel VII, van de groote edelen, waaronder de Dauphin Lodewijk. - Karel van Orleans uit de Engelsche gevangenschap losgekocht, door toedoen van Philips den Goede.
1441.	Jan van Eyck (geb. c. 1390) †.
1444.	De Dauphin Lodewijk voert de afgedankte benden, Ecorcheurs of Armagnacs genoemd, op Bazelsch gebied. Slag bij Sankt Jakob an der Birs. Hij geeft zijn plannen op.
1444-1450.	Agnes Sorel, invloedrijk maîtresse van Karel VII, aan het Franschc hof.
1445.	Hendrik VI van Engeland huwt Margareta van Anjou, dochter van René, naam-koning van Jeruzalem en Sicilië.
1446.	De heilige Colette Boellet (geb. 1380) †.
1446-1448.	De betrekkingen tusschen de Curie en den Keizer, mitsgaders de Duitsche territoriën, geregeld door de concordaten van Frankfort en het concordaat van Weenen.
1447.	Philips de Goede, hertog van Bourgondië en heer over het grootste deel der Nederlanden, knoopt met keizer Frederik III onderhandelingen aan over zijn verheffing tot koning.
1448-1453.	De Engelschen verliezen gaandeweg hun laatste sterkten in Frankrijk.
1449.	Het Concilie van Bazel eindigt te Lausanne. De Curie, de prelaten en de landsheeren weder in het bezit van de leiding der Kerk.
1450-1452.	Kardinaal Nicolaas van Cusa (1401-1464) bereist als pauselijk legaat Duitschland en de Nederlanden, om den aflaat ter gelegenheid van het jubeljaar, en den kruistocht tegen de Turken te prediken, alsmede om de seculiere geestelijkheid en de orden te reformeeren.
c. 1450-1480.	Werkzaamheid van den chronist en dichter Olivier de la Marche aan het hof van Bourgondië.
1451.	Luxemburg in het bezit van Philips den Goede bevestigd.
1453.	Einde van den Honderdjarigen Oorlog. Alleen Calais blijft Engelsch (tot 1558). - Sultan Mohammed II verovert Constantinopel. - Jacques Coeur, uit Bourges, financier van Karel VII en leider van het landsbestuur, uit 's konings raad verwijderd. - Philips de Goede bedwingt den grooten opstand van Gent door den slag bij Gavere. - Jacques de Lalaing, dolend ridder en tournooiheld †. - De chronist Enguerrand de Monstrelet (geb. 1390) †.
1454.	Philips de Goede laat op het groote hoffeest te Rijsel de kruistochtgeloften tegen de Turken, ‘le voeu du faisan’, afleggen.
1455/6.	Proces ter rehabiliteering van Jeanne d'Arc te Bourges.
1456.	Philips de Goede belegert Deventer, als inleiding tot de verovering van Friesland. Hij zet zijn bastaard David van Bourgondië op den bisschopszetel van Utrecht. - De Dauphin Lodewijk vlucht voor het ongenoegen van zijn vader, Karel V, naar het hof van Philips den Goede te Brussel.
1458-1464.	Pius II (Aeneas Sylvius Piccolomini) paus.
1460.	Begin van de oorlogen der Witte en Roode roos, de huizen York en Lancaster in Engeland.
1461.	Karel VII van Frankrijk †. - Lodewijk XI keert, onder geleide van Philips den Goede, uit diens landen naar Frankrijk terug. - Hendrik VI (Lancaster) onttroond. Eduard IV (York) koning van Engeland. - ‘Vauderie d'Arras’, groote heksenvervolging te Atrecht; de processen tenslotte vernietigd.
1462.	Nicolas Rolin (geb. 1376) kanselier van Philips den Goede, †.

[p. 434]

1463.	Lodewijk XI lost de Sommesteden uit de Bourgondische pandschap. - Margareta van Anjou, gemalin van den onttroonden Hendrik VI van Engeland, vlucht uit Schotland naar de Nederlanden, en vandaar naar Frankrijk.
1464.	Cosimo de' Medici †. - Rogier van der Weyden (geb. c. 1399) †.
1465.	Karel, Graaf van Charolais, de latere Karel de Stoute, met andere Fransche prinsen verbonden in de Ligue du bien public, beoorloogt Lodewijk X. Slag bij Montlhéry. Verdragen van Conflans en St. Maur. - De dichter hertog Karel van Orleans (geb. 1391) †.
1466.	Erasmus te Rotterdam geboren (volgens sommigen eerst 1469).
1467.	Philips de Goede †. - Karel de Stoute hertog van Bourgondië enz., tot 1477. - Oproer te Gent bij zijn eerste bezoek.
1468.	Karel de Stoute bedwingt den opstand van Luik, en noodzaakt Lodewijk XI tot het verdrag van Péronne. Hij huwt (in derde huwelijk) Margareta van York, zuster van Eduard IV van Engeland.
1469.	Karel de Stoute verwerft den Elzas c.a. in pand van Sigismund van Tirol.
1470.	Eduard IV moet voor den graaf van Warwick over zee vluchten, en vertoeft in de Nederlanden. Hendrik VI op den troon hersteld.
1471.	Eduard IV keert met Bourgondische hulp naar Engeland terug. Warwick sneuvelt. De partij van Lancaster bij Tewkesbury voor goed verslagen. Koningin Margareta gevangen, haar zoon gedood, evenzoo haar gemaal Hendrik VI. - Thomas a Kempis (geb. 1380) †. - Dionysius de Kartuizer (of Van Ryckel), somtijds de laatste der Scholastieken genoemd, te Roermond †.
1472.	Philippe de Commines verlaat den dienst van Karel den Stoute en begeeft zich in dien van Lodewijk XI.
1473.	Karel de Stoute maakt zich meester van het hertogdom Gelre (strijd tusschen de hertogen Arnold en Adolf). Vergeefsche samenkomst te Trier tusschen keizer Frederik III en Karel den Stoute. De rijkssteden in den Elzas en de bisschoppen aan den Boven-Rijn sluiten, tot handhaving van hunne vrijheden, een verbond tegen Bourgondië.
1474.	De Zwitsers sluiten vrede met Oostenrijk. Karel weigert de lossing van den Elzas uit de pandschap te aanvaarden. Zijn stadhouder Peter van Hagenbach door de Elzassers gedood. Oorlog van Bourgondië tegen de Zwitsers en hun bondgenooten. - Guillaume Dufay, hoofdvertegenwoordiger der zoogenaamde Nederlandsche school in de muziek (geb. 1420) †.
1475.	Karel de Stoute belegert vruchteloos Neuss. Lodewijk XI sluit een verbond met de Eedgenoten. Karel krijgt hulp van Eduard IV van Engeland. De Keizer sluit zich aan bij de vijanden van Bourgondië, doch Karel beweegt hem en Lodewijk XI tot neutraliteit. - De Connétable Louis de Luxembourg, graaf van Saint Pol, als hoogverrader te Parijs onthoofd. - Georges Chastellain, Bourgondisch hofhistoriograaf en dichter, (geb. 1404) †. - Dirk Bouts (geb. 1410) †. - Alain de la Roche, Dominicaan (geb. 1428) †.
1476.	Karel de Stoute verovert Lotharingen, en trekt op tegen de Zwitsers. Hij wordt verslagen bij Grandson en bij Murten. Hij belegert Nancy.
1477.	Karel de Stoute sneuvelt in den slag bij Nancy tegen hertog René II van Lotharingen. - Lodewijk XI trekt het hertogdom Bourgondië weer aan de kroon, en zendt zijn legers in Franche Comté, Picardië, Artois en Henegouwen. - Maria van Bourgondië huwt 's Keizers zoon Maximiliaan van Oostenrijk. De Staten der Nederlandsche gewesten dwingen haar het Groot Privilege af.
1480.	René van Anjou, naam-koning van Sicilië †. Provence komt aan de Fransche kroon.
c. 1480-1500.	Werkzaamheid van den chronist en dichter Jean Molinet (geb. 1435) aan het Bourgondische hof in de Nederlanden.

[p. 435]

1482.	Maria van Bourgondië †. Maximiliaan voogd en regent in de Nederlanden voor zijn zoon Philips (later de Schoone genoemd). Vrede met Frankrijk. - Lodewijk XI laat Franciscus van Paula aan zijn hof komen.
1483.	Lodewijk XI †. Karel VIII koning van Frankrijk (1483-1498). - Eduard IV †.
1484.	Paus Innocentius VIII vaardigt de bul Summis desiderantes uit, tegen tooverij en heksenwezen. - François Villon (geb. c. 1431) †.
1485.	Einde der Rozenoorlogen in Engeland. Richard III (York) sneuvelt bij Bosworth. Hendrik Tudor vereenigt de aanspraken van Lancaster en York, als koning Hendrik VII (1485-1509).
1486.	Maximiliaan als Roomsch-koning gekozen.
1487.	Het boek van Heinrich Institoris en Jacob Sprenger Malleus maleficarum (de Heksenhamer) verschenen.
1488.	Maximiliaan te Brugge door de oproerige burgers gevangen gehouden. Zij laten hem vrij, als de keizer met het Rijksleger tegen Brugge optrekt.
1491.	Karel VIII van Frankrijk huwt Anna van Bretagne (die dispensatie verwerft van haar huwelijk bij procuratie met Maximiliaan). Bretagne komt aan de Fransche kroon. De oorlog tusschen Frankrijk en Maximiliaan breekt weder uit. - De dichter Jean Meschinot (geb. 1420) †.
1492.	Lorenzo de' Medici, il Magnifico †. - Granada, de laatste bezitting der Mooren in Spanje, door Ferdinand van Aragon en Isabella van Castilië veroverd. - Ontdekking van Amerika.
1493.	Vrede van Senlis tusschen Frankrijk en Maximiliaan als regent der Bourgondische erflanden. Zijn dochter Margareta van Oostenrijk, sedert 1482 met Karel VIII verloofd, keert uit Frankrijk terug. - Keizer Frederik III †. Maximiliaan volgt als Keizer op. Hij huwt Bianca Maria Sforza. Paus Alexander VI (Borgia) vaardigt een bul uit ter verdeeling der overzeesche landen tusschen Spanje en Portugal.
1494.	Karel VIII van Frankrijk trekt naar Italië, ter verovering van Napels. De Medici uit Florence verdreven. Savonarola. - Hans Memlinc (geb. 1430) †.
1495.	Karel VIII neemt Napels. Een coalitie van paus Alexander VI, keizer Maximiliaan, Ferdinand van Aragon, den hertog van Milaan en de Republiek Venetië noodzaakt hem, het te verlaten.
1496.	De Franschen uit Napels verdreven. - Aartshertog Philips de Schoone, vorst der Bourgondische erflanden, huwt de Infante Johanna van Aragon.
1498.	Karel VIII van Frankrijk †. - De linie Valois-Orleans volgt op, met Lodewijk XII (1498-1515). - Savonarola te Florence verbrand.
1499.	Lodewijk XII van Frankrijk verovert Milaan.
1500.	Karel V te Gent geboren. - Begin der oorlogen om Italië tusschen Frankrijk en het huis Habsburg.