Geld verdienen zal ik er nooit aan. Briefwisseling Ed. Hoornik en A.A.M. Stols, 1938-1954

[p. 343]

303 Ed. Hoornik aan A.A.M. Stols, 17 oktober 1946

[Amsterdam,] 17 October 1946

Beste Sander,

Tot mijn spijt vond ik nog geen gelegenheid naar Den Haag te komen. Behalve de bundel van Vasalis,¹⁰⁰⁰ een uitstekend begin, zou ik graag het grote prachtige gedicht, dat Theun de Vries in Amersfoort schreef (‘de doden’) in Helicon willen zien verschijnen.¹⁰⁰¹ Als jij er tenminste iets voor voelt.

En voor de rest is het zoeken en tasten bij deze vloed van jongeren, die een soort van semi-poëzie schrijven.

Door mijn redacteurschap van Centaur, dat bij de nieuwe jaargang ingaat, zal ik nog al wat nieuw werk in handen krijgen.¹⁰⁰²

Kunnen wij niet schriftelijk overleggen omtrent een combinatie met Vermeulen?¹⁰⁰³

Met hartelijke groeten,

Ed. Hoornik.

1000 In 1947 gaf Stols de bundel De vogel Phoenix van M. Vasalis uit. Deze bundel zou echter niet in de reeks Helikon worden opgenomen, maar als aparte uitgave verschijnen. De fa. Boosten en Stols drukte de bundel in een oplage van 1000 exemplaren. Het ontwerp voor de band en stofomslag was van Helmut Salden. De vogel Phoenix werd evenals Vasalis' eerdere bundel Parken en woestijnen een succes en zou nog in het jaar van uitgave vier herdrukken beleven.

1001 Tijdens de oorlog was Theun de Vries betrokken bij het kunstenaarsverzet, waarvoor hij vanaf 1943 ondergronds werk verrichtte. In juli 1944 werd hij gearresteerd en in augustus gedeporteerd naar het kamp Amersfoort, waaruit hij op 5 maart 1945 door een verzetsgroep werd bevrijd. Theun de Vries was overtuigd marxist en had na de oorlog namens de Communistische Partij enige tijd zitting in de Tweede Kamer.
Het gedicht De dood zou in maart 1947 als deel 35 in de Helikon-reeks verschijnen; het was eerder verschenen in De Gids 108 (1945) 11 (november), p. 68-75. Theun de Vries schreef het gedicht tussen 3 oktober 1944 en 25 februari 1945. In het nawoord van de bundel schreef Theun de Vries: ‘De geschiedenis van dit gedicht is tamelijk bewogen. [...] De tekst werd bij stukjes en beetjes aan goede vrienden in het kamp toevertrouwd, die kans zagen, het geheel tot aan het ontzet van ons land verborgen te houden. Door een reeks van omstandigheden kwam de volledige tekst pas in de winter van 1945-'46 in mijn bezit terug. Inmiddels had ik het gedicht uit het geheugen gereconstrueerd en gepubliceerd in De Gids. Uit de vergelijking van beide teksten, die op bepaalde plaatsen sterk van elkaar afwijken - zo wonderlijk werkt onze herinnering! -, is ten slotte de hier in boekvorm verschijnende versie ontstaan.’

1002 Hoornik werd in 1947, met ingang van de tweede jaargang, redacteur van het internationaal cultureel maandblad Centaur, dat werd uitgegeven door W.L. Salm & Co. De redactie bestond verder uit W. Cordan, Dr. J. Presser en S. Vestdijk. Het tijdschrift was in 1939 opgericht op initiatief van Wolfgang Cordan. (Zie ook n. 151.)
In oktober 1945 verscheen Centaur opnieuw als maandblad. In 1948 werd het voortgezet als Centaur, Internationaal, Jaarboek 1947/48, dat werd uitgeven door G.W. Breughel in Amsterdam. (Zie voor een index op het na-oorlogse Centaur: Sophie Levie, ‘Centaur, 1945-1948: een koers tussen herstel en vernieuwing’, in Tijdschrift voor Tijdschriftstudies 3 (1998), p. 4-7 en p. 8-20.)

1003 De samenstelling van de Helikon-reeks van 1946 was voor een belangrijk deel het werk van Jan Vermeulen. Mogelijk als gevolg van het feit dat Vermeulen vanaf 1 juli 1947 niet meer bij Stols werkzaam was, werd de de reeks van 1947 (die pas in 1948 zou verschijnen) door Hoornik alleen samengesteld.