Geld verdienen zal ik er nooit aan. Briefwisseling Ed. Hoornik en A.A.M. Stols, 1938-1954

[p. 184]

152 A.A.M. Stols aan Ed. Hoornik, 14 november 1940

[Rijswijk, Z.H.] 14-11-1940

Beste Eddy,

Dank voor je brief van gisteren. Wat zijn auteurs (dit geldt niet voor jou), toch rare menschen.

Achterberg is er weer een typisch voorbeeld van. Je weet zelf, hoe het met onze relatie met hem gegaan is. Eerst wilde geen enkele uitgever aan de uitgave van de keuze, die tot Het Eiland der Ziel werd;⁵⁷³ toen ik het waagde kwam er zooiets als een succes d'estime: Achterberg werd met jou in de eerste rij geplaatst, en Aafjes kwam er als derde nog bij.

Voor mij is de situatie zóó: ik heb den verkoop eens gecontroleerd, en eind September, dus na een hele tijd werken, ben ik met Eiland der Ziel zoover, dat ik uit de kosten ben. Echter nog niet is opgebracht het honorarium, dat ik hem nog betalen moet en de kosten van advertenties voor dezen bundel. Ook is de provisie, die ik erover aan den reiziger betaalde, nog niet in het bedrag inbegrepen. Als Achterberg evenwel nog wat blijft loopen, komt ook dat op den duur wel in orde. Ik zou het nu evenwel bedonderd vinden, als weer een auteur, waarvoor je je best hebt gedaan, en waarvoor in de kringen, die ervoor in aanmerking komen, propaganda is gemaakt, zou wegloopen. Op die manier zou ik ertoe overgaan om nu ook maar ineens de heele hedendaagsche poëzie te laten doodvallen. Laten de heeren dan maar zien waar ze terecht komen. Ik blijf dan doorgaan met Jany (A. Roland Holst), jou en mijn doode vrienden.

Probeer Achterberg te doen inzien, dat zijn handelwijze verkeerd is. Ik meen tenminste te moeten aannemen, dat hij naar Daamen is toegegaan, en niet Daamen naar hem. Als Daamen naar hem gegaan is, maak ik de zaak aanhangig bij den Uitgeversbond. Want dat zou een unfaire handelwijze zijn.

Als Achterberg, ook buiten Helikon om wil bundelen, dan moet hij, nadat ik reeds twee bundels van hem heb uitgegeven, en een derden in bewerking, ook zijn poëzie buiten Helikon om aan mij aanbieden.⁵⁷⁴

Ik schrijf dus nog niet naar Achterberg, voordat ik weet of hij naar Daamen, of Daamen naar hem gegaan is. Laat je me dat gauw even weten?

Wat Helikon 1941 betreft: Als de bundel van Campert dan werkelijk zóó goed is als je zegt, moet hij er maar in. Of het een trekpleister zal zijn betwijfel ik. Maar dat is ook de hoofdzaak niet: hoofdzaak is de Kwaliteit.

Dit houden we dus als 8e deel. Als 9e nemen we dan de bundel debutanten. Het moeten dan ook echte debutanten zijn, in ieder geval menschen die nog nooit gebundeld hebben, zooals Den Tex bv.⁵⁷⁵ Wat nummer 10 betreft: het was verleden jaar bij de aanbieding een draw back, dat nummer tien niet bekend was. De boekhandel voelt zich dan reeds voor 10% bekocht. Het is nu met Vasalis goed afgeloopen; doch wat zouden we gehad hebben, als zij niet gekomen was? Wellicht een debutant. Voel je er niets voor om eens te gaan praten met den heer Schmidt-Degener, de directeur van het Rijksmuseum, om te probeeren hem over te halen tot het geven van een bundel in Helikon? Zooals je weet heeft hij zijn poëzie tot nu toe steeds in beperkte, mooigedrukte uitgaven voor eigen rekening buiten den handel laten maken. En dat werk is - ik weet niet of je het kent, anders stuur ik je drie bundels ter lezing - buitengewoon goed en erg curieus. Het is een figuur die op zichzelf staat. Voel je ervoor?⁵⁷⁶

En dan is er nog iets: Zou je het aandurven, een bundel Engelsche verzen in Helikon te brengen? De zoon van P.N. van Eyck, Robby van Eyck, die in Leiden studeert, en een heele engelsche opleiding heeft gehad, heeft een bundel klaar. Zoowel Du Perron als Roland Holst, dus wel twee zeer verschillende beoordeelaars waren er enthousiast over.⁵⁷⁷ Wat denk je ervan?

Met hartelijke groeten, ook van Greet en Max, je

Sander

573 Toen Stols Eiland der ziel in november 1939 uitgaf, was de bundel eerder al door Uitgevers Maatschappij Holland en voor De Vrije Bladen geweigerd.

574 Stols schrapte in zijn brief een tweetal passages (hier cursief gedrukt): ‘Als Achterberg, ook buiten Helikon om wil bundelen, dan moet hij, als hij een fatsoenlijk mensch is, nadat ik reeds twee bundels van hem heb uitgegeven, en een derden in bewerking, ook zijn poezie buiten Helikon om aan mij aanbieden. Hij kan kiezen of weggaan; maar dan ook met Thebe, die hij don meteen in Osmose bij Daamen kan opnemen. We vinden dan heusch wel iets anders voor Helikon.’ (Zie p. 23 voor de kwestie rond Osmose.)

575 De debutantenbundel zou uiteindelijk niet doorgaan. E. den Tex zou in 1942 bij Stols debuteren met de bundel Slagzij, die werd uitgegeven als nummer 2 in de serie Atlantis.

576 De kunsthistoricus en letterkundige Frederik Schmidt Degener (1881-1941) was directeur van het Rijksmuseum. Schmidt Degener was een groot Rembrandt-kenner en hij publiceerde talloze arlikelen over kunstgeschiedenis en museuminrichting. Zijn gedichten verspreidde hij, afgezien van enkele publicaties in Groot Nederland uitsluitend als privé-uitgaven onder zijn vrienden.

577 P.N. van Eyck verbleef vanaf 1919 als correspondent van de Nieuwe Rotterdamsche Courant in Londen. Hij vervulde deze functie tot 1935; toen volgde hij Albert Verwey op als hoogleraar in de Nederlandse letterkunde aan de universiteit van Leiden.
De Engelstalige verzen van zijn zoon Robert Floris van Eyck (geb. 1916) zouden niet in de reeks Helikon verschijnen, maar in 1941 ofzonderlijk door Stols worden uitgegeven, onder de titel Endless interval. In 1944 zou Stols clandestien onder de imprint The Somerset Press te Sidcott nog een tweede bundel van hem uitgeven, Perpetual treason.