Geld verdienen zal ik er nooit aan. Briefwisseling Ed. Hoornik en A.A.M. Stols, 1938-1954

[p. 92]

64 Ed. Hoornik aan A.A.M. Stols, 15 augustus 1939

A'dam 15-VIII-'39.

Beste Sander,

Hierbij zend ik je den bundel ‘Eiland der ziel’ van Gerrit Achterberg, voorzien van een inleiding.

Dit voorwoord is, voorzien van citaten, bereids bij Holkema & Warendorf, voor het October-nummer van Groot Nederland.²¹⁸ In die aflevering, alsmede in het September-nummer van ‘Werk’ wordt nog een serie gedichten van Achterberg geplaatst.²¹⁹

Ik zou je willen voorstellen dezen bundel wat ruim te verspreiden in protestantsche kringen, waar Achterberg nogal lezers heeft, ook al zal men daar mijn inleiding niet erg waardeeren.²²⁰

Indien er in het najaar geen behoorlijke jongeren-roman verschijnt - en daar is vèèl kans op - komt Achterberg zeker in aanmerking voor de V.d. Hoogt-prijs; ik zou den bundel dus ook aan een paar commissie-leden zenden.²²¹

Zooals je weet, behoef je voor ‘Eiland der ziel’ geen honorarium te betalen. Daar ik voor samenstelling en inleiding een dag naar Avereest geweest ben, zou ik je willen vragen mij bij wijze van honorarium voor de inleiding mijn onkosten te vergoeden. Indien het je schikt ontving ik dan gaarne vóór Zaterdag a.s. - ik ga dan immers met vacantie - een bedrag van ƒ 10.-.

Ik hoop, dat de bundel begin October kan verschijnen, opdat mijn kroniek niet voorbarig is. Wanneer verschijnt ‘Poëtisch Appel’ en de Duitsche vertaling van ‘Geboorte’? Doe Cordan mijn hartelijke groeten; succes met ‘Centaur’.

Hartelijks

Je Eddie

218 De Amsterdamse uitgeverij Van Holkema & Warendorf gaf van 1903 tot 1944 het tijdschrift Groot Nederland uit, waarin Hoornik in 1939 de kroniek ‘Nieuwe poëzie’ schreef.

219 In Groot Nederland 37 (1939) 10 (oktober), p. 345-347 werden zes gedichten van Achterberg gepubliceerd: ‘Bolero van Ravel’, ‘Ontworden’, ‘Doodbloei’, ‘In profundis’, ‘Cirkel’ en ‘Contact’; in Werk 1 (1939) 9 (september), p. 51-59 stonden van hem maar liefst tweeëntwintig gedichten, waarvan er veertien in Eiland der ziel, vijf in de bij Stols te verschijnen bundel Dead end (1940) en twee in de eveneens bij Stols te verschijnen bundel Osmose (1941) zouden worden opgenomen. (Voor de titels van de gedichten: Achterberg in kaart (ed. Daisy Wolthers [et al.]), Den Haag 1971.)

220 Gerrit Achterberg had een streng calvinistische opvoeding genoten en bleef aan de centrale dogmata van het christelijke geloof vasthouden. In zijn poëzie maakte hij gebruik van bijbelteksten, bijbelse namen, uitdrukkingen, gebeurtenissen en gedachten. Hoornik doelt waarschijnlijk o.m. op het slot van zijn inleiding, waarin hij schrijft: ‘Is het te verwonderen, dat doodsverlangen opkomt in de ziel van dezen gekwelde, wanneer het woord, het eenige middel tot zelfhandhaving, dood blijft? [...] Is het te verwonderen, dat [...] gezocht wordt naar een ander houvast? Onmachtig het geheim van den dood te ontraadselen ontstaat heimwee naar het bovennatuurlijke en schuift zich vóór en tenslotte ook in de vrouw het beeld van God. Van zijn pogingen tot afweer en beginnende overgave zijn wij de ontroerde getuige in het brandende gedicht ‘Reiziger ‘doet’ Golgotha’, in I en II waarvan ongeloof, scepticisme en opstandigheid in harde, wrange termen uitbreken, tot in III een S.O.S. de ziel van den dichter doorrijt, hij door een hoogere macht, tegen wie hij zich kort daarvoor nog verzette, gegrepen wordt, en in allerdiepste eenzaamheid Christus vraagt hem te willen verschijnen aan den einder. Maar op dit oogenblik is Achterberg enkel de van het vers vervulde, is zijn éénige religie zijn dichterschap [...].’

221 In 1940 werd de naam van de C.W. van der Hoogt-prijs gewijzigd in de Lucy B. en C.W. van der Hoogt-prijs. De prijs zou in 1940 worden toegekend aan Clara Eggink voor haar bij Stols verschenen bundel Het schiereiland. De jury bestond uit W.J.M.A. Asselbergs, J.C Bloem, Jo van Dullemen-de Wit, Jan Engelman, K.H. Heeroma en Victor E. van Vriesland. Het jaar daarvoor was er geloot tussen Hoorniks Mattheus en haar bundel; de prijs werd toen toegekend aan Hoornik. Achterberg zou de Lucy B. en C.W. van der Hoogt-prijs nooit ontvangen.