Geld verdienen zal ik er nooit aan. Briefwisseling Ed. Hoornik en A.A.M. Stols, 1938-1954

[p. 84]

56 Ed. Hoornik aan A.A.M. Stols, 19 juni 1939

19 Juni '39.

Beste Sander,

Hartelijk dank voor je briefkaart.¹⁸⁴ Ik zal je telegrafisch op de hoogte stellen Woensdag a.s.¹⁸⁵

Hierbij zend ik je de manuscripten van twee bundels. Het eene is van Gerard Achterberg, dien ik den belangrijksten dichter van mijn generatie acht. (Zie bijgaand knipsel uit ‘Het Vaderland’.)¹⁸⁶ Ik heb hierover met Roel Houwink gecorrespondeerd, die de bundel van de Uitgevers Mij Holland, door welke hij reeds was aanvaard, heeft vrijgekregen. Ik wil voor dezen bundel een uitvoerige inleiding schrijven.¹⁸⁷ Honorarium noch voor den bundel noch voor de inleiding is noodig. Zooals je weet zit Achterberg op het oogenblik in een psychopathen-asyl.¹⁸⁸ Wil je de proeven dus - eventueel - naar mij zenden? Ik zorg wel voor correctie enz. Bij die proeven schrijf ik dan ook de inleiding. Met dezen bundel gelooft Houwink Achterberg in gezinsverpleging te kunnen krijgen.¹⁸⁹ Ik hoop van harte, dat ook jou dit werk zal liggen, dat je het met ‘liefde’ zult behandelen. Ik vind het in bepaalde opzichten nog belangrijker dan dat van Lehmann of Vasalis. Overigens beloofde Lehmann mij dezer dagen een bundel gedichten in copy toe te zenden, die ik dan, na eventueele schifting, aan jou zal doorzenden.

Verder vind je ingesloten de Duitsche vertaling, door W. Cordan, van mijn ‘Geboorte’.¹⁹⁰ Op een enkele regel na acht ik deze uitstekend. Een aparte uitgave van dit gedicht, dat mij wel verkoopbaar lijkt, zou ik zeer toejuichen. Waar het hier ten deele eigen werk betreft, kan ik moeilijk objectief oordeelen. Maar ook ik zou verheugd zijn, indien je tot uitgave besloot. Indien honorarium mogelijk is, is dat natuurlijk voor Cordan.

Ik zou het bijzonder op prijs stellen, spoedig een beslissing van je te vernemen, bijzonder wat Achterberg betreft.

Hartelijks!

Ed. Hoornik

N.B. Ik ben een tijdje ziek geweest: ontsteking van het slijmvlies van de maag en een beginnend maagzweertje. Ouderdomsverschijnselen bij een jongere? In ieder geval een pijnlijke, dure en vervelende geschiedenis. Dieet, niet rooken, enz. Buiten mijn werk op de krant kan ik bijna niets doen.

184 Deze briefkaart is niet bewaard gebleven.

185 Hoornik doelt op zijn bekroning met de C.W. van der Hoogt-prijs.

186 Er is sprake van Eiland der ziel, de tweede bundel Gerrit Achterberg (1905-1962). Deze zou december 1939 bij Stols verschijnen.
Hoornik was, na Roel Houwink, één van de eersten die vertrouwen had in het dichterschap van Achterberg. Al op 30 april 1938 noemde hij in een interview in Het Hollandsche Weekblad Achterberg één van de belangrijkste dichters van ons land.
Hoornik doelt hier waarschijnlijk op het verslag van de literaire avond in Het Vaderland van 7 juni 1939 waarin over Achterberg staat vermeld: ‘Tot de belangrijke dichters van dezen tijd rekent hij [Hoornik] in de eerste plaats Gerard Achterberg, wiens penetrante poëzie zelfs de critici negeren.’ (Zie ook br. 46.)

187 Toen Roel Houwink in 1925 redactie-secretaris van De Vrije Bladen was, had Achterberg gedichten naar hem opgestuurd; vanaf die tijd was hij vriend en raadsman van Achterberg, een rol die Hoornik vanaf 1939 geleidelijk aan over zou nemen.
De in 1921 opgerichte Uitgeversmaatschappij Holland had in de beginjaren een protestants-christelijke signatuur. Zij gaf onder meer het tijdschrift Opwaartsche Wegen uit.
Houwink had de bundel Eiland der ziel in mei 1939 bij U.M. Holland aangeboden. De uitgeverij wilde een waarborgsom van ƒ 100,- omdat ze anders het risico niet aandurfde. Toen Houwink Hoornik hierover inlichtte, antwoordde Hoornik dat hij de bundel bij Stols kon onderbrengen.
Houwink had op 30 mei 1939 aan Hoornik gevraagd of hij een inleiding wilde schrijven voor Eiland der ziel. Hoornik voldeed aan dit verzoek; zijn inleiding verscheen, aangevuld met enkele citaten uit de bundel, eerst in Groot Nederland 37 (1939) 10 (oktober), p. 413-418. (Zie ook p. 22-23.)

188 Op dat moment verbleef Achterberg in het ‘Rijksasyl voor psychopathen, Veldzicht’ te Balkbrug, in de gemeente Avereest.

189 Gerrit Achterberg zou pas in augustus 1943 in Eibergen bij een echtpaar met vier kinderen in gezinsverpleging komen.

190 De Duitse vertaling van de cyclus ‘Geboorte’ door Wolfgang Cordan zou onder de titel Geburt. Ein lyrischer Cyclus in de week van 20 december 1939 in een kleine oplage bij Stols verschijnen. Geburt zou samen met vrijwel de gehele oplage van Cordans bundel Das Jahr in Schatten enkele weken na het uitbreken van de oorlog door de Gestapo in beslag worden genomen.